Алматы - Жетісу маржаны

Алматы - Жетісу маржаны

Алматы - Еуразиялық контитенттің маңызды және ыңғайлы жерінде орналасып, Ұлы Жібек Жолының транзиттік пункті болып табылады. Сонымен қатар қаламыз туризмнің әрі қарай дамуы мен жетілуіне үлкен мүмкіндіктері бар. Осында Қазақстанның 713 тіркелген фирмаларының 470 туристік ұйымы орналасқан. 3000 мыңдай адам қызмет істейді. 2003 жылы олар 100250 адамға қызмет көрсетті.

Туризм саласының дамуы арқасында шетел туристердің саны көбеюде. Егер 2000 жылы Алматы қаласы 20700-ге жуық туристерді қабылдаса, қазіргі кезде туристер саны – 42000, ал ішкі маршруттардағы қызмет көрсетілген туристер саны 2000 жылдан бастап 3600-ден 20000-ға дейін өсті.

Мамандардың айтуы бойынша, қала 300 000 астам туристерді қабылдай алады.

Шетел мемлекеттерінің Қазақстанға қызығушылығы, туристік фирмалардың ішкі және сыртқы туризмді ұйымдастыру белсенділігі өсуде. 2000 жылы ішкі және сыртқы туризммен 20 фирма айналысса, қазіргі кезде олардың саны 50-ге дейін жетті.

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БАС ЖОСПАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ

1. Бас жоспардың мақсаты

Алматы қаласын 2020 жылға дейінгі кезеңге дамытудың Бас жоспары қалада қолайлы тіршілік ортасын құру мен тұрақты дамыту, экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, табиғат пен мәдени мұраны сақтау мақсатында Алматының қала құрылысын дамытуды жоспарлайтын негізгі құжат болып табылады.

Бас жоспар Алматы қаласының Қазақстан Республикасының оңтүстік астанасы функциясын, Алматы мен Алматы агломерациясы дамуының өзара байланыстылығын іске асыру ескеріле отырып әзірленген.

Бас жоспар қала инфрақұрылымының перспективті және бірінші кезектегі бағдарламаларын әзірлеу мен іске асыру, табиғи кешендер аумағын сақтау мен дамыту, тұрғын үйлерді реконструкциялау мен өндірістік аумақтарды қайта ұйымдастыру, қоғамдық, іскерлік және мәдени орталықтарды, туризм және демалыс нысандарын дамыту, жан-жақты ретке келтіру және қала тіршілігін эстетикалық тұрғыда ұйымдастыру, Алматының әкімшілік аудандары мен басқа да ауқмақтарын дамытудың қала құрылысы жоспарларын әзірлеу мен іске асыру, қаланы жоспарлау мен құрылыс жүргізу жобалары үшін негіз болып табылады.

Алматы қаласын дамытудың Бас жоспарының басты мақсаты – экологиялық жағынан қолайлы, қауіпсіз және әлеуметтік жағынан ыңғайлы тіршілік ету ортасын құруға бағытталған кешенді қала құрылысы іс-шараларын жүргізу.

Бас жоспардың негізгі архитектуралық-қала құрылысы идеясы: Алматы қаласының «қала-бақ» бейнесін сақтау және қалыптастыру.

2. Әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштері

Демография.

Демографиялық процестердің динамикасы 2020 жылға дейін қоғамдық дамудың бүкіл құрамдас бөліктерінің өзара әрекетімен анықталады. Бұларға бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі, сол сияқты қоғам өмірінде өсіп келе жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер барысында қалыптасатын жаңа факторлар жатады.

Алматы қаласының демографиялық даму сипаты халықтың табиғи және миграциялық қозғалысымен анықталады. Олардың ауқымы мен бағыты төмендегідей әлеуметтік-экономикалық өзгерістер нәтижелеріне байланысты:

қаланың экономикалық әлеуетінің дамуы;

тұрғын үй нарығының дамуы;

жұмыспен қамтылу мен еңбекақы деңгейі;

мемлекеттік және жергілікті әлеуметтік саясат және басқалары.

Тұрғындардың болашақ санын болжау нұсқалары бала туудың кезеңдік төмендеуі мен артуы болжамы (1000 тұрғынға 11,5-тен 7,8-ге дейін және 15,2), өлімнің өсуі мен қысқаруы (1000 тұрғынға 11,8-ден 12,4-ке дейін және 8,2), тұрғындар өмірінің ұзақтығының өсуі мен миграциялық өсім ескеріле отырып есептелген. Миграцияның оң сальдосына 1998-2000 жылдардың өзінде қол жетті. Енді болжамды кезеңнің соңына дейін осындай болып қалады деп болжануда.

