Сканер

Сканер

Сканер (ізкескіш) – қағазға жазылған мәліметтің кезкелген түрін (сурет, сызба, кітап  мәтіні) оптикалық негізге сүйене отырып компьютерге жылдам енгізе алатын құрылғы. Бірақ енгізілген информация графиктік түрге айналып, оны  бірден өңдеу ісін жүргізу қиынырақ болады. Ол суреттерді, сызбаларды компьютер жадына енгізе алады, мәлімет енгізу оңай, әрі жылдам орындалады. 

Компьютерге мәтінді немесе бейнені енгізу жиі  кездеседі. Көп жағдайда мәтінді  енгізу перне тақтаның көмегімен  жүзеге асырылады, бірақ бұл көп еңбек пен уақытты қажет етеді. Қолданушылар қазіргі кезде сканер құрылғысын пайдаланады.

Сканер  – электронды механикалық құрылғы.

Сканерді  планшетті, барабанды және қолмен басқарылатын деп бөлуге болады. Планшетті сканер бейнені оригиналдан ғана сканерлейді. Барабанды сканер факсте қолданылса, ал қолмен басқарылатын сканер оригиналды кез-келген бағытқа айналдырады.

Сканерді  қолданушылар өз үйінде де қолдана  алатын деңгейге жетті.

Саудада сканерлердің түрлі модельдері кездеседі. Олар бағасымен, программамен жабдықтауымен, интерфейсімен және технологиясымен бір-бірінен айрықшаланады.

Жұмыс істеу принциптері

Барлық  түрлі сканердің жұмыс істеу  принциптері бірдей. Сканерленетін  объект фотоқабылдағышқа келіп түседі. Түрлі-түсті сканердің ақ-қара түстен еш айырмашылығы жоқ.

Қазіргі функционалды сканерлер 2 бөлімнен тұрады:

1.Пластмасса  корпусындағы сканерлейтін механизм,

2.Программалық  бөлігі – TWAIN драйвері. Ол тек  сканермен ғана емес, басқа программалармен  және ОЖ-мен түгелімен байланыстырады.

Сканер компьютердің стандартты құрылғысы емес, сол себепті оған драйвер орнатылады. Әр модельдің өзінің драйвері болады. Сканерлерде стандартты драйвер болмайды.

Планшетті сканер тікбұрышты формада пластмассадан  жасалады. Корпустың ішкі жағында  қозғалмалы каретка орналасқан.

Сканерде  түстердің 4 типі қолданылады:

• газоразрядты лампалар – жоғары сәулелі жылдамдықпен жұмыс істейді және ұзақ уақыт қызмет көрсетеді, бірақ энергияны көп тұтынады.
• «ыстық» катодты лампалар – бірдей спектрде сәуле береді, аз уақыт қызмет көрсетеді (шамамен 1 000 сағат). Сканер жұмыс істеп тұрғанда лампа өшірілмеуі керек.
• «салқын» катодты лампа - өте ұзақ уақыт қызмет көрсетеді (5-тен 10 мың сағат), төмен жұмыс температурасы энергияны көп қажет етеді.
• Светодиодтар – энергияны аз тұтынады. СІS-сканерінде қолданылады.

Қазіргі сканерлерде 3 түрлі светодиодтар жоғарғы  жиілікте пайдаланылады.

Сканерленетін бейненің сапасы оның түсінің қанықтылығына  және динамикалық диапазонға байланысты.

Сканерлердің  сыртқы айырмашылықтары – сканерді компьютерге жалғайтын интерфейс. Қазіргі кезде интерфейстердің көптеген түрлерін кездестіруге болады.

-LPT –  бұл берілген сканер интерфейсі  компьютердің параллельді

портына принтердің орнына жалғанады. Бұл қосылу типінің көптеген кемшіліктері бар. Сканермен жұмыс істеу барысында принтерге қосылу өте қиын. Бұл мәселені SPP стандартты режимімен шешуге болады, бірақ сканер мен принтердің жұмыс істеу жылдамдығы төмендейді.

- SCSI –  бұл ескі қосылу әдісі. Компьютер  мен сканер арасындағы

байланыс  арнайы кеңейтілу платасы SCSI интерфейсі арқылы жүзеге асырылады. Бұл интерфейстің жоғары жылдамдықта болуы жоғары сапалы сканерлеуді қамтамасыз етеді.

- USB –  қазіргі кезде қолданылатын бастапқы  қалыпта

сканерлейтін  интерфейс. Мәліметтердің берілуіне  аса жоғары жылдамдықты қажет етпейді.

