«Temirlan Development Company» ЖШС жанама саылықты еспетеп төлеу механизмі және жетілдіру

2 кестенің 2009-2011 жылдар бойы «Temirlan Development Company» ЖШС-ның өндіріс көлемі бойынша келтiрiлген мәлiметтердiң негiзiнде талдау жүргізу объектісін шағын кәсіпорынға жатқызуға болады. Запас көлемі орташа үш талдау  жылдары арасында 7861 тенгені құрап отыр. Кестеден көріп отырғанымыздай жауапкершілік серістіктік өз құаттарын өсіріп отыр. Осылай запас көлемі 2011 жылда 2009 жылмен салыстырғанда 53223 тенгеге немесе 80,4% өсті. Осындай өзгерістін себебі болып 2011 жылы техникалық қызмет көрсету және жабдықтың жөндеуi үшiн жаңа шикiзаттың түрiнiң сатып алу. Сонымен қатар 2011 жылы 2009 жылмен салыстырғанда негізгі қорлардың құныда 79047 тенге немесе на 31,7%-ға өсіп отыр. Бүндай өзгерістер жауакершілік серістіктің негізгі қорларының құнында қосымша құралдарын сатып алу және құнның қайта бағалауына байланысты. Жұмысыздық мәселелерін шешу жолдарына ықпал ететін серістіктің жұмысшылардың санының өсу тенденциясы да байқалады. Осылай, қызметкерлердің саны 2010 жылы 1 адамға  өсті, 2011 жылы 2 адамға.

 Ең алдымен, қоғамның қызметкерлерiнiң санының өсуі 2011 жылда Атырау облысы ауылдарында делдалдық қызметтің өсуіне байланысты.

2008-2010 жылдары «Temirlan Development Company» ЖШС-ның сатып алынған запастардың көлемін және құрылымын аңықтау үшін 2.2 кестені қарастырамыз.

Кесте 3 - 2009-2011 жылдары «Temirlan Development Company» ЖШС-ның запастарының  көлемі және құрылымы

№	Көрсеткіштердің атауы	2009 жыл		2010 жыл		2011 жыл
		мың. теңге	үлес%	мың. теңге	үлес %	мың. теңге	үлес %
1	Шикiзат және материалдар	66200	100	50212	100	56980	47,7
2	Дайын өнiм, тауарлар	-	-	-	-	62443	52,3
	Барлығы	66200	100	502122	100	119423	100

3 кестенің мәліметтерін қорытыдылай отырып «Temirlan Development Company» ЖШС көбінісе шикізатпен материалдар сатып алады. Осылай, жауакершілік серістіктік 2009-2011 жыл iшiнде өз ашалай қаражаттарын шикізатпен материалдар сатып алуға жұмсаған. Текғана «Temirlan Development Company» ЖШС 2011 жылы дайын өнім сатып алған. Бұл өнім запастың құрамында 52,3% құрап отыр.

Әр шаруашылық субъектінің  іс-әрекеті жеткілікті негізгі қаражаттарының болусыз мүмкiн емес.

Әр шаруашылық субъектінің  іс-әрекеті жеткілікті негізгі қаражаттарының болусыз мүмкiн емес.

«Temirlan Development Company» ЖШС негізгі қаражаттарының көлемі мен құрылымы 2.3 кестесінде ұсынылған.

Кесте 4 – 2009 – 2011 жылдар бойы  «Temirlan Development Company» ЖШС негізгі қаражаттарының көлемі және құрылымы

№пп	Негiзгi құралдардың категориялары	2008 ж.		2009ж.		2010ж.
		мың теңге	үлесі%	мың теңге	үлесі %	мың теңге	үлесі %
1	Жер	0	0	0	0	0	0
2	Ғимарат және ғимараттар	128831	51,6	122329	49,0	210316	64,0
3	Машина және жабдық құралдар	108868	43,6	111876	44,8	97207	29,6
4	Көлiк құралдары	8387	3,4	11389	4,6	15469	4,7
5	Басқа негiзгi қаражаттар	3494	1,4	4300	1,7	5635	1,7
	Негiзгi құралдардың барлығы	249580	100	249894	100	328627	100

      4 кестенің мәліметтеріне талдау жүргізу барысында мынандай қорытынды жасауға болады. «Temirlan Development Company» ЖШС негізгі құралдардың құрамында орташа шамамен 3 жылда ең жоғары үлесті гимараттар (54,7%) және көлік және жабдық құралдар (39,3%) құрап отыр. Кестеден көріп отырғанымыздай акционерлік қоғамның балансында жердің құны көрсетілмеген. Бұл қоғамда жердің орналастырмаған туралы айтады. «Temirlan Development Company» ЖШС негізгі қорлардың өсу тенденциясы байкалып отыр, бұл экономикалық күшін жоғарлатуын білдіреді. Осылай, негiзгi құралдарының құны 2011 жылда 2009 жылмен салыстырғанда 78773 мың теңгеге немесе 31, 5% өсті, бұл 2011 жылда 2009 жылмен салыстырғанда көлік құралдардың көлемінің 7082 мың.тенгеге немесе на 84,4% өсуіне және машина мен жабдық құралдардың 11661 мың.тенгеге немесе на 10,7% азаюына байланысты. Сонымен қатар талдау мерзімінде ғимараттар бойынша да төмендену жағына қарай өзгерістер болды.

