Қазақстан Республикасының білім туралы Заңы

27) оқулықтарды, оқу-әдістемелік  кешендері мен оқу-әдістемелік құралдарын әзірлеу, сараптама жасау және басып шығару жөніндегі жұмысты ұйымдастыру ережелерін бекітеді және осы жұмысты ұйымдастырады; білім беру ұйымдарына арналған оқулықтарды, оқу құралдары мен басқа да әдебиеттерді, оның ішінде электрондық жеткізгіштегілерін пайдалануға рұқсат етеді;

28) республикалық маңызы  бар мектептен тыс іс-шаралар  өткізуді ұйымдастырады;

29) жалпы білім беретін  пәндер бойынша республикалық  олимпиадалар мен ғылыми жарыстарды, орындаушылар мен кәсіби шеберліктің республикалық конкурстарын ұйымдастыру ережелерін бекітеді және өткізуді ұйымдастырады;

30) ведомостволық бағынысты  ұйымдарды белгіленген тәртіппен  бюджет қаражаты есебінен қаржыландыруды  жүзеге асырады;

31) ведомстволық бағыныстағы  білім беру мекемелерінің жарғыларын бекітеді;

32) білім беру ұйымдарында  меншік нысандарына және ведомстволық  бағыныстылығына қарамастан, Қазақстан  Республикасының білім беру саласындағы  заңнамасының және нормативтік  құқықтық актілерінің, мемлекеттік  жалпыға міндетті білім беру стандарттарының, сондай-ақ ведомстволық бағыныстағы ұйымдардағы бюджеттік және қаржылық тәртіптің Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орындалуына мемлекеттік бақылау жасауды жүзеге асырады;

33) Қазақстан Республикасының  Президенті лауазымға тағайындайтын және лауазымнан босататын жекелеген мемлекеттік жоғары оқу орындарының басшыларын қоспағанда, ведомстволық бағыныстағы білім беру ұйымдарының бірінші басшыларын лауазымға тағайындайды және лауазымнан босатады. Білім беретін ведомстволық бағыныстағы ұйым басшысының орынбасарларын және бас бухгалтерін тағайындауға келісім береді;

34) педагог қызметкерлер  мен оларға теңестірілген адамдар  лауазымдарының үлгілік біліктілік  сипаттамаларын әзірлейді және  бекітеді;

35) мемлекеттік мекеме  ұйымдық-құқықтық нысанындағы мемлекеттік орта білім беретін ұйымдардың басшыларын конкурстық тағайындау ережелерін бекітеді;

36) жоғары оқу орындарының  профессор-оқытушылар құрамы мен  ғылыми қызметкерлерін лауазымдарға  конкурстық тағайындау ережелерін  бекітеді;

37) педагог қызметкерлерді аттестаттау ережелерін бекітеді;

38) педагог кадрларды  қайта даярлау мен олардың  біліктілігін арттыруды ұйымдастырады;

39) салалық көтермелеу  жүйесін әзірлейді және бекітеді;

40) шетелдік әріптестермен  келіссөздер жүргізеді және өз  құзыреті шегінде білім беру саласында, сондай-ақ ғылыми қызметте халықаралық шарттарға (келісімдерге) және бағдарламаларға қол қояды; білім беру ұйымдары жүзеге асыратын халықаралық ынтымақтастық ұйымдарының ережелерін белгілейді және осы жұмысты үйлестіреді;

41) шетелге оқытуға жіберу тәртібін белгілейді;

42) білім беру ұйымдарын  мемлекеттік аттестаттауды және  аккредиттеуді ұйымдастыру және  оларды жүргізу жөніндегі нормативтік  құқықтық актілерді бекітеді;

43) жоғары оқу орнынан  кейінгі білімі бар, сондай-ақ  республикалық бюджеттен қаржыландырылатын білім беру ұйымдарында техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімі бар мамандарды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастырады;

44) Қазақстан Республикасының  білім беру саласындағы заңнамасының анықталған бұзушылықтарын нұсқамада белгіленген мерзімде жою туралы орындалуы міндетті жазбаша нұсқамалар береді.