Алматы халқының 2020 жылға дейінгі кезеңге болжамды саны Алматыдағы, Алматы облысындағы және жалпы Қазақстан Республикасындағы демографиялық үрдістің тұрақтылығымен және инерциясымен анықталады. Бұның ішінде барынша тұрақтысы Алматы халқының жиынтық санының болжамы болып табылады. Бұған Алматы қаласының өзінің тұрақты тұрғындары және уақытша мекендейтін халқы жатады. Алматының жиынтық халқының болашақ саны барынша ықтимал болжам нұсқасы бойынша 1500 мың адамды құрайды, оның ішінде тұрақты халық – 1300 мың адам, уақытша тұратындар– 200 мың адам.

Халықтың жұмыспен қамтылу құрылымының есептік көрсеткіштері 2020 жылға қарай тұрғындардың қаланы түзуші топтары 189,5 мыңнан 327,6 мың адам, ал қызмет көрсетуші топтар экономиканың салалары бойынша жұмыспен қамтылғандардың жалпы санында 354,1 мыңнан 390,0-ге дейін жетеді деп болжануда.

Қаланы әлеуметтік және қала құрылысы тұрғысынан дамытудың басты мақсаты - әлеуметтік-психологиялық жайлылық пен халықты қарастырылып отырған аумақта тұруына қолайлы жоғары деңгейдегі жағдай жасау.

Алматының қала құрылысы дамуының негізгі бағыттары тиімділігнің экономикалық көрсеткіштері 2020 жылға дейін 2000 жылмен салыстырғанда төмендегілерді ұлғайту болып табылады:

жалпы аймақтық өнім өндірісі көлемін 3 есе арттыру;

салыстырмалы бағаларда күрделі салымдар көлемін 2,5 есе;

жан басына шаққандағы табысты 2 есе.

Тұрғын үй және азаматтық құрылыс.

Тұрғылықты ортаны жан-жақты қалыптастырудың негізгі бағыттары орташа алғанда 1 адамды 22 м2 тұрғын үймен қамтамасыз етуге дейін жеткізуді көздейді. Сөйтіп қаланың бүкіл тұрғын үй қорын 27,5 млн. м2-қа дейін ұлғайту көзделуде. Құрылыс 1,1 мың га (жалпы алаңы 2,42 млн. м2) бос тұрған аумаққа да, сол сияқты тозығы жеткен тұрғын үйлерді сүру және құрылыс алаңдарын барынша тиімді пайдалану есебінен реконструкцияланатын 1,8 мың га (жалпы алаңы 5,27 млн. м2) алаңға да жүргізілетін болады. Жеке тұрғын үй құрылысының үлесі бүкіл кезеңде тұрғын үй құрылысының жалпы көлемінің 37%-ын құрайды.

Алматының тұрғын үй аумағын реконструкциялау мен дамытудың басым бағдарламалары төмендегілер:

қала бөлігі құрылымындағы жүргізіліп жатқан құрылыстардағы тығыздығы төмен аудандарды жоғары қарқынды пайдалана отырып, реконструкциялау (магистралдар бойындағы, орталықтағы, қала тораптарындағы және басқа аумақтар), бұған жалпы алаңы 0,2 млн. м2 бір қабатты құрылыстарды сүру және осы аумақта жалпы алаңы 1,47 млн. м2 жерге жаңа көп қабатты құрылыс нысандарын салуға тұрғын үйден шығаруға өтемақы қосылады;

аяқталмаған құрылыс нысандарының құрылысын аяқтау және жүргізіліп жатқан құрылыс шегінен тыс 4,2 млн. м2 тұрғын үй қорын енгізе отырып, тұрғын үй кешендерін қалыптастыру, оның ішінде 0,7 млн. м2 өндірістік мақсаттағы аумақты қайта ұйымдастыру және қолданыстағы қоғамдық құрылысты ықшамдау есебінен;

байланыс аймақтарында табиғи-ландшафты қаңқаны және урбандалған аумақтарда қалалық және коттедждік үлгідегі 1,02 млн. м2 тұрғын үй қорына дейінгі көлемде аз қабатты тұрғын үй құрылыстары кешендерін қалыптастыру;

тарихи-мәдени құндылығы бар, ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басындағы, ХХ ғасырдың 20-50-жылдарындағы қала құрылысының үлгілері болып табылатын тұрғын үй кварталдары мен кешендерін реставрациялау, реконструкциялау және көріктендіру; тұрғын үй аумақтарын сақтау, Алматының орталық бөлігінің тұрғын үйлер аясын реабилитациялау және көріктендіру;

