ЭЕМ құрылғылары

белгілеріне қарай  екіге бөлу қалыптасқан, олар: жүйелік  блок

және сыртқы қүрылғылар. 

Жүйелік блок мыналардан түрады:

- микропроцессор;

- оперативті  есте сақтаушы қүрылғы немесе  жедел жады;

- тұрақты есте  сақтаушы қүрылғы;

- қоректену блогы  мен мәлімет енгізу-шығару порттары.

Ал, сыртқы қүрылғылар былайша бөлінеді:

- информация  енгізу қүрылғылары;

- информация  шығару құрылғылары;

- информация  жинақтауыштар.

ДЭЕМ-нің құрамында  ең аз дегшде жүйелік блок, бір-бірден

еягізу, шығару қүрылғылары және ең аз дегенде бір  информация

жинақтауыш құрылғы  кіреді. ДЭЕМ-де шешілетін мәселеге

байланысты пайдаланушы  адам оның минималды

конфигурациясына қосымша шеткері құрылғыларды қосу

арқылы кеңейтуіне болады.

Информация мен  басқару командаларын енгізетін  негізгі

құрылғыларға  пернетақта (клавиатура), "тышқан" тәрізді

тетік және сканер (із кескіш) жатады. Осындай функцияларды

бұлардан өзге жарық қаламұштары, жарық сезгіш планшеттер,

джойстиктер (ұршық  тәріздес тетік) және басқа да мәселелерді

шешуге қолданылатын қүралдар орындайды. Мысалы,

осылардың кейбіреуін жобалау жұмыстарын автоматтандыруда

қолдануға болады. 

2.3.2. IBM дербес компьютерінің негізгі блоктары

Әдетте IBM дербес компьютерлері 2.1 суретте

көрсетілгендей  мынадай бөліктерден (блоктардан) тұрады:

-жүйелік блок (тік немесе жатық қорапқа орналасқан) - 1-

блок;

-мәтіндік және  графикалық информацияны кескіндеуге

арналған монитор  немесе дисплей - 2-блок;

-әртүрлі символдарды  компьютерге енгізуге арналған  перне

тақта немесе пернелік - 3-блок;

Компьютердегі ең негізгі құрьшғы - жүйелік блок, оның ішіне

ДЭЕМ-нің басты  құрылғылары орналасқан. Жүйелік  блогы

қүрамында микропррцессор, жедел жад, түрақты есте

сақтаушы қүрылғы, қоректену блогы мен енгізу-шығару

порттары және мәлімет жинақтауыштар бар.

Бүлардан басқа  компьютердің жүйелік блогына мынадай

қүрылғыларды  қосуға болады:

- мәтіндік және  графикалық информацияларды басып

шығаруға арналған принтер;

- графикалық  курсормен басқарылатын құрылғы

"тышқан" графикалық қолтетігі.

-джойстик - компьютерлік ойындарда қолданылатын

қолмен басқарылатын тетік;

-графиксызғыш немесе плоттер сызбаларды

(графиктерді)  қағазға шығаруға арналған құрылғы; ,

- сканер (ізкескіш)-графикалық немесе мәтінді

информацияларды оқуға арналған оптикалық құрылғы;

- CD-ROM - компакт-дискілерді оқуға арналған құрылғы,

ол қозғалатын бейшлерді, мәтіндерді жәнз дыбыстарды

шығару үшін кеңінен пайдаланылады;

- модем- телефон желісі арқылы басқакомпьютерлермен

информация алмасуға арналған құрылғы;

- стример - мәліметтерді магниттік таспада сақтауға

арналған құрылғы;

- желілік адаптер компьютерді жергілікті желіде (торапта)

қолдануға мүмкіндік  береді.

Сонымен ДЭЕМ-нің  негізгі кұрылғыларына процессор, жад

(жедел және  сыртқы), сыртқы құрылғыларды қосу  және

мәліметтерді  жеткізу құрылғылары жатады. Енді компьютерге

кіретін немесе оған қосылатын әртүрлі кұрылғылардың

сипаттамаларын  қарастырайық. 

Микропроцессор

Микропроцессор  бір кристалда дайындалған (үлкен)

интегралдық схемалар - БИС, олар әртүрлі типтегі ЭЕМ

жасауға керекті  элемент болып табылады. Оны әртүрлі

логикалық функцияны  орындайтын етіп программалауға

болады, сондықтан  программаны өзгерту арқылы

микропроцессорды  арифметикалық құрылғы немесе енгізу-

шығару жүмыстарын басқарушы рөлінде қолдануға  болады.

Микропроцессорге  жедел және тұрақты жад, енгізу-шығару

қүрылғыларын  қосуға болады. 

ІІМ тәрізді компьютерлерде INTEL фирмасының және басқа

да фирмалардың  бір-біріге үйівсімді микропроцессорлары

пайдаланылады. 

Микропроцессорлардың  бір-бірінен өзгешелігі олардың

типтерінде (модельдерінде), яғни оның қарапайым амалдарды

орындайтын жүмыс  жылдамдығының көрсеткіші - мегагерц -

МГц бірлігімен берілген тактылық (қадамдық) жиілігінде жатыр.