 

 

Гуманитарлық  білім беру жүйесін басқару органдарын ақпараттық 
қамтамасыз ету

1. Білім беру жүйесін  басқару органдарын толық, дұрыс,  салыстырмалы ақпаратпен уақтылы қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасында білім беруді тиімді басқарудың мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін білім берудің бірыңғай ақпараттық жүйесі құрылады және жұмыс істейді.

2. Білім берудің бірыңғай  ақпараттық жүйесі білім беру мониторингінің деректерін, оның ішінде ведомстволық статистикалық байқауларды және білім беру саласындағы уәкілетті орган, жергілікті атқарушы органдар, білім беру ұйымдары өз міндеттерін жүзеге асыру кезінде алған өзге де деректерді қамтиды.

Білім беру саласындағы мемлекеттік кепілдіктер

1. Мемлекет білім алу  құқығын білім беру жүйесін  дамыту, оның жұмыс істеуінің  құқықтық негізін жетілдіру және  Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес білім алу үшін қажетті әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етеді. 
Білім беру сапасын мемлекеттік бақылау білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін жасау және оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

2. Мемлекет Қазақстан  Республикасы азаматтарының тегін  мектепалды, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім алуын, сондай-ақ егер азамат осы деңгейлердің әр қайсысында бірінші рет білім алатын болса, мемлекеттік білім беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуын қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасында  тұрақты тұратын шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың білім  беру саласындағы уәкілетті орган  белгілеген тәртіппен Қазақстан  Республикасының азаматтарымен  бірдей мектепалды, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім алуға құқығы бар.

Қазақстан Республикасында  тұрақты тұратын азаматтығы жоқ  адамдарға, егер олар осы деңгейлердің әрқайсысында бірінші рет білім  алатын болса, мемлекеттік білім  беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға құқық беріледі.

Шетелдіктердің мемлекеттік  білім беру тапсырысына сәйкес конкурстық негізде тегін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға құқығы Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.

3. Техникалық және  кәсіптік, орта білімнен кейінгі,  жоғары және жоғары оқу орнынан  кейінгі білім алуға қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік емес білім беру кредиттерін дамыту үшін жағдайлар жасалады.

Мемлекет екінші деңгейдегі банктер беретін білім беру кредиттерінің  кепілдік жүйесін құру және білім  беру кредиттері бойынша талап ету  құқықтарын иелену арқылы екінші деңгейдегі банктерді қайта қаржыландыру жөнінде шаралар қабылдайды.

4. Мемлекет әлеуметтік  көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы  азаматтарын олардың білім алуы  кезеңінде қаржылау шығыстарын  толық немесе ішінара өтейді.

Әлеуметтік көмек көрсетілетін Қазақстан Республикасы азаматтарының санатына:

1) жетім балалар, ата-анасының  қамқорлығынсыз қалған балалар;

2) даму мүмкіндіктері  шектеулі балалар, мүгедектер  және бала кезінен мүгедектер, мүгедек балалар;

3) көп балалы отбасылардың  балалары;

4) Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалатын азаматтардың өзге де санаттары жатады.

Әлеуметтік көмектің мөлшерін, көздерін және беру тәртібін Қазақстан Республикасының  Үкіметі айқындайды.

5. Денсаулық жағдайына қарай  ұзақ уақыт бойы бастауыш, негізгі  орта, жалпы орта білім беретін ұйымдарға бара алмайтын азаматтар үшін үйде немесе емдеу ұйымдарында тегін жеке оқыту ұйымдастырылады.

6. Мемлекет даму мүмкіндіктері  шектеулі азаматтардың білім  алуына, дамуындағы ауытқуды түзетуіне  және әлеуметтік бейімделуіне жағдай жасауды қамтамасыз етеді.

7. Мемлекет тұрғындар  саны аз елді мекендерде тұратын  балалардың бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім алу құқықтарын  қамтамасыз ету үшін шағын  жинақты мектептер мен интернат  ұйымдарының жұмыс істеуіне кепілдік  береді.

8. Мемлекет Қазақстан  Республикасының дарынды азаматтарының  элиталық білім, оның ішінде  шетелде білім алуына қажетті  жағдай жасайды.