Көрсетіліп отырған  жоғары кестенің мәліметтерінен «Temirlan Development Company» ЖШС өз іс-әрекетін жүргізу үшін барлық қажет құралдармен жабдықталған.

Негізгі құралдардың  құрамында өндірістік емес негізгі  құралдардың жоқтығы қызметкерлердің  әлеуметтік тұрмыстық және материалдық  ынталандыруының жоқтығын білдіреді, әрине бұл еңбек өндірісінің өзгеруіне нашар әсерін тигізеді.

«Temirlan Development Company» ЖШС жақсы ұйымдастырылған жұмыс, бiлiктi мамандар және әкiмдiк- басқарушылық арқасында тұрақты қаржылық жағдайын көріп отырмыз.

Қоғамның қаржылық-шаруашылық іс-әрекетінің мәліметтері 5 кестеде ұсынылып отыр.

 

Кесте 5 – 2009-2011 ж. «Temirlan Development Company» ЖШС қаржылық-шаруашылық іс-әрекетінің нәтижелері (мың теңге)

№ п/п	Көрсеткiштер	2009 жыл	2010 жыл	2011 жыл
1	Сатылған өнімдерден (жұмыстар, қызметтер) табыс	200023	217380	272885
2	Сатылған өнiмнiң (жұмыстар, қызметтер) өзiндiк құны	142007	145046	164372
3	Жалпы табыс(1-2)	58016	72334	108513
4	Мерзiмдік шығындары	29290	26680	27149
5	Негiзгi іс-әрекеттен табыс	181533	26678	247150
6	Негiзгi іс-әрекеттен емес табыс	18490	20340	272885
7	Салық өндiруге дейiн (шығын ) пайда	181533	26678	247150
8	Табысқа салық	10800	7608	1414
9	салық өндiруден  кейiн (шығын ) пайда	170733	19070	245736
10	Мерзiмдегі жалпы пайда (шығын )	170733	19070	245736

 

Кестенің мәліметтерінен көріп отырғанымыздай сатылған өнінен (жұмыс, қызмет) табыс 2011 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 272885 мың.тенгеге өсті.

Сатылған өнінен (жұмыс, қызмет) өзіндік құны 2011 жылы 2009, 2010 жылдармен салыстырғанда 164372 мың.  тенгеге өсті, бұл сатылғаннан түскен табыстын өсуімен байланысты болған.

Сатылған өнінен (жұмыс, қызмет) өзіндік  құнның өсуі қосымша шығындардың 22159 мың.тенгеге дейін өсуіне, шикізат пен материалдарды 233 мың.тенгеге сатып алу, қосымша қызметкерлердің жалақыларын 10527 мың.тенгеге дейін өсуіне, телехабар пунктерін кеңейтумен байланысты

Мерзімдік шығындардың 27149 мың.тенгеге немесе  1,7% өсуі  2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы шикізат пен материалдарды сатып алу шығындары 2009 жылы 372 мың.тенгені ал 2010 жылы 260 мың.тенгені құрап отырғанға және де жалақы қордың өсуіне және ҚР СК ережелері бойынша бюджетке төленетін салықтар бойынша шығындардың өсуіне байланысты.

Негiзгi іс-әрекеттен табыс 2011 жылы 247150 мың.  тенгені құрап отыр 2010 жылмен салыстырғанда 8,4% төмен. Бұл қабылдау-жiберушi кешендердiң жабдықтарының арендасын төмендеуін түсіндіреді.

Оған қарамастан жалпы пайда 2011 жылы алдынғы жылмен салыстырғанда өсті және 245736 мың.тенгені құрап отыр.

