Беларускi грамадска-палiтычны рух

     Гэта  рашэнне з’езда СНК Заходняй вобласці і фронту расцаніў як контррэвалюцыйную  спробу звяржэння ўстаноўленага  ў выніку перамогі Кастрычніцкай  рэвалюцыі грамадскага і дзяржаўнага  ладу. Таму ноччу 18 снежня 1917 г. з’езд быў разагнаны, прэзідыум і шэраг дэлегатаў арыштаваны (усяго 27 чалавек). Пасля разгону з’езда Савет старэйшын аб’явіў сябе Саветам з’езда. На сваім першым закрытым пасяджэнні 18 снежня 1917 г. Савет з’езда пастанавіў: 1) лічыць І Усебеларускі з’езд гвалтоўна разагнаным; 2) Савет з’езда прызнаць выканаўчым органам з’езда, абавязаць яго праводзіць у жыццё ўсе яго рашэнні і пастановы; 3) папоўніць Савет з’езда дэлегатамі ад зямляцтваў і іншых груп, якія дэлегавалі сваіх прадстаўнікоў са з’езда ў Савет, і даць ім права адклікання і кааптацыі. Савет з’езда прыняў пастанову спыніць дзейнасць усіх нацыянальных фарміраванняў і перадаць іх справы і маёмасць Савету, а таксама склікаць ІІ Усебеларускі з’езд. Быў створаны выканком Савета.

     СНК Заходняй вобласці і фронту ў паведамленні “Аб роспуску нацыяналістычнага беларускага з’езда” 20 снежня 1917 г. адзначаў, што з’езд выказаўся за савецкую ўладу і прызнаў яе ў Расіі, але не прызнаў гэтай улады ў Заходняй вобласці і на фронце. У звароце да беларускага народа 30 студзеня 1918 г. СНК Заходняй вобласці і фронту заявіў, што беларускі з’езд быў скліканы беларускімі кадэтамі, прадстаўнікамі буржуазіі і тых палітычных партый, якія жадалі выкарыстаць цемру і невуцтва народных мас для звяржэння народнай савецкай улады.

     Абласное кіраўніцтва ўспрымала патрабаванне аб самавызначэнні Беларусі як антысавецкае, контррэвалюцыйнае.

     У гісторыі беларускага народа Усебеларускі з’езд стаў важнай гістарычнай падзеяй. У той жа час з’езд выявіў і  рознагалоссе, якое існавала ў беларускім нацыянальным руху пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі. 

      Мяцеж польскага  корпуса пад камандаваннем  генерала Ю. Доўбар-Мусніцкага 

     У снежні 1917 г. – студзені 1918 г. на тэрыторыі  Беларусі адбылася яшчэ адна падзея –  мяцеж польскага корпуса пад  камандаваннем генерала Ю. Доўбар-Мусніцкага.

     Корпус  польскіх легіянераў быў сфарміраваны яшчэ да Кастрычніцкай рэвалюцыі. Улічваючы  класавы склад польскай дывізіі, асабісты настрой камандавання, моцную дысцыпліну, Часовы ўрад вырашыў выкарыстаць  яго для барацьбы з рэвалюцыйнымі выступленнямі працоўных. Польскія часці былі размешчаны ў раёне Віцебска–Мінска–Жлобіна і разгорнуты ў корпус. Вярхоўны галоўнакамандуючы Л. Карнілаў назначыў генерал-лейтэнанта Ю. Доўбар-Мусніцкага камандуючым польскім корпусам.

     12 студзеня 1918 г. польскія легіянеры пачалі ваеныя дзеянні супраць савецкай улады. Былі захоплены Рагачоў, Бабруйск і шэраг іншых населеных пунктаў. Часці Ю. Доўбар-Мусніцкага вялі наступленне ў двух напрамках: на Мінск і Магілёў. Перад польскай дывізіяй была пастаўлена задача захапіць Магілёў і ліквідаваць рэвалюцыйную Стаўку, 2-я кавалерыйская дывізія павінна была захапіць Мінск, а 3-я – Жлобін. Тым самым контррэвалюцыя разлічвала нанесці ўдар па стратэгічных цэнтрах на Беларусі і адрэзаць іх ад Расіі.

