Экономка. макроэкономика

 

1.5  Индикативтік жоспарлауды енгізу

  Ұсыныс тұрғысындағы  маңызы бар макро болжамдар  көптеген тауар өндірушілердің  шаруашылық қызметін үйлестіру  саласындағы мемлекет жұмысына  ешкандай жаңалық енгізбейді. Министрліктер  мен ведомстволар,облыс әкімшіліктері  мен жергілікті өзін өзі басқару  қызметінің орталықтандырылуын жойып, олардың тапсырылған жұмыс учаскесіне жеке жауапкершілігін күшейту және оны жузеге асыруға  бақылау жасаудың сенімді жүйесін қалыптастыру керек. Жалпы экономикалық бағдарлама мемлекеттің бақылау реттеу қызметіне жаңаша сипат береді. Бағдарлама нұсқау жоспат емес,ол жеке шаруашылықтардың даму бағытын айқындайтын,күнделікті  іс әрекетіне бағдар беретін құрал. Мемлекеттік бағдарлама жалпы экономикалық дамудың негізгі бағыт мақсаттарын анықтап,айқындайды.

 

 Бұл арадағы басты  міндет басқару қызметі орталықтандырылуын  жоюдың мемлекеттік экономикалық  саясатқа қауіп төндірмеуі болып  табылады. Мұндай міндет индикативтік  жоспарлау әдістерімен барлық  деңгейдегі атөарушы өкіметтің  бірыңғай мемлекет мүддесіне  бағындырылуы мақсатында оның  экономикалық мүдделерін ескеріп  құрылған индикаторлар, реттегіштер,  тұрақтандырғыштар мен әкімшілік  рәсімдері әдістерімен шешілуге  тиіс,

  Нақты индикаторлар: өзіндік құн,өндіріс көлемі, инфляция деңгейі және басқаларға негізделіп, монополияға қарсы және баға саясаты міндеттерін жүзеге асыруға бағыттаоған Министрлер кабинетінің «Шаруашылық жүргізушіні субъектілердің табиғи монополисттердің өніміне бағаны реттеу туралы» қаулысы бұған мысал бола алады. Бірақ бұл бір жолғы және жүйесіз жұмыс. Атқарушы өкіметінің барлық тармақтарында жоғарыдан да,төменнен де,осыған ұқсас, өздерінің арасында бірін бірі қайталамайтын, заңмен ьаяндады етілген және мемлекеттік өкіметтің жоғарғы органдары тарапынан толық бақыланатын тапсырмалар мен мемлекеттік тапсырыстар болуға тиіс.

  Әңгіме министрліктер  мен ведомстволарға, мемлекеттік  билік пен аумақтық өзін өзі  басқарудың  жергілікті органдарына  берілетін міндеттердің айқын  жүйесін әзерлеу туралы тапсырылған жұмыс участкілердің жүзеге учаскілерінің жүзеге асырылуына бақылау жасаудың қазіргі заманғы таоаптарына сай келетін нақты индикаторлар мен реттегіштерді талдап жасау туралы болып отыр.

  Осы мақсатта индакативтік  жоспарлау негіздері   туралы  заңды әзірлеудә жеделдету қажет.Бұл  заң әрбір министрлік пен ведомствоның  аумақтық басқару органдарының ЖІӨ көлемі, оның бюджет тапшылығы, процент ставкасы және т.б. сияқты аймақтық рентабельдік,шығындық, банкроттық проценті сиякты микроэкономикалық индекаторға байланысты қызметі мен жауапкершілігін белгілейтін тиістә ережелермен нығайтуға тиіс.

  Әрбір министрлік  пен ведомство аумақтық әкімшілік  жасау органдарының әрқайсысы  экономикалық процестердің бұзылу  ошақтарын тұрақтандыру мен ретке  келтіру құралдарын игеру және  бұл тұрғыда олардың заң жүзінде  баянды етілген құқықтары мен мәндеттері болуға тиісті. Қатаң салтында,ы әсіресеорталықсыздандырылған реттегіштермен алмастыруға тиіс.

 

1.6  Қаржы-ақша  ресурстарын макроэеономикалық  реттеу

 

   Экономиканың серпінді теңдестірілуі мемлекеттік бақылау,ақша көлемі мен материалдық ресурстар арасындағы теңсіздікті жою бюджетті біртіндеп теңдестіруің жөніндегі жұмыс қаржы ақша ресурстарын макроэкономикалық реттеудің негізгі міндетті болып табылады. Бұл міндеттердің бәрі де тауар өндірушілердің мүдделеріне сәйкестендірілуге және инвестициялық стратегия мен құрылымдық саясаты басым салаларға бағыттауға көмектесуге тиіс.

