Бағдарламалық жасақтама

Вирусқа қарсы  бағдарламалық жасақтама (Antivirus software) - вирусқарсы бағдарламалар электрондық поштада және компьютердегі басқа файлдарда вирустар, «құрттар», «трояндық аттар» бар-жоғын тексереді. Вирус, «құрт» немесе «трояндық ат» табылған жағдайда, вирусқарсы бағдарлама вирус компьютерге және файлдарға зиянын тигізбей тұрғанда, оны карантинге қояды немесе түгелдей жояды.

Интернетте қызықты жерлер мен пайдалы дерек көп, алайда қауіп-қатері де жетерлік. Компьютер  электрондық пошта арқылы немесе веб-тораптан қотарылған бағдарламамен  бірге келген компьютерлік вирустан зақымдалуы мүмкін. Вирусқарсы бағдарламалардың болмауы вирустардың басқа компьютерлерге таралуына мүмкіндік жасайды.

Көптеген вирусқарсы бағдарламалар  өздіктік түрде жаңартылу жетесімен  жабдықталған. Вирусқарсы бағдарламалық  жасақтама жаңартылған кезде  жаңа вирустар туралы мәлімет вирустарды тексеру тізіміне үстеледі де, бұл  компьютердің жаңа шабуылдан қорғалуын  қамтамасыз етеді. Егер вирусқарсы бағдарлама өздіктік түрде жаңартылмайтын болса, жаңа вирустар күн сайын пайда  болып отыратындықтан, жаңартуды  үнемі қолдан жасап отыруға кеңес  беріледі. Егер Сіз қолданатын вирусқарсы бағдарлама жазылуды қажет етсе, жаңартуларды жүйелі түрде алып тұру үшін жазылымды белсенді күйде үзбей сақтауға кеңес беріледі. Егер вирустар тізімі ескірген болса, компьютер жаңа қатерге осал болады.

Егер компьютерде вирусқарсы бағдарламалық жасақтама орнатылған-орнатылмағаны  анық белгілі болмаса, төмендегі  қадамдарды жасау арқылы мұны анықтап  алуға болады. Көптеген ірі компьютер  өндірушілер компьютерлерді вирусқарсы бағдарламалық жасақтаманың ең болмағанда сынақтама нұсқасымен жабдықтайды. Алайда, вирусқарсы бағдарламалық жасақтаманың компьютерде болуы оны белсенді екеніне және жүйелі түрде жаңартылып отыратынына кепіл болмайды.

Қандай антивирус  таңдау қажет?

Қандай антивирус жақсы, қандай антивирус алу керек деген  сұрақтар қазір кез-келген компьютер  қолданушысынығ алдынан шығатыны айдан  анық. Өйткені сіздің компьютеріңізде  маңызды құжаттар сақтаулы тұр, ал қарапайым  антивирус күтпеген мәселерлер туындатуы  мүмкін.

Қазір интернет басты ақпарат көзі болып табылады. Көптеген жағдайларда вирустар осы интернет арқлы келуі де мүмкін. Мұндай вирустар әлемнің барлық компьютерлерінде тарайды.

Антивирус компьютерді қорғауға арналған бағдарлама. Антивирус — қондырғаннан кейін компьютердегі папкалар мен файлдарды тексеріп, ондағы біздің вирус деп атап жүрген бағдарламамызды іздейді. Егер антивирус сондай бағдарламаны тапса, қолданушыдан не істеу керектігі туралы хабарлама береді. Уақыт өткен сайын вирустар да дамып келеді, кейбір антивирустар оны таба да алмайды және сол сияқты компьютерге де соншалықты қауіпті бола бастады. Вирустар көптеген жолдар арқылы тарайды: сайттарды қараған кезде, файлдарды көшірген кезде және әлеуметтік желілер арқылы. Антивирус шығаратын компанияларда қарап қалып жатқан жоқ, оларда өз антивирустарын барынша дамытып жатыр.

Ең жақсы антивирус қандай?