60-80-жылдарда және кейінгі жылдарда салынған ықшам аудандардағы жаппай құрылыс аудандарын кезең-кезеңмен реконструкциялау. Бұған күрделі жөндеу, қайта жобалау, реконструкцияланатын қорға құрылыс жүргізу, 115 млн. м2 амортизацияланған қорды сүру және жалпы алаңы 1,41 млн. м2 болатын жайлы жер сілкінісіне берік, жан-жақты жабдықталған жаңа биік (12-16 қабат) үйлер тұрғызу, қоғамдық аймақтардың және осы аймақтардың орталықтары жүйелерін архитектуралық-кеңістік тұрғысынан аяқтау және қалыптастыру кіреді.

Қаланың муниципалды тұрғын үй қоры қалыптасып отырған тұрғын үй нарығындағы маңызды элементтердің бірі. Халықтың әлеуметтік қорғалатын және соларға теңестірілген бөлігі үшін муниципалдық тұрғын үйлер құрылысы экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бойынша, құрылыстың жалпы көлемінің 20-25%-ін құрауы тиіс. Бұл негізінен ең арзан және көп қолданылатын технологияны пайдалану арқылы салынып, тұрғындарды заңда кепілдік берілген тұрғын үйлермен қамтамасыз ету деңгейіне бағытталған пәтерлері бар көп қабатты үйлер.

Жаңа муниципалдық тұрғын үйлер құрылысының көлемі 2020 жылға дейін салу көзделген тұрғын үйлерді енгізудің жалпы көлемінің 1,9 млн. м2 немесе орташа алғанда жылына 90 мың м2 болады.

Бас жоспарда жаңа әлеуметтік-экономикалық және қала құрылысы жағдайын ескере отырып, мекемелердің әлеуметтік-кепілдік берілген қызмет көрсетудің ең төменгі мөлшерінің нормативтік көрсеткіштеріне және қалалық маңызы бар нысандарды дамытудың 2020 жылға дейінгі нормативтік көрсеткіштеріне жету бағытында әлеуметтік саланы дамыту көзделген.

Бұл ретте жаңадан құрылыс жүргізу және жалпы алаңы 4,77 млн. шаршы м қызмет көрсету нысандарын реконструкциялау есебінен қаладағы қызмет көрсету қорын жалпы алаңы 7,97 млн. шаршы м шамаға жеткізе отырып, әлеуметтік салаға енгізу болжануда.

Экономикалық қызмет

Алматы аумағында эконмоикалық қызметтің саларалық құрылымдарын қайта ұйымдастыру ұсынылады. Оның ішінде: ғылымның, білімнің, мәдениеттің және жоғары технологиялық өнеркәсіптің ролін сақтау; өндірістік, іскерлік және әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуды, қызмет көрсету, туризм және рекреация саласын ынталандыру; экологиялық қауіпті және ресурсы сыйымды өндірістерді қайта ұйымдастыру.

Материалдық өндіріс салаларына қайта құрылымдауды жүзеге асыру ғылымды қажет ететін және ресурсты үнемдейтін технологиялар пайдасын көздейді.

Алматы қаласының Қазақстан Республикасының бас қаласы мәртебесін сақтау болжанып, ғылыми-техникалық, білім беру, мәдени, әлеуметтік, өндірістік және инфрақұрылымдық әлеуетті, республикалық және халықаралық маңызы бар нарықтық инфрақұрылымдар институтын қарқынды дамыту болжануда.

Экономиканың мемлекеттік және жеке секторларының бұдан арғы тиімді үйлесуі мен өзара әрекет етуі жоспарланады.

Бас жоспарда өндірістік аумақтарды қайта ұйымдастыру ұсынылған. Бұл олардың экологиялық қауіпсіздігін артыру және осы аумақтарың қаланы дамытуда қала құрылысы әлеуетін барынша тиімді пайдалану мақсатын көздейді.

Қаланың рекреациялық инфрақұрылымы.

Қала туризмі экономикалық қызметтің жаңа саласына қызмет көрсету үшін рекреациялық инфрақұрылымды дамытуға арналған кешенді қалалық бағдарлама қала экономикасының жаңа тиімді секторын құруды мақсат тұтады. Бұл ретте Алматының тарихи-мәдени мұрасы мен керемет табиғат әлемін пайдалану, тарихи мұра мен табиғи әлеуетті сақтау, реставрациялау және жаңғырту істерінің қаржылық мәселелерін шешу көзделген.

