Ботулизм анықтамасы

Ботулизм - (лат. botulus— колбаса) — жалпы организмнің улануына әкеліп соғатын инфекциялық аурудың ауыр түрі. Аурудың қоздырғышын 1896 ж. голландия ғалымы Э. ван Эрменгем ашқан. Ботулизм Clostrіdіum botulіnum таяқшасы бөліп шығаратын улы затпен (токсин) бүлінген тамақтан жұғады. Б-нің қоздырғышы адамның, жануарлардың және балықтардың ішек жолдарында болады. Топыраққа түскеннен кейін спораға айналып, онда бірнеше жыл бойы сақталады. Ботулизм адамдарға көкөністен, саңырауқұлақтан, еттен, балықтан технологиялық ереже сақталмай дайындалған әр түрлі консервіленген тағамдарды пайдаланғанда жұғады.

Ботулизм ауруы ботулизм таяқшаларымен зақымдалған тағамдардың әсерінен туындайды.

Ботулотоксиннің ауру қоздырғышы топырақта ұзақ сақталады, жазғы маусымда көбейіп, өсіп суыққа оңайлықпен өлмейді, топырақта қоздырғыш 10 жылдай сақталады. Ботулизм жер шарының кез-келген аймағында кездеседі, алайда көбіне консервіленген өнімдерді көп қолданатын халықтар арасында көптеп кездеседі.  
Ботулотоксиннің ауру қоздырғышы топырақта ұзақ сақталады, жазғы маусымда көбейіп, өсіп суыққа оңайлықпен өлмейді, топырақта қоздырғыш 10 жылдай сақталады. Ботулизм жер шарының кез-келген аймағында кездеседі, алайда көбіне консервіленген өнімдерді көп қолданатын халықтар арасында көптеп кездеседі.  
Барлық ауылшаруашылық өнімдері топырақпен, мал қиларымен ластанып, ботулизм қоздырғышымен зақымданып, сол арқылы адамның тамақтан улануы мүмкін. Адам ботулизм қоздырғышымен токсинмен уланған тағам түрін пайдаланғанда ғана ауырады. Ботулизм қоздырғышы консервіленген өнімдерде, әсіресе үй жағдайында қолдан жапқан банкілер термиялық өңдеуден толық өтпеген жағдайда тез көбейеді. Ботулизм адамнан адамға жұқпайды. Ботулизм қозырғышы өте улы, егер адам ботулизм уымен зақымданған тамақты жұтпай, тек аузына алса да улануы мүмкін

Ауру белгісі 2 — 12 сағаттан кейін байқала бастайды, адамның басы ауырып, ұйқысы қашады, әлсірейді, лоқсып құсады, жүрегі тоқтап қалғандай болып, аузы құрғап, үнемі шөлдеп тұрады. Сонымен қатар көздің қарашығы ұлғайып, зат қосарланып көрінеді, адамның жұтынуы қиындап, бірте-бірте даусынан айрылады (афония). Ботулизмнің алғашқы белгісі білінісімен науқасты ауруханаға жатқызу керек. Оған жедел түрде Ботулизмге қарсы арнаулы иммунды сарысу егіледі. Мұндай сарысуды науқаспен бірге болып, уланған консервімен тамақтанған басқа адамдарға да егу қажет. Бұл аурудан сақтану үшін азық-түліктерді өңдегенде, тасымалдағанда, сақтағанда, дайындағанда, соның ішінде үйде консервілегенде санитарлық-гигиеналық ережелерді мұқият орындау қажет. 

 

 

Патогенезі

Тағамдық ботулизмнің  даму механизмдері:

1)Ботулотоксин асқазан-ішек  жолына түседі. Протеолитикалық  ферменттердің әсерінен ботулотоксиннің  күші жоғарлайды.

