Прибыль как целевая функция фирмы

 

• ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Ахтамбердиев З.Т. «Қазақ тілі» (учебник для самостоятельного и аудиторного изучения казахского языка). 1995 ж.

2. Бектұров Ш. «Казахский язык для начинающих». – Алматы: «Білім», 1994 ж.
3. Бектұрова А.Ш., Ш.К.Бектұрова «Казахский для всех». – Алматы: «Атамұра», 2004
4. Қазақ тілі. Жоғарғы сынып және студенттерге арналған әмбебап анықтамалық. – Алматы, 1999 ж.
5. Күзекова З.С. Қазақ тілі (практикалық курс). – Алматы: «Раритет», 2003 ж.
6. Құрманбаева Ш.Қ., Болатов С.Қ. Қазақша үйренеміз. Ересектерге мемлекеттік тілді жеделдетіп оқыту құралы. – Өскемен: Алтай, 2007. – 116 б.
7. Мұса А.О., Төленов І.М., Әбіш Ж.Ш., Құдайбергенов Е.Қ. Қазақ тілі. – Алматы: Экономика, 2001 ж.

• СОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. «Көне дәуір қалалары» (Тараз, Сайрам, Сарайшық, Түркістан қалалары) тақырыбына баяндама жасау.

• СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. «Шығыс септік жалғаулары» грамматикалық тақырыбына конспект жасау.
2. Жаңа сөздерді жаттау.

 

8 АПТА

1 КРЕДИТ САҒАТ

№2 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ

Лексикалық тақырып: САЯХАТ. ТУРИЗМ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАРИХИ ОРЫНДАРЫ

Грамматикалық тақырып: КӨМЕКТЕС СЕПТІК

 

• МӘТІНМЕН ТАНЫСАЙЫҚ!

1-тапсырма. Мәтінді  оқып, аударыңыз.

ҚОЗЫ КӨРПЕШ-БАЯН СҰЛУ МАЗАРЫ

Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы Таңсық ауылы маңында ғашықтардың мазары бүгінде Х-ХI ғасырдың мемориал-ескерткіші ретінде орнатылған. Бір зерттеушілердің пікірінше, ол V-X ғасырда көтерілсе, басқалардың пікірінше X-XI ғасырда орнатылған деседі.

Тарихи заманнан келе жатқан сәулетті құрылыстың ең көрнектісі, әрине, Қозы Көрпеш – Баян сұлу күмбезі. Оны төрт бұрышты таспен өріп, ішін жып-жылтыр сыпайы етіп қалаған. Оның биіктігі бұрын 18 метрдей болған, ішкі ені төрт метр шамасында, еденін таспен қалап, жарты метрдей жоғары көтерген. Күмбездің оңтүстігі шығысында кіретін есік, төбесінде терезе сияқты екі тесігі болған. Лиро-эпостық поэманың кейіпкерлерімен байланысқан мазар біздің күнге дейін жеткен ежелгі Қазақстан ескерткіші болып табылады. Жалпы биіктігі 11,65 м.

Кешендегі төрт мүсін тас «Қозы-Көрпеш – Баян сұлу» жырындағы бейнелерді кескіндейді. Олардың үшеуі әйел, біреуі жас жігіт. Халық аңызы оларды Қозы Көрпеш және олардың апалары Айтаңсық пен Айғыздың суреттері деп атайды. Халық аңызы бойынша фигуралар Қозы-Көрпеш пен Баян-Сұлуды және оның кіші сіңлісі мен келінін суреттеген.

Естелік бозбала мен бойжеткеннің арасындағы шексіз махабаттың символы  ретінде сақталып, адамның жоғары руханилығын баяндайды.

Қозы Көрпеш – Баян сұлу мұнарасын, оның сюжет құрылысын қызыға зерттеген аяулы ғалымдардың бірі – Г.Н.Потанин. Қозы Көрпеш-Баян сұлу жырын жаңадан жинау үшін, оның мұнарасын жақсылап зерттеу үшін Г.Н.Потанин көп ғалымдармен, қазақ ақындарымен, шежіре айтушылармен байланысқан. Осының нәтижесінде оның қолына Қозы Көрпеш –Баян сұлудың бірнеше варианты түседі. Оларды жіберген атақты Абай ақын (1884 ж).

Г.Н.Потанин қазақтың «Қозы-Көрпеш – Баян сұлу» жырын өте жоғары бағалап, мейлінше әділ пікір білдірген: «Орынбор мен Зайсанға дейінгі кеңістікті алып жатқан ұлан-байтақ дала түгелдей білетін сүйікті хикая, қазақ эпикасының ұшар биігі. Жалпы жұртқа ортақ сюжет болғанмен, бірде-бір халық мұны дәл қазақтардай өз эпикасының асқар шыңы ете алмаған» деген (Марғұлан Ә. Қозы Көрпеш Баян сұлу кешені. – Алматы: Өнер, 1994.-Б.12)

Қозы-Көрпеш жігітінің есімімен сұлу Баянның бейнесі он бес ғасыр бойы ажырамай келеді. Олардың сұлу да күшті сезімі бөлінбей, көпғасырлық ескерткіш мұрасын сақтап келеді. Ғашықтардың қос жүректерінен лапылдаған махаббат жаңғырығы ақындарды, драматургтерді, этнографтарды шабытқа жетелеп, әртүрлі халықтың тарихшыларын өзінің әсем мүсінімен тарта білді.