     У пачатку лютага савецкія войскі перайшлі ў наступленне ў раёне Жлобіна. Не вытрымаўшы націску, польская дывізія пачала адступаць на Бабруйск да цэнтра контррэвалюцыйнага мяцяжу, дзе была акружана і разбіта.

     Такім чынам, першы пасля Кастрычніка 1917 г. пажар вайны на Беларусі быў патушаны. 

      Абвяшчэнне БНР

     21 снежня (3 студзеня 1918 г.) 1917 г. рада  абрала выканаучы камітэт, які  дзейнічау у падполлі да 19 лютага 1918 г. 19 лютага бальшавіцкія улады  спешна пакінулі Мінск, перабраліся  у Смаленск. 20 лютага выканаучы  камітэт рады Усебеларускага зўезда прыняу першую устауную грамату да народау Беларусі ( у той момант калі у краіне амаль было без уладу) у якой абвясціу сябе часоваю уладаю на Беларусі, і сфарміравау першы Нацыянальны Урад – Народны Сакратарыят на чале Язэпам Варокам. 3 сакавіка – падпісан Брэтскі мір, пасля чаго была прынята другая устауная грамата – 9 сакавіка 1918 г. Гэта было патрэбна т.як. па умовах Брэстскага дагавору большая частка Бел. аддавалася Германіі як залог ( Герм. Мела права акупіроваць тэрыторыю Бел.). У такіх умовах была прынята 2 грамата у якой Бел. абвяшчалась у межах рассялення беларусау – Беларускай Народнай Рэспублікай. 18 сакавіка Рада Усебеларускага зўезда ператварылася у раду БНР. У склад Рады былі дадаткова уведзены Іван і Антон Руцкевічы, Вацлау Растоускі і некаторыя іншыя, якія былі прыведзены з Вільні. Гэтыя Віленскія дзеячы падштурхнулі астатніх прыняць 3 грамату. 25 сакавіка 1918 г. Рада БНР прыняла 3 Устауную Грамату , у якой БНР абвяшчалася незалежнай і вольнай дзяржавай. (2) Гэта дата віншуецца як незалежнасць рэспублікі.

                 Нямецкія аккупанты не прызналі  БНР  і перашкаджалі яе дзейнсці, толькі была дазволена нацыянальная  культурная і асветніцкая дзейнасць  ( адкрыты бел. школы, печаталіся  газеты), але не было дазволена  ствараць беларускае войска, орган суда і мясцовай улады. 16 лютага – абвешчана незалежнасць Літвы, але яе незалежнасць немцы прызналі і гэта дало літоуцам сабраць узброеныя сілы, пасля чаго яны адстаялі сваю незалежнасць. А Бел. рэсп. Аказалася не абароненай. Але у Бел. рэсп. Былі выпушчаны пашпарт белар. Дэлегаты БНР дзейнічалі у розных канферэнцыях , дзе гаварылі, што існуе такая рэспубліка як БНР.

     БНР прызналі : Украіна, Літва, Польша, Чехословакія, Фінляндія, Болгарія. Фактычна  значна больш краін , у тым ліку Расія.  Значынне факта , што балы абвешчана БНР :  абвяшчэнне і дзейнасць БНР прымусілі ЦК бальшавіцкая партыі на чале з Леніным прыняць у снежні 1928 г. рашэнне аб утварэнні БССР. Дейнасць Бел.Рэсп.: у 19-20 гг.. не прызнав БНР, кіраўнік польскай дзяржавы абяцау аутаномію БНР, але абяцанні гэтыя не маглі здейсніцца, т.як. землеуласнікі, буржуазія былі супраць. Урад БНР пераехау у Гродна. Потым у Прагу. У 1925 годзе адбыуся раскол. Частка прызнала Сав. Бел, але праз некалькі год былі рэпрэсіраваны. Цэнтрам беларускай эміграцыі зўяуляецца Прага . Пачатак Беларусай Рэспублiкi находзіцца за мяжой.  Сагінец – старшыня БНР. 
 