Бұған дейін кең тараған модельдерге Intel-8088 (~5МГц), 80286

(~20МГц), 80386SX (-25 МГц), 80386DX (~40МГц), 80486

(ЮОМГц-ке дейін), Pentuim (75МГц-тен жоғары), Pentuim-Pro

(-300 МГц-тен жоғары), Pentuimll, Pentuimlll (800 МГц-ке

дейін) және 072 аPentuimlV (1000 МГц-тен жоғары) жатады, бүл

тізім олардың  жұмыс өнімділігі мен соған сәйкес бағасының

өсуі бойынша  реттеліп келтірілген. Кейде конструкциялық

ерекшеліктеріне қарай бір модельге кіретін процессорлардың

жиіліктері әртүрлі  бола береді - жиілігі артқан сайын оның

жүмыс жылдамдьшы да өсе түседі. 

Intel 8088, 80286, 80386 тәрізді  бұрын шыққан

микропроцессорлардың  аралас сандар мен амалдарды жылдам

орындайтын арнаулы  командалары жоқ, сондықтан олар жүмыс

өнімділіктерін  арттыратын қосымша математикалық

сопроцессорлармен (Turbo режимі) жабдықталады.

Компьютерлер  алып жүруге ыңғайлы вариантта да

жасалады (Laptop немесе Note book). Мұндай ЭЕМ-дерде

жүйелік блок, монитор және пернелік бір қорапта жасалған:

жүйелік блок першлік  астында, ал монитор пернеліктің  қақпағы

түрінде жасалған. 

ЭЕМ-нің жедел жады

Оперативті  есте сақтау құрылғысы  немесе ЭЕМ-нің

жедел жады (RAM), сондай-ак тұрақты есте сақтау

құрылғысы (ROM) компьютердің ішкі жадын құрайды, осы

екеуімен процессор  жұмыс кезінде мәлімет алмасып  отырады.

Өңделуге тиісті кез келген мәлімет алдымен компьютердің

сыртқы жадынан (магниттік дискілерден) жедел жадына

жазылады. 

Компьютердің  жедел жадында осы мезетте дереу өңделуге

тиіс мәліметгер мен программалар ғана сақталады. Информация

керек кезінде  магниттік дискіден жедел жадқа  көшіріліп,

өңделген соң  олар қайта сыртқы жадка жазылып  қойылады.

Жедел жадта  информация тек жүмыс сеансы кезінде  сақталып,

ондағы мәлімет ЭЕМ сөндірілгенде немесе электр торабында

ақау болып, ток  өшкен шақтарда ізсіз жоғалады. Осыған

байланысты әрбір  адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын

информацияны  жоғалтып алмауы үшін оны оқтын-оқтын

магниттік дискіге  жазып отыруы керек.

Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның

есептеу жылдамдығы да артады. Информация көлемін өлшеуде

сегіз биттен (бір  мен нөл тізбегі) түратын байт бірлігі

қолданылатыны белгілі. Осы өлшем бірлігі арқылы жедел

жадтағы не магниттік  дискеттегі сақталатын информация

ЗбОкб, 720 кб нзмесе 1,44 Мб болып жазылуы мүмкін. Мүнда

1 кб (1 килобайт)=1024 байт, ІМб (1 мегабайт)=1024 кб, ал

винчестер деп  аталып жүрген қатты дискіде, 1000-ЮОООМб

(1-4 Гигабайт) және  одан да көлемді информация  жазылып

сақталады. 

Әдетте IBM PC XT (бүрынғы модель) компютерлерінің жедел

жадының көлемі 640 кб, IBM PC AT үшін - ІМб-тан жоғары,

ал олардың  жоғарғы модельдері 1-ден 16 Мб-қа дейін, бірақ

оның көлемі 32 Мб не одан да жоғары бола береді - жедел

жадтың көлемін  оның негізгі тақшасына микросхема қоса

отырып үлкейтуге  болады. 

Компьютердің  жедел жадынан өзгеше оның тұрақты  жады

бар, ол езгертілмейтін информацияны сақтайды, ешкім оны

өшіріп қайта  жаза алмайды, оны тек оқуға болады. Әдетте

түрақты жадтың көлемі шағын 32 - 64 Кб шамасында. Тұрақты

жадқа керекті  программалар оны шығаратын заводта  жазылады,

олар көбінесе компьютерді тоқ көзіне жалғаған кезде оны

тексеріп іске қосу үшін қажет. 

Сиымдылығы 1 Мб немесе одан жоғары болып келетін

компьютерлердің жедел жады екі бөлімнш тұрады - алғашқы

640 Кб қолданбалы программалар мен операциялық жүйе үшін,

ал қалғаны  төмендегідей мақсаттарға пайдаланылады:

- операциялық  жүйенің алғашқы жүктемесін және

компьютердің  жұмысқа жарамдылығын тексеретін операциялық

жүйенің бөлігін  сақтауға, сондай-ақ төменгі деңгейдегі

қарапайым енгізу-шығару жүмыстарын орындау үшін;

- экранға кескіндерді  беру үшін;

- компьютердің  қосымша қүрылығыларымен бірге  жүктелетін

операциялық жүйелердің әртүрлі кеңейтілген мәліметтерін

сақтау үшін қажет болады.

Жедел жадтың көлемі туралы сөз болғанда, оның бірінші

бөлігі туралы айтылады, ал ол кейбір программаларды орындауға

жеткіліксіз болып  қалады. Мінз, осывдай сәттерде компьютердің