МӘТІНМЕН ЖҰМЫС:

1. Мәтін оқып, әр сөзді дұрыс айтыңыз.
2. Мәтінді аударыңыз, мазмұнын түсініңіз.
3. Жаңа сөздерді сөздікпен аударыңыз.
4. Мәтіннің әр бөлігін әңгімелеңіз.
5. Мәтінді толық әңгімелеңіз.
6. Мәтінді пікірлесімге айналдырып, бір-біріңізбен сөйлесіңіз.

 

2-тапсырма. Көп  нүктенің орнына тиісті сөздер  мен сөз тіркестерін қойыңыз. 

1. Оның биіктігі бұрын ... метрдей болған, ішкі ені ... метр шамасында, еденін ... қалап, ... метрдей жоғары көтерген.
2. Кешендегі төрт мүсін тас «Қозы-Көрпеш – Баян сұлу» жырындағы ... кескіндейді.
3. Халық ... бойынша фигуралар Қозы-Көрпеш пен Баян-Сұлуды және оның кіші ... мен ... суреттеген.
4. Естелік ... мен ... арасындағы шексіз ... ретінде сақталып, адамның жоғары руханилығын баяндайды.
5. Қозы Көрпеш – Баян сұлу ..., оның сюжет құрылысын қызыға зерттеген аяулы ғалымдардың бірі – ... .
6. Қозы-Көрпеш жігітінің ... сұлу Баянның ... он бес ... бойы ажырамай келеді.

 

• ГРАММАТИКАМЕН ТАНЫСАЙЫҚ!

КӨМЕКТЕС СЕПТІК (ТВОРИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ)

Сұрақтары:  кіммен? кімдермен? – кем? с кем?

немен? нелермен? – чем? с чем? в чем? на чем? по чему?

қалай? – как?

Мағынасы: 1. совпадает с Т.п. русского языка; 2. употребляется в значении «в пальто», «в сапогах» и т.д.; 3. употребляется в значении «по дороге», «по лесу» и т.д.

 

Буын	Соңғы дыбыс
	Дауысты Үнді р, л, м, н, ң, й, у	Ұяң ж, з	Қатаң к, қ, п, с, т, ш Ұяң б, в, г, д
Жіңішке	-МЕН/ -МЕНЕН	-БЕН/ -БЕНЕН	-ПЕН/ -ПЕНЕН
	бала-мен, ата-мен әже-мен, отбасы-мен	қыз-бен, сіз-бен көз-бен, сөз-бен	кітап-пен, жұмыс-пен Асқаров-пен, кілт-пен

 

3-тапсырма. Мәтіннен  көмектес септіктегі сөздерді  тауып, дәптеріңізге жазыңыз.

Үлгі: таспен (неден?)

 

4-тапсырма. Төмендегі  сөздерге көмектес септіктің  жалғауларын жалғаңыз.

Ғашықтар, жоғары руханилығы, күмбез, маңы, мүсін, мұнара, сәулетті құрылыс, хикая, шежіре, аңыз, махаббат, жастық, жігіт, келін, сіңлісі, сезім, ғасыр, заман, ескерткіш, төбе.

 

• ГЛОССАРИЙ
• ғашықтар – влюбленные
• жоғары руханилығы – высокая духовность
• кеңістік – пространство
• күмбез – купол, свод; гробница, надмогильное сооружение, мавзолей
• лапылдау – гореть ярким пламенем, полыхать; гореть желанием, увлекаться
• маңы – окрестность
• мүсін – скульптура
• мұнара – минарет; башня, вышка
• сәулетті құрылыс – архитектурное строение
• ұлан-байтақ дала – необъятная степь, необъятный простор
• хикая – приключение, быль, сказка
• шежіре – летопись, родословная

 

• ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Ахтамбердиев З.Т. «Қазақ тілі» (учебник для самостоятельного и аудиторного изучения казахского языка). 1995 ж.

2. Бектұров Ш. «Казахский язык для начинающих». – Алматы: «Білім», 1994 ж.
3. Бектұрова А.Ш., Ш.К.Бектұрова «Казахский для всех». – Алматы: «Атамұра», 2004
4. Қазақ тілі. Жоғарғы сынып және студенттерге арналған әмбебап анықтамалық. – Алматы, 1999 ж.
5. Күзекова З.С. Қазақ тілі (практикалық курс). – Алматы: «Раритет», 2003 ж.
6. Құрманбаева Ш.Қ., Болатов С.Қ. Қазақша үйренеміз. Ересектерге мемлекеттік тілді жеделдетіп оқыту құралы. – Өскемен: Алтай, 2007. – 116 б.
7. Мұса А.О., Төленов І.М., Әбіш Ж.Ш., Құдайбергенов Е.Қ. Қазақ тілі. – Алматы: Экономика, 2001 ж.