Оқыту және тәрбиелеу  тілі

1. Білім беру ұйымдарындағы  тіл саясаты Қазақстан Республикасының  Конституциясына және Қазақстан Республикасының тіл туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

2. Меншік нысандарына  қарамастан барлық білім беру  ұйымдары білім алушылардың мемлекеттік  тіл ретінде қазақ тілін білуін, сондай-ақ білім берудің тиісті  деңгейінің мемлекеттік жалпыға  міндетті стандартына сәйкес орыс тілін және шет тілдерінің біреуін оқып-үйренуін қамтамасыз етуге тиіс.

3. Ана тілінде білім  алу құқығы тиісті білім беру  ұйымдарының мүмкіндіктері болған  жағдайда сыныптар, топтар құрумен,  сондай-ақ олардың жұмыс істеуіне  жағдай жасаумен қамтамасыз етіледі. 
4. Мемлекеттік тіл және орыс тілі бірыңғай ұлттық тестілеу бағдарламасына енгізілетін міндетті пәндер болып табылады.

 

 

Гуманитарлық білім беру жүйесі

Гуманитарлық  білім беру жүйесі ұғымы

Қазақстан Республикасының  білім беру жүйесі өзара іс-қимыл жасайтын:

1) білім беру деңгейінің  сабақтастығын қамтамасыз ететін  мемлекеттік жалпыға міндетті  білім беру стандарттарының және  білім беретін оқу бағдарламаларының;

2) меншік нысандарына,  үлгілері мен түрлеріне қарамастан, білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының;

3) білім беруді басқару  органдары және тиісті инфрақұрылымдар,  оның ішінде білім сапасы мониторингін  жүзеге асыратын ғылыми және  оқу-әдістемелік қамтамасыз ету  ұйымдарының жиынтығын білдіреді.

Гуманитарлық білім беру жүйесінің міндеттері

1. Білім беру жүйесінің міндеттері:

1) ұлттық және жалпы  адамзаттық құндылықтар, ғылым  мен практика жетістіктері негізінде  жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға  және кәсіптік шыңдауға бағытталған  сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;

2) жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат 
мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту;

3) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген көріністерге төзбеуге тәрбиелеу;

4) белсенді азаматтық  ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттігін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарасын қалыптастыру;

5) отандық және әлемдік  мәдениеттің жетістіктеріне баулу;  қазақ халқы мен республиканың  басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу; мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгерту;

6) педагог қызметкерлердің  әлеуметтік мәртебесін арттыруды  қамтамасыз ету;

7) білім беру ұйымдарының  еріктілігін, дербестігін кеңейту,  білім беру ісін басқаруды демократияландыру;

8) қоғам мен экономиканың  қажеттеріне жауап беретін білім  беру сапасын бағалаудың ұлттық  жүйесінің жұмыс істеуі;

9) оқытудың жаңа технологияларын,  оның ішінде кәсіптік білім  беру бағдарламаларының қоғам  мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді 
пайдалану;

10) жалпы оқытудың, жұмыс  орны бойынша оқытудың және  еңбек нарығының қажеттері арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін және әркімге өзінің білімге негізделген жеке әлеуетін қоғамда барынша пайдалануға көмектесетін оқыту жүйесін өмір бойы дамыту;

11) білімнің, ғылымның  және өндірістің интеграциясы; 
12) білім алушылардың кәсіптік бағдарлануын қамтамасыз ету;

13) жұмыс берушілермен  және басқа да әлеуметтік әріптестермен  белсенді өзара іс-қимыл арқылы  техникалық және кәсіптік білім  берудің озық қарқынмен дамытылуын  қамтамасыз ету болып табылады.

 

Білім беру деңгейлері

Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі білім беретін оқу бағдарламаларының үздіксіздігі және сабақтастығы принципі негізінде мынадай білім беру деңгейлерін:

1) мектепке дейінгі  тәрбие мен оқытуды;

2) бастауыш білім беруді;

3) негізгі орта білім  беруді;

4) орта білім беруді (жалпы орта білім беруді, техникалық және 
кәсіптік білім беруді);

5) орта білімнен кейінгі  білім беруді;

6) жоғары білім беруді;

7) жоғары оқу орнынан  кейінгі білім беруді қамтиды.

 

Гуманитарлық білім беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру 
және тарату

1. Білім беру ұйымдарын  құру, қайта ұйымдастыру және  тарату Қазақстан Республикасының  заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.