Еңбек қорғау

арналѓан  объектілерді орналастыру туралы мєселеніњ  ќаралуы ‰шін µтініш беруші

Ќазаќстан Республикасыныњ зањнамасында белгіленген  тєртіппен єзірленген,

осындай ќондырѓыны немесе объектіні салу ќажеттігініњ негіздемесі, сондай-аќ

оларды  орналастыруѓа арналѓан алањдардыњ балама н±сќалары ќамтылуѓа тиіс

материалдарды табыс етеді.

Материалдар:

1) ядролыќ  ќондырѓы немесе радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объекті орналастырылуы м‰мкін аудандаѓы  ќоршаѓан ортаныњ

сипаттамасын;

2) объектілерді  салу, пайдалануѓа беру, пайдалану,  пайдаланудан шыѓару жєне

жабу  жµніндегі жоспарланѓан ж±мыстардыњ  адам денсаулыѓына жєне ќоршаѓан

табиѓи  ортаѓа єсерін баѓалауды;

3) ќоршаѓан  ортаѓа теріс єсерді тµмендететін  іс-шараларды;

4) ќоѓамдыќ тыњдаулардыњ ќорытындылары міндетті т‰рде ескерілген

мемлекеттік экологиялыќ, санитарлыќ-эпидемиологиялыќ жєне техникалыќ

сараптамалардыњ оњ ќорытындысын ќамтуѓа тиіс.

2. Ядролыќ  ќондырѓыларды жєне объектілерді  салу туралы шешімді

аумаѓында ядролыќ ќондырѓы жєне (немесе) объекті салу жоспарланатын жергілікті

µкілді  органдар келіскен кезде Ќазаќстан  Республикасыныњ ‡кіметі ќабылдайды.

3. Ядролыќ  ќондырѓыларды жєне радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектілерді орналастыру ‰шін жер  учаскелерін жєне жер ќойнауын беру

Ќазаќстан Республикасыныњ Жер кодексінде, Ќазаќстан Республикасыныњ жер

ќойнауы жєне жер ќойнауын пайдалану туралы зањнамасында жєне осы Кодексте

белгіленген тєртіппен ж‰зеге асырылады.

4. Ядролыќ  ќондырѓыларды жєне радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектілерді орналастыруѓа ќатысты  шешімдер ќабылдау кезінде µњірді

єлеуметтік-экономикалыќ дамытуѓа баѓытталѓан ќосымша іс-шаралар  кµзделуге

тиіс. Б±л  іс-шараларды ж‰зеге асырудыњ кµлемі мен тєртібін єрбір наќты жаѓдайда

ѓылыми-экономикалыќ негіздемелер негізінде жергілікті мемлекеттік басќару

органдарымен  келісім бойынша Ќазаќстан Республикасыныњ  ‡кіметі белгілейді. 5. Ядролыќ ќондырѓыны немесе радиоактивті ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектіні пайдалануѓа ќабылдауды мемлекеттік ќабылдау комиссиясы

ж‰зеге  асырады.

6. Ядролыќ  ќондырѓыны немесе радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектіні пайдалануѓа ќабылдау жобада кµзделген µндірістік жєне

т±рмыстыќ маќсаттаѓы объектілермен бір кешенде  ж‰зеге асырылуѓа тиіс.

7. Ядролыќ  ќондырѓыны немесе радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектіні пайдаланудан шыѓару жєне радиоактивті ќалдыќтарды кµмуге

арналѓан  ќойманы жабу тєртібі атом энергиясын пайдалану саласындаѓы

нормаларѓа, ережелер мен стандарттарѓа сєйкес жобада кµзделуге тиіс.

Шыѓыстарды  ќаржыландыруды ядролыќ ќондырѓыныњ  немесе радиоактивті

ќалдыќтармен  ж±мыс істеуге арналѓан объектініњ иесі ж‰зеге асырады.