2)Токсин қанға өтіп,

 

Ботулизмнің клиникалық формалары

• Тағам ботулизмі
• Жаралық ботулизм
• Балалар ботулизмі
• Ішектік ботулизм
• Ингаляциялық ботулизм

 

Тағам ботулизмі

• Үй жағдайында консервіленген тағам және қақталған, шала қақталған балықтарды қолдану;
• Токсин А,В,Е типтері шақырады;

Жаралық ботулизм

• Жараға спораның түсуі.
• Спора анаэробты жағдайда көбейеді.
• Клиникалық көрінісі тағам ботулизміне ұқсас.

Балалар ботулизмі

• 90 % АҚШ та кездеседі.
• Жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатқан лас жерде нерестенің болуы.
• Балаға бал беру немесе баланың сүтінде балдың қосылуы.
• Клиникасы:әлсіздік,тәбетінің төмендеуі,іштің қатуы,айғайы әлсіз,дем алудың қиындауы,мазасыздануы.

 

Ішек ботулизмі

• Ішекте өскен спораның организмге сіңірілуі.
• Көп жағдайда операциядан кейін.
• Ересектерде ішек инфекциясымен қоздырғыштың өсіп өнуіне жағдай туады.
• Жиі токсин Ғ типі тудырады.

Ингаляциялық  ботулизм

• Ботулотоксин ауа арқылы енеді.
• Лабораторлық жұқтыру жолы өліммен аяқталады.
• Симптомы  72 сағаттан кейін пайда болады.
• Лабораторлы жануармен контактіде болған адамдар ауырды.

Ботулизмнің негізгі  симптомдары мен синдромдары

• Шырышты қабаттарды құрғауы;
• Аккомадация парезі мен параличі;
• Мидриаз(қарашықтың кеңеюі)
• Бас айналу, тәлтіректеу;
• Жұмсақ таңдайдың салдануы әсерінен жұтынудың бұзылуы;
• Ларингеальды стаз( дауыс тембрінің өзгеруі,қырылдау,маңқа дауыс)
• Бетте мимиканың болмауы, амимикалық бет;
• Жартылай жабылған қабақ(птоз );
• Тыныс алу бұлшық еттерінің салдануы, дем алудың бұзылуы;

Алдын - алу шаралары:

1. Ботулизмнiң негiзгi алдын-алу шаралары қоздырғыштың шикiзатқа түсуiнен қорғауға, дұрыс жылумен өңдеуге (стерилизация), дайын консервiленген өнiмде  қоздырғыштың көбеюi мен уыт бөлуiн ескертуге бағытталу керек.
2. Айқын бұзылыс көрiнiстерi бар банкiдегi сұйықтың лайлануы, қақпағының томпаюы, қақпағын ашқан кезде өнiмнiң бетiнiң ақ қара көгеру көрiнiстерi бар консервiлердi тағамдық мақсатта қолдануға болмайды.
3. Үй жағдайында ет, балық, саңырауқұлақ герметикалық жабық банкаларда консервiлеуге болмайды.
4. Консервiлеуге арналған ыдыс пен өнiмдердi батпақ пен шаңнан мұқият тазалау. Үй консервiлерiн төмен температурада сақтау.
5. Тұз, қант және қышқылдың рецептте ұсынылған дәрежелерiн қолдану, олар токсиннiң жиналуына қарсы әсер етедi.
6. Үй жағдайында дайындалған консервiленген өнiмдердi қолданар алдында бөлек ыдысқа салып, 15-20 минут қайнатып, кейiн суытып қолданған жөн. Қайта қайнату кезiнде токсин бұзылады, бұл ботулизмнiң алдын-алудың негiзгi шарасы болып табылады.
7. Үй консервiлерiн және қолдан жасалған ет, балық өнiмдерiн даладан, базардан сатып алуда абай болу керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                  Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1)Ботулизм  анықтамасы

2) Этиологиясы

3)Патогенезі

4)Клиникасы

5)Емі

6)Алдын алу шаралары