Қаржылық-шаруашылық көрсеткіштері  бойынша «Temirlan Development Company» ЖШС рентабельді деп есептеуге болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бөлім 3 «Temirlan Development Company» ЖШС жанама саылықты еспетеп төлеу механизмі және жетілдіру

 

3.1 «Temirlan Development Company» ЖШС қосылған құн салық обьектісін анықтап есептеу

 

Қазақстан Республикасында  қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебіне тұрған мынадай тұлғалар құн салығын төлеушілер болып  табылады:

- дара кәсiпкерлер;

- мемлекеттiк мекемелердi қоспағанда, резидент – заңды  тұлғалар;

қызметiн Қазақстан  Республикасында филиал, өкілдік арқылы жүзеге асыратын резидент еместер;  

- сенімгерлікпен басқару  құрылтайшыларымен не сенімгерлікпен  басқару туындайтын өзге жағдайларда  пайда алушылармен сенімгерлікпен  басқару шарттары бойынша тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналымды жүзеге асыратын сенімгерлікпен басқарушылар.

Қазақстан Республикасмының кеден заңнамасына сәйкес Қазақстан  Республикасының аумағына тауарларды импорттаушы тұлғалар.

Мыналар қосылған құн  салығы салынатын объектілерболып табылады:

1. салық салынатын айналым;
2. салық салынатын импорт

Қазақстан Республикасында  қосылған құн салығын төлеуші  болып табылмайтын және қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асырмайтын резидент еместен жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сатып алу бойынша қосылған құн салығын төлеуші жасайтын айналым салық салынатын айналым болып табылады.

Қосылған құн салығын  төлеуші ретінде тіркеу есебіне  қоюды растау тәртібі белгіленген.

Қосылған құн салығы бойынша тіркеу есебінде тұратын  тұлғалар қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркеу есебіне қойылғанын растау үшін жылдың 1 желтоқсанына дейін салық органына қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәлікті және тұратын жерін растайтын нотариат куәландырылған құжаттың көшірмесін тапсырмауға міндетті.

Мұндай нотариат куәландырылған құжат көшірмесінің күні мен салық органына тапсырылған күн арасындағы мерзім он жұмыс күнінен аспауға тиіс.

 Салық салынатын айналым қосылған құн салығын (ҚҚС) төлеушінің тауарларды (жұмыстарды, қызметер көрсетуді) өткізу бойынша жасаған айналым болып табылады. Салық Кодексіне сәйкес оған ққс-нан босатылған және өткізу орны Қазақстан Республикасы болып табылмайтын айналым қосылмайды.

Салық салынатын айналымды  айқындау бойынша қосылған құн салығын төлеуші жасайтын айналым салық салынатын айналым болып табылады:

- салық салынбайтын айналымды қоспағанда, Қазақстан Республикасында тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша;

- Қазақстан Республикасында ққс төлеуші болып табылмайтын және қызметін филиал, өкілдік арқылы жүзеге асырмайтын резидент еместен жұмыстарды, қызмет көрсетулерді сатып алу бойынша ққс төлеуші жасайтын айналым салық салынатын айналым болып табылады.

Есепке жатқызылған (оның ішінде негізгі құралдар, материалдық  емес және биологиялық активтер, жылжымайтын  мүлікке инвестициялар бойынша) тауарлар қалдықтары тұлғаны ққс бойынша тіркеу есебінен шығарған кезде Қазақстан Республикасында тауарларды өткізу бойынша айналым ретінде қарастырылады.

Tауарларды өткізу бойынша айналым:

1. тауарға меншік құқығын беруді, оның ішінде:

- тауарды сатуды;

- кәсіпорынды тұтастай мүліктік кешен ретінде сатуды;

- тауарды тиеп-жөнелтуді, оның ішінде басқа тауарларға, жұмыстарға, қызмет көрсетулерге айырбастауды;

- тауар экспортын;

- тауарды өтеусіз беруді;

- жұмыс берушінің тауарды қызметкерлерге жалақы есебінен беруін;

- кепілгерлік мүлікті (тауарды) кепіл берушіге береді, егерде қарызын төлемеген жағдайда;

2. тауарды бөліп-бөліп төлеу шартымен тиеп-жөнелтуді;
3. мүлікті қаржы лизингіне беруді;
4. тауарды комиссия шарты бойынша тиеп-жөнелтуді;
5. бұрын экспорт режимінде шығарылған тауарды кері импорт режимінде қайтаруды білдіреді.

Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналым жұмыстарды кез келген оның ішінде өтеусіз орындауды немесе қызмет көрсетулерді, сондай-ақ тауарды өткізуден ерекшеленетін, сыйақы үшін кез келген қызметті, оның ішінде:

1. мүліктік жалдау шарттары бойынша мүлікті уақытша иелікке және пайдалануға беруді;
2. зияткерлік меншік обьектілеріне құқықтар беруді;
3. жұмыс берушінің қызметкерге жалақы есебінен жұмыстарды орындауын, қызмет көрсетулерін;
4. аванстарды және айыппұл санкцияларын қоспағанда, тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізуге байланысты талап ету құқықтарын беруді;
5. сыйақы үшін кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім беруді білдіреді.