Құрылыс машиналары

     l_б - мұнараның Ү өсіне қатысты әсер иіні, 0,7м;

     - жебенің тірек топссындағы мұнараның ені, 1,05м;

     h_пр - қарсы салмақтың Х өсіне қатысты әсер иіндері, 2,3м;

     h_м - жүргізу механизмдерінің Х өсіне қатысты әсер иіндері, 2м;

     h_хч - жүріс бөлімінің Х өсіне қатысты әсер иіндері, 0,85м;

     h_пп - бұрылыс платформасының Х өсіне қатысты әсер иіндері, 1,05м;

     h_б - мұнараның Х өсіне қатысты әсер иіндері, 10,45м;

     - жебенің тірек  топсасына дейінгі биіктік, 18,9м;

     G_k - кранның салмақ күші, 410000Н;

     B - кран базасы, 4м;

     В_k - жүріс механизмдерін тежеу кезінде кранның баяулауы, 0,9м/с;

            -  қарсы салмаққа түсірілген жел жүктемесі, 2100Н;

             - мұнараға түсірілген жел жүктемесі, 5250Н;

            - жебеге түсірілген жел жүктемесі, 1500Н;

             - жүкке түсірілген жел жүктемесі, 1600Н;

     Y_Wпр - қарсы салмаққа жел жүктемесі түсірілген нүкте ординаталары, 2,4м;

     Y_Wб - мұнараға жел жүктемесі түсірілген нүкте ординаталары, 11,8м. 

     Есептеу әдістемесі

     1. Мұнарлы кранның ауырлық центірінің  координаталарын екі жағдай үшін  анықтаймыз:

      а) жебенің жайы ілмектің ең үлкен ұщуына A_max  сәйкес болады (жүк таситын орнықтылыққа есептеу үшін);

      б) жебенің жайы ілмектің ең аз ұщуына A_min  сәйкес болады (өзінің орнықтылығына есептеу үшін).

      Абсиссалар  өсі рельстер бастарының жазықтығында, ал ординаталар өсі кранның айналу өсімен сәйкес келетіндей қылып координаттық өстерді орналастырамыз,(3-сурет).

      Массалардың ауырлық центрінің абциссасы -Х_к келесі формула бойынша анықталады: 

                                    (4.1.) 
 
 
 
 

     мұнда G_пр ;G_м ;G_б ;G_стр ;G_хч ;G_пп - қарсы салмақтың, жүргізу механизмдерінің, мұнараның, жебенің, жүріс бөлімінің және айналатын платформаның салмақ күштері, Н;

         l_пр,l_м;l_б - карсы салмақтың, жүргізіп механизмдерінің және мұнараның, салмақ күштері векторларының Ү өсіне қатысты әсер иіндері, м;  

     l_стр – жебенің минималды және максималды ұшуы үшін анықталатын салмақ күші векторының Ү өсіне қатысты әсер иіні келесі формула бойынша анықталады.

                                                   (4.2.) 

м 
 
 

м 

     мұнда - жебенің тірек топсасындағы мұнараның ені, м;

                        -ілмектің ұшуы, м.

      Ілмектің  ұшуы екі жағдай үшін формулалар бойынша  есептеледі:

Ілмектің ең үлкен ұшуы

                                        (4.3.)

                          

Ілмектің ең аз ұшуы

                                          (4.4.) 
 
 

      мұнда - таңдалған коэффициенттер,

              - жебенің ұзындығы, м.

      Ауырлық центірінің ординатасы анықтау үшін барлық күштер жүйесін 90 ͦ айналдырамыз (барлық күштер жүйесін бір бағытта айналдыру кезінде ауырлық центі өзінің орнын ауыстырмайды). 

                                ( 4.5) 
 
 
 
 
 
 

      мұнда қарсы салмақтардың, жүргізуші механизмдердің, жүріс бөлімінің, бұрылыс платформасының және мұнараның салмақ күштері векторларының Х өсіне қатысты әсер иіндері, м;

      екі жағдай үшін формула  бойынша анықталатын  жебенің салмақ күші векторының Х өсіне  қатысты әсер иіні, м. 

                                     (4.6.) 
 
 
 
 
 
 

      мұнда - жебенің тірек топсасына дейінгі биіктік, м.

      Сонымен, (4.1) және (4.5) формулалры бойынша мұнарлы  кранның ауырлық центрі координаталарының  төрт мәнін  есептеп аламыз.

      2. Кранның жүк таситын орнықтылығы  шартынан жіберілетін жүк массасын  формула бойынша анықтаймыз.

                                    (4.7.) 
 