  Ақша қаржы ресурстарын  жалпы экономикалық деңгейде  реттеудің негізгі мазмұны айналымдағы  ақша тауар көлемін реттеп, бюджет  тапшылы,ын қысқартып, соның негізінде  экономиканың тұрақты өсуіне  жағдай жасау болады. Осы іс  әрекеттердің барлығы экономиканың  құлдырауына қарсы, товар өндірушіледіңк  мүддесіне сәйкес келеді және ұзақ мерзімдік инвестицияларды өндірістің негізгі салаларына жұмсауға мүмкіншілік береді. Қаржы және ақша ресурстары белгіленген бағытта жұмсалуы қажетті салық,баға,амортизация және бюджет саясатын жүргізуде жағдай тудыратын жалпы экономикалық ынталандыру және реттеу жүйесін қалыптастыру арқылы іске асады.

  Бюджет саясатының  өзегі бюджет щығыстары мен  кірістері арасындағы мейлінше  «жұмсақ» бағыныштылықты қамтамасыз  ететін тұрақтандырғыштар салықтар, трансферттік төлемдер, ол шекті  жағдайда қосымша эмиссия болып  табылады.

  Қаржы ресурстарын  орталықтандыру деңгейін таңдап  алу және бюджеттің кіріс базасын  нығайту проблемасы тиісті салық саясатын жүргізу және меншіктің барлық түрлнріндегі кәсіпорындардың мемлекетпен мемлекеттік тапсырыстар негізіндегі шарттық қарым-қатынасы негізінде шешілуі мүмкін.

   Қазіргі кезде  қолданылып жүрген салықтар, негізінен  фискальды міндет атқарады және  макроэкономикалық тұрақтандырудың  тиімді құралы бола алмайды.  Сондықтан салық салудың тек  қана фискальді емес,мемлекеттік  барлық мүдделерін ескеретін  неғұрлым тиімді жүйесіне көшу қажет.

   Макроэкономикалық,әлеуметтік  және т.б. индикаторлардың болуға  тиісті өзгерістеріне орай сандық  өлшемдер қалыптастырылуңа тиіс, мысалы, ақша көлемінің өсу шектері,инфляция  деңгейі, ұлттық валюта курсы  . Қаржы ақша ресурстарын жалпы  экономикалық деңгейде реттеудің  тағы бір маңызды бағыты осы  күнгі ұйымдастырылған және бір  манызды бағыты осы күнгі ұйымдастырылған  және заңдастырылған нарықты  экономиканың мазмұнына сай келетін  нарық инфрақұрылымын құру болады.Ол үшін құнды қағаздар, қаржы несие және тауарлар нарығының осы күнгі өркиенеті формаларын қалыптастырып  дамыту қажет.осы күнгі нарық ол бұрынғы базар емес оны қалыптастыру үшін ескі атауларды қолдану жеткіліксіз,ол үшін экономикалық қатынастардың жаңа экономикалық құқықтың және  ұйымдастыру түрлері мен әдістеріне көшіп осы күнгі нарық мазмұнын игеру қажет.

 

 

 

Микроэкономика

 

2.1 Үкіметтің микроэкономикалық саясатын талдау

   Үкіметтің тұтас  микроэкономикалық саясаты жоқ.  Үкіметтің ұстанған тұтас бағытындығы  басты қателік- мемлекет иелігінен  алу мен жекешелендіруге иек  артуы, тауар өндірушілерден, тұтыну  рыногын тауалармен және көрсетілген  қызметтермен тікелей қамтамасыз  ететін меншік иелерінің ауқымды тобынының п.б. үшін халықтың өзін әсіресе ауыл халқын қозғалысқа түсіретін нақты негіз қалыптастырудан өздігінен сырт қалғаны.

   Транспорт тарифтерінің  өсуәмен бірге осы өндәрәс  салаларында бағаны босату нәтижесінде  олардың өнімдерінің құны әлемдік  баға деңгейінен де артып   кетіп отыр. Бұл сатылған өндіріс  салаларында еңбег өнімділігінің құлдырауын,олардың техникалық және технологиялық деңгейлерінің төмен екенін көрсетеді.