Бағдарлама жыл сайын туристер ағынын 253,5 мың адамға дейін ұлғайтуды, оның ішінде отандық туристер ағынын 138,5 мың адамға және шетелдік туристер санын 115 мың адамға жеткізуді көздейді. Мұнда туристік мекемелерге деген жиынтық сұраныс 24,6 мың орын, оның ішінде 14,71 мың орын отандық туризм үшін ұйымдастырылған және 9,9 мың орын шетелдік туристерге арналған. Аймақтарды және туристер барып көретін нысандарды көріктендіру, төмендегілерді көздейтін кешенді туризм инфрақұрылымын құру:

Қазақстан Республикасы аумағындағы «Жібек жолы» бөлігіндегі туризм жүйесінің тораптық кешені ретінде Алматының және Алматы аймағының туристік кешенін дамыту; Ұлы Жібек жолының Алматы мемориалдық аймағының туристік мекемелерінің сыйымдылығын 25 мың орынға дейін арттыру, оның ішінде қаланың қонақүйлер желісін 5,8 мыңнан 7,8 мың орынға дейін жеткізу.

қаланың біртұтас туристік аймақтары жүйесін қалыптастыру, бұл туристер баратын және көретін орындар шегінде жаяу жүріп қарайтын маршруттарды біріктіруді, туристік мекемелерді орналастыру орындарын, қызмет көрсетуді және бос уақытын қамтамасыз етуді, туристік аймақтарды көлік маршруттары жүйесімен бірлестіруді көздейді;

туристер баратын және көретін нысандарды дамыту, оның ішінде ойын-сауық, спорттық нысандардың және сауықтыру кешендерінің өткізу мүмкіндігін ұлғайту, халықаралық туристік орталық, конгрестер, көрмелер, жәрмеңкелер салу;

қонақүй желісін, сауда-тұрмыстық нысандар желісін және ақпараттық қызмет көрсетуді, туристік бюро мен көлік агенттіктерін дамыту;

әуежайда, теміржол вокзалдарында көліктік туристік қызмет көрсету жүйесін дамыту, арнайы автокөліктер паркін және қызмет көрсету кәсіпорындарын және автомобиль прокатын дамыту, туристік аймақтарда автотұрақтардың сыйымдылығын арттыру;

3. Алматының қала құрылысы дамуының мақсаты

Алматының қала құрылысын дамытудың басты мақсаты – қаланы тұрақты дамыту және алматылықтардың қазіргі және болашақ буындары үшін өмір сүруге қолайлы орта қалыптастыру. Осы мақсатқа қол жеткізу төмендегілерді білдіреді:

тіршілік ету ортасының экологиялық қауіпсіздігі және табиғи кешеннің тұрақтылығы;

Қазақстан Республикасының ірі әрі әсем қаласын қала-бақ ретінде қалыптастыру;

қала құрылысы шешімдерінің мәдени сабақтастығы; кеңістіктік тұтастық, эстетикалық шешімі, қаланың өмір сүру ортасының үйлесімі мен әр алуандығы;

көлік және инженерлік инфрақұрылымның сенімділігі мен қауіпсіздігі, тұрғын үй проблемасын жан-жақты шешу, тұрғын үй аумақтарын реконструкциялау және дамыту, өмір сүру ортасын қалыптастыру;

өндірістік аумақты пайдалану тиімділігі;

қоғамдық орталықтар жүйесінің дамуы мен қол жетімділігі;

Көрсетілген мақсаттарға қол жеткізу Алматы аумағын қайта ұйымдастыру мен көріктендіру, құрылыстарды реконструкциялау, өмір сүру ортасының сапалық сипаттарын көтеру арқылы жүзеге асырылуы тиіс.

Алматы қаласын қала құрылысы тұрғысынан дамытуға қойылатын экологиялық талаптар:

тұрақты экологиялық қолайсыз аймақтарында өмір сүру ортасын түбегейлі сауықтыру, ең алдымен орталық бөлікте, қаланың оңтүстік-шығыс, шығыс және оңтүстік бөліктерінде;

табиғи кешеннің қолданыстағы аумағын қолайсыз антропогенді әсерлерден қорғау, шаруашылық қызмет нәтижесінде жоғалған шағын өзендер арналарын қайта қалпына келтіру, сондай-ақ резервтік аумақтардағы жаңа жасыл желектерді қалыптастыру бойынша іс-шараларды іске асыру;

өмір сүру ортасының жайлылығын арттыру, оның ішінде аумақты көгалдандыру және қаладағы тұрғын үй және қоғамдық аймақтарда мезоклиматтық және микроклиматтық жағдайды жақсарту арқылы.