Антивирус таңдауда ең басты  мәселе, әрине оның жұмыс істеуі мен ақшасы.

Антивирус таңдауда соңғы  шешімді өздеріңіз таңдайсыздар. Ал мен барынша антивирустардың жұмысы туралы айтып өтемін. Ал қай антивирусты таңдайтыныңызды өзіңіз шешесіз.

Avast-осы антивирусты мен өзім де қолданып жүрмін. Әрине бәріңде соны қондыр дегендей ақыл айта алмаймын. Бірақ бұл антивирустың қорғанысы өте жақсы және компьютердің ресурсын да көп жемейді. Ең бастысы бұл антивирустың тегін лицензиясы бар.

Nod32-бұл да жақсы антивирус, жүйелік ресурстарды аз жейді. Алғашы версиясы 1987 жылы шықты. Қазір Касперский антивирусымен таласқа түсе алатын антивирус.

Касперский-Сапалы және өте  атақты антивирус. Көптеген вирустар компьютерге  кірген кезде ең алдымен осы антивирусты  іздеп, ағытып тастауға тырысады. Тек бір кемшілігі көмпьютердің ресурсын көп жейді.

Dr.Web-Ауыз толтырып айтатындай жақсы емес. Бірақ оның қосымшалары алдына жан салар емес. Мысалы Dr.Web CureIt. Бар болғаны соңғы версиясын көшіріп алып, қосу керек. Ал Dr.Web LiveCD компьютерді вирустан оңай тазартып, компьютердегі файлды басқа қатқыл дискіге көшіруге мүмкіндік береді.

Norton Antivirus-жақсы антивирус, вирустан да жақсы тазартады, тек компьютерге көп жүктеме түсіреді.

 

ҚОЛДАНБАЛЫ ПРОГРАММАЛЫҚ ЖАСАҚТАМА

 

Қолданбалы программалық жасақтама - әртүрлі мәселелік аумақтардағы қолданбалы есептерді шешуді жасақтайтын жеке қолданбалы программалар мен қолданбалы программалар дестелерінен (ҚПД) тұратын программалық жасақтама бөлігі. Оның құрамына:

• жалпы мақсаттағы ҚПЖ;
• мәселелік бағытталған ҚПЖ;
• интегралданған ҚПЖ

кіреді.

Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалық жабдықтар құрамына әртүрлі қолданбалы есептерді шешуге жиі қолданылатын программалық құралдар енеді, олар:

• мәтіндік редакторлар мен процессорлар;
• графикалық редакторлар;
• электрондық кестелер (ЭТ) процессорлары;
• мәліметтер қорын басқару жүйелері;
• электрондық презентациялар және т.с.с.

Мәселелік бағытталған қолданбалы программалық жабдықтар -  белгілі бір саладағы есептерді жүзеге асыруға мамандандырылған программалық құралдардың жиынтығы. Мұндай программалық құралдарға:

• жобалауды автоматтандыру жүйелері (ЖАЖ);
• таңбаларды айыру жүйелері;
• статистикалық, қаржылық – аналитикалық жүйелер;
• ғылыми зерттеулер жүйелері

және т.с.с. жатады.

Интегралданған  ҚПЖ – қазіргі уақыттағы ҚПЖ-ның қарқынды және қуатты дамып жатқан бөлігі. Олар – көп функционалды, бірнеше қолданбалы программалық жабдықтарды бір ресурстық қор негізінде жинақтап объектілер деңгейінде әсерлесулерін жүзеге асыратын дестелер (Lotus Works, Microsoft Office  және  т.б.)

Мәтіндік ақпараттарды өңдеу құралдары

Компьютерде пайдаланушының жұмысы көбнесе әртүрлі мәтіндік ақпараттарды өңдеумен байланысты. Мәтіндік ақпараттарды еңдеудің негізгі ұғымдары, міндеттері, әдістері мен құралдарына  қысқаша шолу жүргізейік. Мәтіндік құжаттарды өңдеудің келесі негізгі  қадамдарын атауға болады:

• мәтінді енгізу;
• редакциялау (соның ішінде пішімдеу түрлері);
• құжатты сақтау;
• жариялау;
• құрылған құжатты іздеу және ашу;
• аудару.