8. Ядролыќ  ќондырѓыны немесе радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объектіні пайдаланудан мерзімінен б±рын шыѓару жєне радиоактивті

ќалдыќтарды кµмуге арналѓан ќойманы жабу туралы шешімді Ќазаќстан

Республикасыныњ ‡кіметі бекітеді жєне аталѓан іс-ќимылдар басталѓанѓа дейін

екі жылдан кешіктірмей пайдаланушы ±йым мен  мамандандырылѓан

кєсіпорынныњ  назарына жеткізіледі.

9. Ядролыќ  ќондырѓы немесе радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге

арналѓан  объекті орналасќан жерлерде санитарлыќ-ќорѓаныш аймаѓы жєне

баќылау аймаѓы белгіленеді.

Аймаќтардыњ кµлемдері мен шекаралары жобада ядролыќ энергияны

пайдалану саласындаѓы нормаларѓа, ережелер мен  стандарттарѓа сєйкес

белгіленеді. Санитарлыќ-ќорѓаныш аймаѓында жєне баќылау аймаѓында

радиациялыќ жаѓдайды баќылау ж‰зеге асырылады.

10. Параметрлері  мен кімге тиесілі екеніне  ќарамастан, санитарлыќ-

ќорѓаныш аймаѓында, баѓбандыќ жєне баќшалыќ жер учаскелерін орналастыруды,

сондай-аќ ауыл шаруашылыѓы µнімдерін µндіруді ќоса алѓанда, т±рѓын ‰й

ѓимараттарын, білім беру ±йымдарын, денсаулыќ  саќтау жєне демалыс

мекемелерін, спорттыќ-сауыќтыру ќ±рылыстарын орналастыруѓа (салуѓа) тыйым

салынады.

11. Санитарлыќ-ќорѓаныш  аймаѓында орналасќан жерлер  мен су айдындарын

µнімдерге радиологиялыќ баќылауды міндетті т‰рде ж‰ргізу шартымен

шаруашылыќ  маќсатында пайдалануѓа болады. 

 

275-бап.  Ќ±рылыс материалдарыныњ, минералдыќ

тыњайтќыштардыњ, мелиоранттар мен кµмірдіњ жол

берілетін радиоактивтілік дењгейі

1. Ќ±рылыс  материалдарыныњ, минералдыќ тыњайтќыштардыњ,  мелиоранттар

мен кµмірдіњ жол берілетін радиоактивтілік  дењгейі радиациялыќ ќауіпсіздік

нормаларымен  белгіленеді.

2. Кµмір  радиациялыќ ќауіпсіздік нормаларында  белгіленген мµлшер шегінен

аспаѓан кезде кез келген маќсатта пайдаланылуы м‰мкін. Радиоактивтілігі

радиациялыќ ќауіпсіздіктіњ ќолданыстаѓы нормаларында жєне санитарлыќ

ережеде кµзделген дењгейден жоѓары кµмір, радиациялыќ ќауіпсіздік нормалары

саќталу шартымен карьердіњ ішкі ‰йіндісіне жинаќталып, кµмілуге тиіс. 276-бап. Елді мекендер аумаќтарындаѓы, т±рѓын ‰йлердіњ

жєне  ќоѓамдыќ ѓимараттардыњ ‰й-жайларындаѓы

радиациялыќ жаѓдайѓа, ќ±рылыс

материалдарыныњ, минералдыќ

тыњайтќыштардыњ, отын-энергетикалыќ

шикізаттыњ  радиациялыќ ќауіпсіздігіне жєне м±най

операциялары  кезіндегі радиациялыќ ќауіпсіздікке

баќылау ±йымдастыру

1. Радиациялыќ  баќылауды ±йымдастыру радиациялыќ  ќауіпсіздіктіњ белгіленген

нормативтік шамаларынан асуына жол бермеуін, сондай-аќ халыќќа дозалыќ

ж‰ктемені тµмендету жµніндегі іс-шараларды  єзірлеу мен енгізуді µзіне міндет етіп

ќояды.