 Технологиялық жағынан  бір бірімен байланысты кен  металлургия өндірісі де монополиялық  ұстындарға бөлінген. Олардың әрқайсысы  үстем бағаларды ширатып жіберуге  және несиелерді тек қана өз  учаскісіне пайдалануға мүдделі,ал  оларды бір министрлік холдингке  біріктіру кәсіпорындардың аса  ірі және тым орталықтанған шаруашылық дербестігінен айырады.

  Осы уақытқа дейін  тауар айналымы жүйесін және  тауарлар мен табыстар қозғалысынесепке  алуды ұйымдастыру ретке келтірілмеген  бірыңғай делдалдық үстеме ақы  жоқ,бірыңғай монополияға қарсы  реттегіштер мен тиісті заң  құжаттары жасалмаған Республика  машина жасауды дамытудың қазіргі деңгейі құрылымы жағынан да оның республика қажетін қамтамасыз етуге бағытталуы жағынан да артта қалған.

  Өнеркәсіпті басқарудың  қазіргі баспалдықты құрылымдары  мен жүйесі нарық таладына  сай келмейді. Сондықтан да оны  өндірістің өнімділігін,тиімділігін  қамтамасыз етуге тұтынушылардың,өнім  берушілердің өнертапқыштар және  т.б. Өнеркәсіпті басқаруды құрылымдық жағынан  қайта құру қажет.

 

 

 

 

 

 

2.2  Жаңа микроэкономикалық саясат концепциясын негіздеу және оның мәні

 

Жаңа өнеркәсіп саясатының концепциясы. Жаңа өнеркәсіп саясатын жасаудың қажеттіліктерін тек қана өнеркәсіптің қазіріг жай күйі емес сондай ак нарықтық экономикаға көшу мен біздің экономикамыздың өтпелі ахуалы да талап етіп отыр.

Жаңа өнеркәсіптік саясат бірқатар міндеттері: мемлекеттік меншіктің  тағдырын, онын жаңа нарық жүйесіндегі  мәртебесін экономиканың мемлекеттік  емес секторына қатынасын; өнеркәсіптегі  аралас меншіктің  тағдырын шешуге тиіс.

Жаңа  өнеркәсіптік сачсат тек мемлекеттің экономиканың  мемлекеттік емес секторына қатынасын:өнеркәсіптегі  аралас меншіктің тағдырын шешугн тиіс.

Жаңа техникалық негізде  өндірісті қайта құруэкономикадағы  құрылымдық ілгерілеушіліктермен инвестициялар  және амортизациялықсаясаттармен тікелей  байланысты болады. Ол республиканын  ғылыми техникалык қуатына сүйеніп,экономикалық дамудың мемелекеттік басым багыттарына  біріктірілуі тиіс.

Жаңа өндірістік саясаттың  басты бағыттарының бірі шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі мемлекеттік бағдарлама шеңберінде сондай ақ қорғаныс өнеркәсібін қайта құру сияқты,бәсекеге қабілетті ұсақ және орташа кәсіпорындарды көп мөлшерде құру болып табылады. Арнаулы бағдарламалардың тізімі өнеркәсіптік саясаттың қосымшасы болуға тиіс.

 

 

2.3  Жаңа аграрлық саясатты негіздеу және оның мәні

 

  Аграрлық сачсат мемлекеттік қолдау мен реттеудің неғұрлым дамыған жүйесін негізге ала отырып, бір жағынан, ұлттық азық-түлікпен қамту мүмкіндігін және екінші жағынан, село халқының өмір сұру деігейің тұрақтандыруды қамтамасыз етуге бағытталуға тиіс.Проблемалардың бір бөләгә ұлттық азық-түлік қауіпсіздігі көлемінде мемлекеттік сатып алу жүйесі шеңберінде шешілуде. Қплған проблемаларды шешу үшін Қазақстандағы аграрлық сектордың маңызын ескере лтырып селодағы шағын  және орта бизнесті қолданудың арнаулы мемлекеттік баідарламасы әзірленуге тиіс.

   Инвестициялық  саясат Республиканың алдағы ұзақ мерзімдік стратегиялық даму мақсаттары мен мүдделерін көздейді, сонлықтан ол күнделікті өзгертіп қалыптасып тұратын ішкі және сыртқы экономикалық жағдайлардың  конъюнктурасынан тәуелсіз болады. Сонымен бірге инвестициялық саясатты жұргізгенде баға және салық сияқты экономикалық ықпалы күшті ынталандару құралдарын да қоса пайдаланған дұрыс.

 

  

2.4  Инвестициялық саясаттың негіздемесі мен мәні

 

  Инвестициялар болмай  экономикалық өрлеу мүмкін емес, бірақ Өазақсьандағы инвестициялық  сала көп қиындыққа кездесті. Сол себепті нақты жағдайды  ескеретін инвестициялықсаясат  қажет. 

   Қазіргі кезеңдегі  барлық мемлекеттік мүмкіндіктер  өнеркәсіптік саясат пен мемлекеттік  сатып алу аграрлық саясат  шеңберінде іске қосылуға тиіс. Шағын бизнес бұл саясатқа  тек Концепцияда белгіленген  барлық шаралар жиынтығынд ғана  шешілетін осыған  икемді экономикалық  орта жасау ұшән тартылуы мүмкін.

   Инвестициялық саясат  Республиканың болашақтаңы мүдделерін  ескеруге және ол сыртқы экономикалық  саясатқа бағынуға тиіс, ал сыртқы  экономикалық саясат болашақтағы  экономикалық мұдделерін шешімін табуына ықпал етуі қажет. Сонда отандық тауар өндірушілерді қолдау қазіргімен салыстыруға келмейтін сыртқы үстеме қокер көздеріне ие болады.

 

 

2.5  Жаңа микроэкономикалық  саясатты жүзеге асырудың механизмдері 

 

  Жаңа микроэкономикалық  саясатты жүзеге асырудың  негізгі  механизмдері мыналар:

  Мемлекетті басқару  мен мемлекеттік шаругерлік салалрын  заң жолымен шектеу, өтпелі болашақта  жекешелендіруге жатпайтын мемлекеттік  мүлікті объектілер бойынша анықтау. Мемлекет иілігінен алу мен жекешелендіруге ұлттық баңдарламасына  және оны жүзеге асыру мен бақылаудың заңдылық негізіне өзекті түзетулер енгізу. Әртүрлі тұрапттағы кәсіпорындар жөніндегі  жаңа заңдар топтамасы қажет. Экономиканы қайта құрудың негізгі бағытын жедел жекешелендіруден өндірістің қандай меншік фирмасында қызмет ететініне қарамай осы күнгі нарық талаптарына сәйкес оның тиімділігін арттыра алатын шаруашылық субъектілердің қалыптастыруға және оларға қажетті жағдай жасау жағына бұру қажет.

   Мемлекеттік алтын  валюта,материалдық,стратегиялық, қаржы  және несие ресурстарын түгендеу, оларды экономикалық стратегияның басым бағыттарын құптау үшін пайдалану амалдарын әзірлеу. Мемлекеттің барлық басқа активтері мен кәсіпорындары әкімшілік атқару жүйесіне кірмейтін мемлекеттік капиталына құрылған акционерлік қоғамдардың басқару ұйымдарының қалыптасуына, қор биржаларында акцияларды сату стып алу арқылы мемлекет активтерін оптималдауға жаңа фирмалардың ұйымдастырылуна белсенді түрде қатысулары қажет

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                    Қорытынды

 

Макроэкономикалық,әлеуметтік және т.б. индикаторлардың болуға тиісті өзгерістеріне орай сандық  өлшемдер қалыптастырылуңа тиіс, мысалы, ақша көлемінің  өсу шектері,инфляция деңгейі, ұлттық валюта курсы . Қаржы ақша ресурстарын  жалпы экономикалық деңгейде реттеудің  тағы бір маңызды бағыты осы күнгі  ұйымдастырылған және бір манызды  бағыты осы күнгі ұйымдастырылған  және заңдастырылған нарықты экономиканың мазмұнына сай келетін нарық  инфрақұрылымын құру болады.Ол үшін құнды  қағаздар, қаржы несие және тауарлар нарығының осы күнгі өркиенеті  формаларын қалыптастырып  дамыту қажет.осы  күнгі нарық ол бұрынғы базар  емес оны қалыптастыру үшін ескі атауларды  қолдану жеткіліксіз,ол үшін экономикалық қатынастардың жаңа экономикалық құқықтың және  ұйымдастыру түрлері мен  әдістеріне көшіп осы күнгі нарық  мазмұнын игеру қажет.