Мәтінді енгізу.  Мәтінді енгізуді пернетақтаның көмегімен, қағаздағы құжатты электрондық пішімге аударумен, дауыс арқылы, қолмен жазу арқылы енгізуге болады.

Редакциялау - терілген мәтінде өзгерту және шрифт, абзац пішімдерін орнату арқылы қажетті түрге келтеру.

Құжатты сақтау – мәтіндік құжатты дайындаудың маңызды қадамдарының бірі. Сақтауда мәтіндік құжаттың сақталу пішіміне көңіл аудару керек. Жиі қолданылатын пішімдерге – ASCII, RTF, DOC, HTML пішімдері жатады.

ASCII (American Standard Code for Information Interchange)  -  ең алғашқы және ең қарапайым ұйымдастырылатын пішім (әрбір әріпке бір байт сәйкес).

RTF (Rich Text Format) - әртүрлі мәтіндік процессорлар арасында құжаттар алмасу пішімі. Ең негізгі ерекшелігі  -  оның ішкі ұйымдастырылуы пішімдеулердің барлық элементтерін (шрифт өлшемі мен параметрлері, абзац параметрлері, т.с.с.) беруді қамтамасыз етеді.

DOC - бұл Microsoft Word мәтіндік процессорының ішкі пішімі (MS Word 2000  және  MS Word 97 үйлесімді, ал одан көне нұсқалар үйлесімді емес).

HTML (Hypertext Markup Languange)  -  Интернетте Web-беттер құру үшін қажетті гипермәтінді белгілеудің әмбебап тілі. Word 2000 үшін doc сияқты ішкі пішімге жатады.

Мәтіндік құжатты  жариялау. Құжатты құрып және сақтағаннан кейін оны жариялау мәселесі туады. Құжатты көрсету типтеріне байланысты жариялаудың үш түрі бар, олар:

• құжатты басу (қағазда немесе таспада қатты көшірме жасау);
• электрондық жариялау (электрондық поштаарқылы, тасуышта );
• Web-құжаттар арқылы (Интернетте жариялау).

Құрылған құжатты  іздеу және ашу. Құрылған құжатпен жұмысты қайта іске қосу үшін оны тауып және ашу керек. Бұл операциялар оның Web-бет түрінде жарияланғаны немесе сәйкес файлдық жүйеде сақталғанына байланысты олардың нақты іздеу және ашу мүмкіндіктерін қолдана отырып жүзеге асырылады.

Мәтіндік құжаттарды өңдеуде  кездесетін негізгі ұғымдар:

• символ (таңба, әріп, цифра, т.с.с.). Әрбір символ шрифтімен, өлшемімен, кескін стилімен, түсімен анықталады;
• абзац -  аяқталған ойды білдіретін текст фрагменті, компьютер үшін Enter түймешесінің екі басуы арасында орналасқан мәтін бөлігі.
• колонтитул -  документтің әрбір бетінде қайталанатын элемент (жоғарғы немесе төменгі колонтитул).

Мәтіндік  ақпаратты  өңдейтін бағдарламалық құралдар. Мәтіндік құжаттардың күрделілігіне байланысты, олардың сапалық орындалу дәрежесіне байланысты текстік редакторлар, текстік процессорлар, үстелдік баспа жүйелерін анықтауға болады.

Текстік редакторлар – күрделі емес мәтіндік құжаттар дайындаудың негізгі мүмкіндіктерімен қамтамасыз етілген программалық жабдықтар.

Текстік процессорлар – кез келген күрделі мәтіндік құжаттар дайындаудың барлық күрделі мүмкіндіктерімен қамтамасыз етілген программалық жабдықтар (MS Word, TeX, LaTeX, т.б. ).