 

      мұнда - жұмыс жағдайында аудрылу кырына қатысты кран массасының ауырлық күшінің моменті, Нм,(3 б сурет);

             - аударылу кырына  қатысты жел күштерінің моменті, Нм;

               – кранның салмақ күші, Н;

               - жүріс механизмдерін тежеу кезінде кранның баяулауы, м/с;

               g – еркін  құлау үдеуі, 9,81 м/с²;

               B – кран базасы, м;

               b_гр – көтеру механизмін тежеу кезінде жүктің баяулауы, м/с (7.2 кесте);

               1,05 – ілмек  құрсауы мен жүк қармаушы құрылғылардың  массасын ескеретін коэффициент;

               - кранның жүк таситын орнықтылық коэффициенті, ;

               - жебе басының биіктігі, ол келесі формуламен анықтлады:  
 

                       (4.8. ) 
 
 

      Жұмыс жағдайында кран массасының ауырлық  күш моменті  формула бойынша есептеледі: 

                       (4.9.) 
 
 

      мұнда α кран астындағы жолдың еңіс бұрышы, α=1,5 ͦ.

      Жұмыс жағдайында аударылу кырына қатысты жел күштерінің моменті мына формуламен анықталады: 

                   (4.10.) 
 
 

      мұнда- қарсы салмаққа, мұнараға, жебеге және жүкке түсірілген жел жүктемесі, Н;

                    – қарсы салмаққа және мұнараға жел жүктемесі түсірілген нүкте ординаталары, м; 

 

3 сурет- Кран орнықтылығын есептеуге арналған схема

     Мұндағы а – өзінің орнықтылығы үшін, б – жүк таситын орнықтылығы  үшін, в – кранғаәсер етуші күштер схемасы 

3. Кранды  өзінің орнықтылық шарты бойынша  тексереміз 

                                                       (4.11.)

      мұнда - жұмыс істемейтін жағдайында аударылу қырына қатысты кран массасының ауырлық күш моменті, Нм,(3а сурет).

               - жұмыс істемейтін жағдайында аударылу қырына қатысты жел күштерінің моменті, Нм;

       - кранның өзінің орнықтылық коэффициенті,     

      Көтерілген  жебесімен жұмыс істемейтін жағдайында аударылу қырына қатысты кран массасының ауырлық күш моменті формула бойынша анықталады: 

                        (4.12.) 
 
 

      Жұмыс істемейтін жағдайында аударылу қырына қатысты жел күштерінің моменті формула бойынша анықталады: 

                           (4.13.) 
 
 

      Орнықтылық шарты бойынша тексереміз:

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды 

      Жалпы құрылыс машиналарының құрылыста  қолданылуы құрылыс процесінің өзіндік  құнын тек төмендетіп қан қоймай, сонымен қатар құрылыс мерзімін қысқартып, еңбек өнімділігін арттырып отыр. Алайда құрылыс процесі үздіксіз жұмыс істеуге бейімделгендіктен, ондағы құрылыс машиналарының жаһандану  процесімен бірге көштен қалмай жаңартылып отырылуы қажет. Бұл дегеніміз жаңа технологиялар мен ресурстарды құрылысқа енуіне жол ашылуы керек. Соның ішінде құрылыстағы әрлеу машиналарының рөлі зор. Қазіргі кездегі әрлеу жұмыстарының құрылыстағы орны аса маңызды, және де құрылыс процесіндегі жұмыс күші мен көп уақытты қажет ететін күрделі процес. Құрылысты аяқтайтын процесс болғандықтан әрлеу жұмыстары аса жауапкершілікті қажет етеді. Бұған қармастан әрлеу жұмыстары құрылыстың жалпы құнының 15-18%-ын құрайды. Жұмыскерлердің 30%-ға жуығы осы әрлеу жұмыстарына қатысады екен. Басқа құрылыс процесімен салыстырғанда әрлеу жұмыстарында қолданылатын машиналар өзінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Бірақ соған қарамастан әрлеу машиналарының әмбебаптылығы мен көпфункциялылығын әрі қарай дамыта түскен жөн. Бұл курстық жобада қарастырған машиналар мен механизмдердің өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар екен. Осы пәннен түйгенім ең бастысы құрылыста қолданылатын машиналар және жабдықтарды таңдағанда олардың әмбебаптылығына басты назар аудару керектігін. Сонымен қатар бұл жобада мұнаралы кранның жүк таситын және өзіндік орнықтылығын есептеу амалдарын орындадым.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер

  1) Добронравов С.С., Дронов В.Г. Строительные машины и основы автомтизации. – М.: Высш. шк., 2006, -575 с.

     2) Добронравов С.С. Строительные машины и оборудование. – М.: Высш. шк., 1991, - 456 с.

          3) Волков Д.П., Крикун В.Я. Строительные машины. - М.: Изд. АСВ, 2002-376 с.

          4) Домбровский Н.Г. и др. Строительные машины. М.: АСВ. 2002, -528 с.

          5) Волков Д.П. Строительные машины и средства малой механизации - М.:Академ. 2006-416 с.

     6) Крикун В.Я. Строительные машины. М.: АСВ. 2005- 314с.