2. Елді  мекен пункттерініњ, т±рѓын ‰й-т±рмыстыќ  объектілерініњ, µнеркєсіп

кєсіпорындарыныњ, демалыс жєне рекреация аймаќтарыныњ, баѓбандыќ

серіктестіктерініњ  ќ±рылысына жер учаскелері бµлініп  берілген кезде, міндетті

іздестіру ж±мыстары кµлеміне бµлініп берілген учаске аумаѓындаѓы сыртќы гамма-

сєуленіњ  экспозициялыќ дозасыныњ ќуатын µлшеу енгізілуге тиіс. Нєтижелері

ќ±рылысќа учаске тањдау жµніндегі комиссияныњ хаттамасымен ресімделеді.

3. Т±рѓын  ‰й объектілері пайдалануѓа берілген  кезде сыртќы гамма-сєуленіњ

экспозициялыќ мµлшерініњ ќуаты - єрбір пєтерде, ал радонныњ шоѓыры єрбір

кіреберістіњ  бірінші ќабатындаѓы пєтерлердіњ бірінде µлшенеді. Радонныњ жол

берілетін шоѓырлануы асып кеткені аныќталѓан жаѓдайда зерттеу ‰йдіњ барлыќ

пєтерлерінде  ж‰ргізіледі.

4. Сыртќы  гамма-сєуленіњ дозалыќ ќуатын  µлшеу жер бетінен немесе ‰й-жай

еденінен 1 метр биіктікте ж‰ргізіледі.

5. Радонныњ баламалыќ тепе-тењ кµлемді белсенділігініњ болуын баќылау

халыќтыњ  санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыѓы  саласындаѓы мемлекеттік

органныњ  єдістемелік н±сќауларына жєне Ќазаќстан  Республикасыныњ зањнамасында

белгіленген тєртіппен аттестатталѓан басќа да єдістемелерге сєйкес ж‰зеге асырылады.

6. Пайдалануѓа  берілетін ќ±рылыс объектілеріндегі  µлшеулердіњ нєтижелері

радиациялыќ тексеру актісі т‰рінде ресімделіп, оныњ бір данасы объектіні пайдалануѓа

енгізу  жµніндегі мемлекеттік ќабылдау комиссиясыныњ актісіне тіркеледі. ¤лшеулерді

µткізу  ‰шін жауапкершілік объект ќ±рылысын  ж‰зеге асыратын жєне оны пайдалануѓа

±сынатын  ±йымѓа ж‰ктеледі.

7. ‡й-жайлардаѓы  гамма-фонды жєне радонныњ мµлшерін  азайту жµніндегі іс-

шараларды ж‰ргізу м‰мкіндігін, ќажеттілігін, кµлемі мен мерзімдерін халыќтыњ

санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыѓы саласындаѓы мемлекеттік  органныњ

жєне  ќоршаѓан ортаны ќорѓау саласындаѓы  уєкілетті органныњ аумаќтыќ органыныњ

µкілдерін міндетті т‰рде ќатыстыра отырып, жергілікті мемлекеттік басќару

органдарыныњ  комиссиясы айќындайды.

8. Табиѓат  пайдаланушы ќ±рылыс материалдары, минералдыќ тыњайтќыштар,

мелиоранттар  мен отын-энергетика шикізаты кен  орнын игеруді бастаѓанѓа дейін

олардыњ радиациялыќ ќауіптілік дењгейі  мен пайдаланылу шарттары туралы санитарлыќ-

эпидемиологиялыќ  ќорытынды алуѓа тиіс. Ќорытындыны  геологиялыќ-барлау

ж±мыстарыныњ  нєтижелері бойынша пайдалы ќазбаларды радиациялыќ-гигиеналыќ

баѓалау бµлімі ќамтылатын, кен орындарын  игеру жобасыныњ негізінде халыќтыњ

санитарлыќ-эпидемиологиялыќ салауаттылыѓы саласындаѓы мемлекеттік орган береді. 9. Табиѓат пайдаланушыныњ радиациялыќ баќылау ќызметі кен орындарын

игеру жµніндегі  жоба талаптарыныњ орындалуын ќамтамасыз етеді, радиациялыќ

баќылау нєтижелері ќ±жатпен ресімделеді.

10. ¤німніњ  радиациялыќ сапасы аккредиттелген зертханалар орындаѓан

зертханалыќ зерттеулер негізінде мемлекеттік  баќылау органдарыныњ

ќорытындысымен  расталады. ¤німніњ сапасын растаудыњ  тєртібі мен кезењділігі

кен орындарын  игеру жобаларыныњ сараптамасы  кезінде белгіленеді. 

 

277-бап.  Металл сыныќтарына радиациялыќ  баќылауды

ќамтамасыз  етуге ќойылатын талаптар

1. Металл  сыныќтарын µндірістік радиациялыќ  баќылау:

1) дайындау  ±йымына т‰сетін барлыќ металл  сыныќтарын оныњ радиоактивті

ластануын не онда оќшау гамма-сєуле кµздерініњ болуын аныќтау маќсатындаѓы

радиациялыќ баќылауды;

2) металл  сыныќтарыныњ тобына немесе бµліктеріне  жаќын жерде

радиациялыќ фонныњ артуы аныќталѓан кезде гамма-сєуле  дозасыныњ ќуатын

µлшеуді;

3) металл  сыныѓыныњ альфа- жєне бета-активті  радионуклидтермен беткі

ластануыныњ бар-жоѓын іріктеп тексеруді;

4) металл  сыныѓы топтарын тасуѓа арналѓан  бос кµлік ќ±ралына радиациялыќ

тексеру ж‰ргізуді, сондай-аќ ж‰к тиелген  кµлік ќ±ралыныњ ‰стіндегі гамма-сєуле

дозасыныњ ќуатын µлшеуді ќамтиды.

2. Мемлекеттік  µндірістік радиациялыќ баќылау ж‰ргізудіњ єдістемесі мен

тєртібі санитарлыќ-эпидемиологиялыќ ережелермен  жєне нормалармен

айќындалады.  

 

278-бап.  Радиациялыќ авариялар кезінде  іс-шараларды

ж‰зеге  асыру тєртібі

1. Радиоактивті  материалдарды тасымалдаѓанда тµтенше жаѓдайлар туындаѓан

кезде азаматтардыњ денсаулыѓын, олардыњ м‰лкін жєне ќоршаѓан ортаны ќорѓауды

ќамтамасыз  ету маќсатында Ќазаќстан Республикасыныњ  атом энергиясын

пайдалану, халыќтыњ радиациялыќ ќауіпсіздігі саласындаѓы зањнамасыныњ

талаптары жєне техникалыќ регламенттер саќталуѓа тиіс.

2. Авариялыќ рєсімдер авария болѓан  жаѓдайда ж‰к ќ±рамыныњ ќоршаѓан

ортамен µзара іс-єрекеті салдарынан басќа  ќауіпті заттардыњ пайда болу

ыќтималдыѓын  ескеруге тиіс. 

 

279-бап.  Радиациялыќ ќауіпсіздікті ќамтамасыз  ету

саласындаѓы ќадаѓалау мен баќылау

Радиациялыќ ќауіпсіздікті ќамтамасыз ету саласындаѓы  ќадаѓалау мен

баќылау Ќазаќстан Республикасыныњ атом энергиясын пайдалану туралы

зањнамасына сєйкес ж‰зеге асырылады.  
Қорытынды

 

Ортаның радиоактивті ластануы радиоактивті заттың шектен тыс (көлөмді) тығыздығымен сипатталады және ауадан (көлем) бірлігіне орайлас радионуклид белсенділігімөн өлшенеді. Радиоактивті ластанудың нәтижесінде шаруашылық айналымынан өнеркәсіп кәсіпорындары, инфрақүрылым элементтері, түрғын үй, әлеуметтүрмыс объектілері, ауылшаруашылығы мен орман алқаптары, суаттар мен жер асты су көздері, әр түрлі табиғат объектілері бар бірқатар аумақ шығарылады.