Баспалық жүйелер – мәтіндік және иллюстративтік мәліметтерді компьютерлік теру, басып шығару, термелеу қызметтеріне арналған аппараттық және программалық жабдықтардың кешені.

MS Word мәтіндік  процессоры, оның мәтіндермен жұмыс  істеу мүмкіншіліктері. MS Word – Windows жүйесінде мәтіндік құжаттармен жұмыс істеудің қуатты процессоры. Қазіргі замандағы мәтіндік процессор пайдаланушыға төмендегідей қызметтерді тиімді орындауға мүмкіндік береді:

• мәтіндерді интерактивті режімде теру;
• мәтінді редактрлеу (түзетулер жасау, символдарды пішімдеу, абзацтарды пішімдеу, беттерді пішімдеу, құжатты пішімдеу, ендірілетін объектілерді пішімдеу);
• көп терезелілік режімді қолданып бірнеше мәтіндік құжатпен бір уақытта жұмыс істеу;
• мәтіндерді импортау (экспорттау мүмкіндіктері, басқа қолданбалы жабдықтармен қарым-қатынас жасау);
• арнайы таңбалармен жұмыс істеу (математикалық белгілер, формулалар редактрлері, индекстер, т.с.с.);
• грамматикалық тексеру жүргізу, жолдарды автоматты тасымалдау;
• ендірілетін объектілермен жұмыс істеу (графиктер, кестелер, кескіндер
• суреттер, фигуралар, WordART колеккциялары, т.с.с.)
• электрондық поштамен жұмыс істеу;

MS Word процессоры интерфейсінің   негізгі элеметтері төмендегі  суретте (сурет 10)  көрсетілген. MS Word процессорында жұмыс істеу  негіздеріне арналған көптеген  арнайы әдебиеттер, оқу құралдары  болғандықтан шолу қысқаша жүргізілді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 10 - MS Word программасының негізгі интерфейс элементтері

4.2 Электрондық кестелерді  өңдеу құралдары

Мәтіндерді өңдеу құралдарынан кейінгі жиі қолданылатын қолданбалы программаларға электрондық кесте  процессорлары жатады.

Электрондық кесте – магниттік тасыуыштарға орналастырылған екі өлшемді немесе n-өлшемді мәліметтер жиымдары, яғни кестелер.

Электрондық кестелер процессоры – электрондық кестелермен жұмыс істеуге арналған программалар жиынтығы.

Алғашқы кестелерді өңдеу  программалары 80-жылдардың басында  пайда болады, олар: Buisicalc, Multicalc, Supercalc. 90-жылдары Microsoft фирмасы қуатты кестелік процессор – MS Excel-ді жасады. Электрондық кестелерді қолдану мәліметтермен есептеу жұмыстарын жеңілдетеді, есептеу қортындыларын арнаайы программалаусыз алуға мүмкіндік береді. Электрондық кестелер, әсіресе, экономикалық және бухгалтерлік, статистикалық, ғылыми-техникалық есептеулерде жиі қолданылады.

Электрондық кестелер

• мәліметтердің үлкен жиынтықтарымен бір типті есептеулер жүргізу үшін;
• қорытынды есептеулерді автоматтандыру үшін;
• есептеулерді параметрлердің мәндерін таңдау және формулаларды табуляциялау арқылы шешу үшін;
• тәжірибелердің нәтижелерін өңдеу үшін;
• параметрлердің тиімді мәндерін іздеуді ұйымдастыру үшін;
• кестелік құжаттар дайындау үшін;
• берілген (немесе алынған) мәліметтер бойынша графиктер және диаграммалар тұрғызу үшін кеңінен қолданылады.

Қазіргі уақытта кеңінен  қолданылатын кестелік процессор Microsoft Excel-де жұмыс істеу негіздерін қарастырайық.

Microsoft Excel – мәліметтердің екі өлшемді кестелерімен жұмыс істеуге арналған. Электрондық кестелер құруда  келесі қадамдар орындалады: