Ағарту мен классика ғасырындағы мәдениет (XVIII-XIX ғ.ғ.)

Автор: Пользователь скрыл имя, 27 Февраля 2012 в 18:27, реферат

Описание работы

Ағарту дәуірі мәдениеттің жаңа типіне көшуді аяқтады. Жаңа мәдениет Жарық көзін Сенімде емес, Ақыл-парасатта деп білді (француз тілінде «ағарту» сөзі жарық деген мағынада «lumiere»). Әлем мен дүние туралы білімді экспериментке сүйенетін ғылымдар, философия мен реалистік бағытталған өнер беру керек болатын.

Работа содержит 1 файл

Ағарту мен классика ғасырындағы мәдениет (XVIII-XIX ғ.ғ.).doc

— 65.50 Кб (Скачать)

Испан суретшісі Франсиско Гойи (1746-1828 ж.ж.) әлемді танудағы ерекше қасиетімен Испан өнері үшін жаңа дәуірді ашты. Оның шығармашылығы келесі жүз жылдықта Европа романтизмінің қалыптасуына зор әсер етті. Гойи офорттарының ең белгілісі – 1793 жылдан 1797 жылға дейін салынған «Каприччос». Бұл нөмірленген және қол қойылған 80 бет. «Каприччос» туралы ең көп тараған пікір – бұл XVIII ғасырдағы испан қоғамына, әсіресе оның жоғарыда отырған ақсүйектері мен дін басыларына арналған сатира. Бірақ оның барлық мәнін қазіргі күнге дейін қажетті деп санауға болмайды. Серия өте символикалық. Гойи сериясы екі бөлікке бөлінеді: күндізгі, күнделікті адам әлемі және түнгі, ғажайып, жын-пері әлемі. Суретшіге оның ұқсастығының ұлы құпиясы ашылды. Бізге суретшінің қиялы тудырған дүниені түсіну қиын. Сірә, ол ақыл мен логикаға сыймайтын тұрмыс жағдайларына көңіл аударған болу керек. «Каприччос» графикасы өзінің құрылымы бойынша өте көп қабатты және оны талдау қиын.

Гойи жақсы график қана емес, керемет кескіндемеші де болды. Оның атақты «Махасын» («Киінген Маха» және «Жалаңаш Маха») Венеция Қайта Өрлеуінің кескіндемешілерінің ең үздік жұмыстарымен салыстыруға болады.

Англияның реалистік кескіндемесінің бастаушысы XVIII ғ. бірінші жартысында Уильям Хогарт (1697-1764 ж.ж.) болды. Хогарт өмірді, ақсүйектердің әдеттерін, қоғамдағы кеселдер – азғындықты, ысырапшылдықты, сатылғыш сотты суреттеді.

Реализм эстетикалық өнерге де басып кіреді. Классицизм өнерінің білімді, байыпты теоретигі, Британия көркем сурет академиясының бірінші президенті, белгілі саяси қайраткер, сәнді ақсүйектер салонының қожайыны Джошуа Рейнольдс (1723-1792 ж.ж.) дәстүрлі портрет жанрына тұлғаның психологиялық мінездемесін енгізді. Томас Гейнсбороның (1727-1788 ж.ж.) портреттерінде реалистік бағыт байқалады, ол пейзаждық кескіндемеде жалғасын тапқан. Гейнсборо портерттерінде қоғамдағы модельдің ролін ашатын ешқандай аллегориялар жоқ.Оларға жан дүниеге көңіл аудару тән. Бұл портреттерде пейзаждың мәні зор, ол да XVIII ғ. музыкалық шығармашылыққа көп жаңалық әкелді. XVIII ғ. музыка Қайта Өрлеу дәуірінен бастап гүлденіп жатқан басқа өнерлер деңгейімен қатар тұрды. Ақсүйектік мазмұндағы музыкалық концепциялар туды, жаңа формалар – фуга, симфония, соната дүниеге келді. Иоганн Себастьян Бах, Георг Фридрих Гендель, Кристоф Глюк, Франц Йозеф Гайдн, Вольфганг Амадей Моцарт XVIII ғасырдың музыкалық өнерінің шыңында тұр. Ағарту дәуірі сана-сезімнің жаңа өткірлігін, жаңа сезімдер, көңіл-күй реңдерін өмірге әкелді. Музыканың өнердің жеке түрі ретінде гүлденуі адамның рухани әлемінің поэтикалық, эмоционалдық бейнеленуіне деген қажеттілігімен түсіндіріледі. Бах және Гендель шығармашылығында музыкалық дәстүрлердің сабақтастығы сақталып қалған, бірақ олар музыка тарихында жаңа кезеңді бастады.

Иоганн Себастьян Бахты (1685-1750 ж.ж.) полифонияның маңдай алды шебері деп санайды. Барлық жанрларда жұмыс істей отырып, ол 200 кантат, аспаптық концерттер, орган, клавираға арналған шығармалар жазды. Бахқа протестанттық хоралдың поэзиясымен, музыкасымен, халық мелодиясымен байланысты неміс көркем дәстүрінің демократиялық линиясы жақын болды.

Бах пен Гендель өнері Ағарту дәуірінің рухани бостандығының көрінісі болды. Музыкадағы прогрессивті бағыттарға тән барлық жаңалық австриялық композитор Вольфганг Амадей Моцарттың (1756-1791 ж.ж.) шығармашылығында көрініс алды. Франц Йозеф Гайднмен біріге отырып, ол Вена классикалық мектебін таныстырды. Гайднның негізгі жанры симфония, Моцарттікі опера болды. Ол дәстүрлі опералық формаларды өзгертті, симфониялардың жанрлық типтеріне психологиялық даралық әкелді. Оның 20 шақты операсы («Фигароның үйленуі», «Дон Жуан», «Сиқырлы флейта»), 50 симфониялық концерті, көптеген сонаталары, вариациялары, мессалары, атақты «Реквиемі», хорға арналған шығармалары бар. Моцарттың көп қырлы шығармашылығы Ағарту дәуірінің жалпы сипатымен байланысты. Ол сенімі бойынша революционер болған жоқ, бірақ оның ізгілігі, адамзат эмоцияларын эстетикалық қабылдауы ескі феодалдық дүние тану жөніндегі түсінікке қайшы болды. Оның музыкасына неміс Ағартушылығының және «Дауыл мен тықсыру» қозғалысының идеясы әсер етті.

Жаңа өмір салты және жаңа ойлау түрі жаңа мәдениет типін, жаңа көркем көріністі жасады, ол көркем қызметтің эстетикалық ұстамдарын түбірімен өзгертті.

Европа елдері арасында идеялармен және шығармашылық жетістіктермен алмасу күшейе түсті. Оларда білімді адамдар шеңбері кеңіп, ұлттық зиялы қауым қалыптаса бастады. Дамып келе жатқан мәдени алмасу адамзат қоғамының мәдениет бірлігі туралы түсініктерді таратуға мүмкіндік жасады.

XVIII ғ. өнерінде біртұтас жалпы стиль – алдыңғы дәуірлерге тән көркем тіл мен тәсілдердің стильдік бірлігі болған жоқ. Осы кезеңде идеялық-көркем бағыттардың күресі өткір байқалды. Ұлттық мектептерді қалыптастыру да жалғасып жатты.

XVIII ғ. өнерінде шартты түрде екі кезеңді бөліп көрсетеді. Біріншісі – 1740-50-ші жылдардың ортасына дейінгі. Ол барокконың кейінгі формаларының аяқталуымен және рококо стилистикалық бағытының бөлініп шығуымен байланысты. Екінші кезең – классицизмнің түрі өзгерген идеалдарының қайтып келуі және келесі жүз жылдықта жалғасын тапқан предромантикалық қозғалыстың және сентиментализмнің тууы. Классицизм сәулет өнерінде, мүсін өнерінде, кескіндемеде билік құрушы стиль болды, бірақ әдебиетте, театрда, музыкада предромантикалық бағыт дамыды.

Әдебиет пен музыка біртіндеп өнердің жетекші түрлеріне айналды. Осы формалардың көркем тілі өмірдің эстетикалық түсінігінде уақыт талаптарына сай келді. XVIII ғ. әлем картинасы алғашқы рет тұрмыстық ақиқат бейнелерінде беріліп, музыкада қарапайым адамзат сезімдері айтылды.

Ғасыр ортасында драматургия классицизм дәстүрінен реалистік және предромантикалық бағыттарға көшті. Театр жаңа қоғамдық-тәрбиелік рольге ие болды.

Ағартушылық дәуірде «мәдениет» сөзі бірінші рет нақты, жалпы таныған термин болды, оның мәнін тек оқыған жоғарыдағы қоғам ғана емес, қарапайым адамдар да талқылады. Әлем негізі идеялар үштігі -  «ақиқат», «жақсылық», «сұлулық» екендігін мойындаған философтардан соң, қоғамдық ой мен көркем шығармашылықтың әр түрлі ағымдарының өкілдері мәдениеттің дамуын ақыл-парасатпен, адамгершілік-этикалық бастаумен немесе өнермен байланыстырды.

Қоғам туралы ғылымда мәдениет адамзат дамуы тарихын түсінудің теориялық концепцияларының негіздері ретінде қаралды. Ол тарихи құбылыстарды таңдап алу және топтау, түсіну құралы болды.

Шындықтан қорқу және оны қабылдамаудан жаңа бағыт – романтизм туды. Әлеуметтік шындыққа жеке өмірді қарама-қарсы қою сентиментализмде байқалады. Осы бағыттар Ағартушылық дәуірдің гуманистік атмосферасы, оның гармониялы тұлғаға ұмтылуы арқасында мүмкін болды. Ағартушылық ғасыр мәдениеттің әрі қарай дамуына күшті әсер еткен әлемді өзінше көру үлгісін жасады.

Дәуірдің экономикалық және әлеуметтік-саяси сфераға тән ерекшеліктері:

-          өнеркәсіптік төңкеріс;

-          буржуазияның экономикалық және саяси мәнінің өсуі;

-          антифеодалдық қозғалыстың күшеюі;

-          қоғамдық теңдік пен жеке бостандықтың ағартушылық идеясының таралуы.

Рухани сферада:

-          феодалды-клерикальды мәдениеттің құлдырауы;

-          жаратылыс танудағы революция;

-          рационалистік ойлау мен деизмнің таралуы;

-          ағартушылық материалистік философияның гүлденуі;

-          өнер түрлері мен жанрларының ара қатынасының өзгеруі, әдебиет пен музыканың көркем шығармашылықтың жетекші формаларына айналуы.

 

Дерекөзі: Аманжолова М.К., Беркінбекова А.М., Әбілқасов Ғ.М. Мәдениеттану (барлық мамандықтардың студенттеріне арналған). Оқу құралы. Қарағанды: ҚарМТУ, 2004. 117 б.

 

 



Информация о работе Ағарту мен классика ғасырындағы мәдениет (XVIII-XIX ғ.ғ.)