 

     Заключэнне

     Пасля Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай  рэвалюцыі адбыліся значныя змены  ў палітычным і сацыяльна-эканамічным  развіцці краіны. Расія стала адной з самых дэмакратычных краін свету.

     Напярэдадні Кастрычніцкай рэвалюцыі адбыўся  раскол у беларускім нацыянальным руху на правую і левую плыні.

     24 – 25 кастрычніка 1917 г. у Петраградзе  перамагла сацыялістычная рэвалюцыя.  Часовы ўрад быў скінуты. ІІ Усерасійскі з’езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў стварыў новы ўрад – Савет Народных Камісараў на чале з У. Леніным.

     У снежні 1917 г. – студзені 1918 г. на тэрыторыі  Беларусі адбылася яшчэ адна падзея –  мяцеж польскага корпуса пад  камандаваннем генерала Ю. Доўбар-Мусніцкага.

     З разгонам Усебеларускага з’езда дэмакратычны працэс у Беларусi прыпынiўся, але на кароткi час, бо ўжо 19 лютага Аблвыкамзах, ратуючыся ад наступлення нямецкiх войск, выехаў з Мiнска, i адзiным прадстаўнiчым органам улады застаўся Выканаўчы камiтэт Рады Усебеларускага з’езда, якi 21 лютага 1918 г. выдаў Устаўную грамату да народаў Беларусi. Ён жа сфармiраваў урад — Народны Сакратарыят Беларусi на чале з Я.Варонкам. 3 сакавiка 1918 г. савецкi ўрад Расii падпiсаў у Брэст-Лiтоўску мiрны дагавор, паводле якога Расiя прызнала большую частку Беларусi нямецкай здабычай i тым самым адмаўлялася ад Беларусi. Ратуючы Беларусь ад нямецкага каланiялiзму, Выканаўчы камiтэт 9 сакавiка 1918 г. выдаў другую Устаўную грамату да народаў Беларусi. Яна абвяшчала ўтварэнне Беларускай Народнай Рэспублiкi i закладвала аснову дэмакратычнага канстытуцыйнага ладу ў Беларусi, тым самым працягвала развiццё агульнаеўрапейскай рэвалюцыi ў Беларусi. Нямецкiя войскi, якiя занялi Мiнск 23 лютага 1918 г., адразу варожа абышлiся з Народным Сакратарыятам Беларусi, абрабавалi яго маёмасць, выкiнулi з памяшкання i перашкаджалi яго дзейнасцi. Але i ў такiх неспрыяльных умовах дэмакратычнае дзяржаўна-палiтычнае будаўнiцтва ў Беларусi працягвалася. 18 сакавiка Рада Усебеларускага з’езда была перайменавана ў Раду БНР. 25 сакавiка 1918 г. Рада БНР выдала трэцюю Устаўную грамату, якой Беларуская Народная Рэспублiка абвяшчалася незалежнай i вольнай дзяржавай.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                         Лiтаратура 
 

1 Турук Ф. «Белорусское движение»,М., 1921; Мн., 1994.

2 М.П.Касцюк, М.В.Бiч, П.А.Лойка «Нарысы гiсторыi Беларусi»

3 www.google.com

4 www.yandex.ru

5 А.Г.Кохановский.,  О.П. Яновский «История Беларуси». Мн., 1997.

6 В.В. Грыгор’ева, Ю.П.Казакоу «Беларусь у 1-й сусветнай вайне», 1995.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Беларускі нацыянальны рух 1917-1918гг 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                            Падрыхтавала студэнтка ФМЭА, гр.ДАП

                                             Несцер Іна