 

• СОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. «Қазақстанның тарихи жерлері» тақырыбы бойынша тұсаукесері.

2. Махаббат туралы даналар сөзін жазу.

 

• СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. «Көмектес септік жалғаулары» грамматикалық тақырыбына конспект жасау.

2. Жаңа сөздерді жаттау.

 

8 АПТА

1 КРЕДИТ САҒАТ

№3 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ

Лексикалық тақырып: ҚАЗАҚСТАНЫҢ КӨРІКТІ ЖЕРЛЕРІ

Грамматикалық тақырып: ШЫҒЫС СЕПТІК. КӨМЕКТЕС СЕПТІК (қайталау)

 

• МӘТІНМЕН ТАНЫСАЙЫҚ!

1-тапсырма. Мәтінді  оқып, аударыңыз.

ҚОРҚЫТ АТА МЕМОРИАЛДЫҚ ЕСКЕРТКІШІ

1980 ж. түркі жұртының ардақты тұлғасы Қорқыт атаға арналып, Қызылорда облысы Сыр бойындағы Қармақшы ауданының Жосалы стансасынан 18 шақырым жерде, Қорқыт разъезінің түбінде архитектуралық ескерткіш орнатылды. Авторлары – сәулетші Б.А.Ыбыраев, физикадан ғалым С.И.Исатаев.

Жақында жергілікті кәсіпкерлердің қолдауымен ескіріп, мүжіле бастаған бұл монумент қайта жаңартыла бастады. Қорқыт ата мемориалдық кешенінде 1500-ге жуық құнды жәдігерлер бар. Ескерткіш темір бетоннан жасалған төрт бірдей тік көктастан тұрады. Биіктігі 8 метрге жуық. Жоғарғы жағында арнайы түтіктер орнатылған. Аузы кең орталық тесікке келіп түйісетін 40 металл түтік жел соққан кезде қобыз сарынымен үндес дыбыс шығарады.

1997 жылы мемориалдық ескерткішке  жүргізілген рестоврациялық жұмыстар нәтижесінде амфитеатр, қонақ үйі тағы басқа да объектілерден тұратын тұтас архитектуралық ансамбль жасалды.

2000 жылы мемориалдық кешен жанынан музей ашылды. Оның қорында 700-ге жуық экспонат сақталуда. Музей экспозициясында негізінде Қорқыт өмір сүрген дәуірдің тарихы мен мәдениеті жайлы мәліметтер беретін материалдар қамтылған. Бұл ескерткіш-кешен дүние жүзінің түкпір-түкпірінен келетін мұсылман қауымының, бүкіл жұртшылықтың зиярат ететін орны болып саналады.

Біздің дәуіріміздегі ІХ ғасырда  өмір сүрген Қорқытты қобыздың атасы  ретінде білеміз. Кейбір тарихи жазбаларда оның оғыз тайпасынан шыққандығы туралы деректер бар. Аңыз бойынша қобызды алғаш Қорқыт жасаған деген әңгіме бар.

МӘТІНМЕН ЖҰМЫС:

1. Мәтін оқып, әр сөзді дұрыс айтыңыз.
2. Мәтінді аударыңыз, мазмұнын түсініңіз.
3. Жаңа сөздерді сөздікпен аударыңыз.
4. Мәтіннің әр бөлігін әңгімелеңіз.
5. Мәтінді толық әңгімелеңіз.
6. Мәтінді пікірлесімге айналдырып, бір-біріңізбен сөйлесіңіз.

 

• СҰХБАТТАСАЙЫҚ!

2-тапсырма. Сұхбатты  жалғастырыңыз.

• Қорқыт атаға архитектуралық ескерткіш қайда орнатылды?
• Қорқыт атаға архитектуралық ескерткіш Қызылорда облысының Жосалы стансасынан 18 шақырым жерде орнатылды.
• Бұл архитектуралық ескерткіш қашан орнатылды?
• Бұл архитектуралық ескерткіш 1980 ж.орнатылды.
• Қорқыт ата кім? Ол туралы не білесіз?
• ....

 

3-тапсырма. Мәтіндегі  қарамен терген сөздердегі жалғауларды  анықтаңыз.

 

• ДАНАЛАР СӨЗІ

4-тапсырма. Оқыңыз, түсініңіз. Қ.Аманжоловтың өлеңін жаттаңыз.

 

Бұл даланы анам жаспен суарған,

Бұл далада атам қолға  ту алған,

Бұл далаға жылап келіп  уанғам,

Бұл даланы көріп алғаш  қуанғам,

Бұл далада өскен жанда  жоқ арман!

Қ.Аманжолов

 

• ГЛОССАРИЙ
• жергілікті – местный
• зиярат – паломничество (к святым местам, кроме Мекки); поклонение святым местам
• зиярат қылу – совершать паломничество
• кешен – комплекс
• қайта жаңарту – обновить
• қамтылу – охватить
• мәлімет – сведения
• орнатылу – быть установленным
• сарын – 1. этн. песня определенного напева, напр., песня баксы; мотив, напев, мелодия
• тұлға – личность
• түйісу – скрещение, соединение, стык
• түтік – труба
• үндес – созвучный