- FireWire қымбат, бірақ перспективті интерфейс.  Мұндай сканер

комплексінде 3 портты FireWire контроллері болады. Сканерден  бөлек компьютерге басқа құрылғыларды да жалғай беруге болады (мысалы, цифрлы камера).

Барабанды сканерді факс жіберу үшін қолдануға бола 

Жұмыс істеу жылдамдығы

Сканерлердің  жылдамдығы түрлі болады:

- Түрлі-түсті  сурет – 25-тен 60-қа дейін.

- Мәтіннің  толық беті (А4) – 45-100 бет.

- Ақ-қара  түсті сурет – 20-45 бет. 

Принтерлер 

Принтер (Printer) - 1) баспа құрылғысы; 2) Windows NT жүйесінде — баспа құрылғысы мен қолданба арасындағы программалық интерфейс.

Принтер (ағылыми prіnter) — мәтіндік не графиктік  ақпаратты қағазға, пластикке шығаруға арналған құрылғы, ЭЕМ-ның ақпарат  басып шығаруға арналған перифериялық құрылғыларының бір түрі. Баспа таңбаларын басу әдістеріне қарай Принтерлер матрицалық, сия құюшы ағыстық, (струйный), лазерлік, жарықаласыдиодтық, жылулық, сублимац., т.б. болып бөлінеді. Принтердің негізгі техникалық сипаттамаларына оның айыру қабілеті, басу жылдамдығы, материалдардың шығындылығы, фото басу мүмкіндігі, т.б. жатады. Айыру қабілеті бір дюймге келетін нүктелер санымен (қысқаша dpі) анықталады. Ағыстық П-лерде бұл шама 600 dpі-ден 4800 dpі-ге дейін, кейбір модельдерде одан да жоғары болады. Лазерлік, жарықаласыдиодтық принтерлердің айыру қабілеті әдетте 600 — 1200 dpі болады. Шығындылығы мен басу жылдамдығы жағынан лазерлік және жарықаласыдиодтық принтерлер ағыстық принтерлерден тиімдірек. Матрицалық принтерлердің шығындылығы аз болғанымен, басу сапасы, жылдамдығы жағынан жоғарыда айтылған принтерлерден нашар 

Принтер (баспа құрылғысы) мәтіндік және графикалық мәліметтерді компьютердің жедел жадынан қағазға басып шығаруға арналған. Ол рулон қағаз түрінде де, парақ та бола береді

Принтерлердің негізгі артықшылығы - олар көптегш қаріп

түрлерін  пайдаланып, күрделі мәтіндерді басып  бере алады.

Шрифт түрлеріндегі әріптердің биіктігі, ені, олардың 

Ара қашыктығы, интервалдары әртүрлі болады. Әрбір  адам

мәтінді қағазға шығарар алдында өзінз  керекті қаріп түрін және

басқа баспа параметрлерін таңдап, қағаздың мөлшері мен 

жолдың  енін сәйкес күйге келтіріп алуы тиіс. Осыған

байланысты  матрицалық принтерлердің тар (стандартты бір бет 

қағаз үшін) және кең күймелі (қатар түрған екі бет қағаз үшін)

түрлері бар. Жүмыс кезінде компьютердегі мәліметтің (мәтін

теруге  арналған компьютер жадындағы кеңістік) өте 

көлемді болатынын білген дүрыс, ол экран  мөлшерінэі

әлдеқайда үлкен болып, мыңдаған жолдардан  түра алады,

оның  көлемі тек компьютер жадындағы  бос орынмен 

және  программа ерекшеліктерімен анықталады. Сол себепті 

мәлімет қағазға басыларда, әр жолдың ені  анықталып, қаріп 

ерекшеліктері мен интервалдарға, шеттегі бос  орындарға 

байланысты  мәтін беттерге бөлінеді.  

Принтерлер  графиктік сызбаларды, суреттерді түрлі түсті

етіп  басып бере алады, соған байланысты олардың көптеген

модельдері  бар.  

Қазіргі кезде принтерлердің матрицалык, лазерлік, сия 

бүріккіш  және термографиктік түрлері бар.

Соңғы кезге дейін ең көп таралған, арзан, әрі пайдалануға 

қолайлы лазерлік принтерлер болып саналады, оларда қағазға

таңба салу лазерлік сәуле арқылы жүзеге асырылады.

Матрицалық  принтерлерде баспа тиегі қағаз  жолдарымен

жылжи отырып, керек кезінде бояйтын (көбінесе қара бояу)

лшта  арқылы қағазды символ суретіне сөйкес нүқып отырады.

Арзан принтердің баспа тиегінде 9 ине  бар, бүлардың сапасы

орташа  болады: сапасын арттыру үшін инелер бір жолда 

жағалап бірнеше рет жүріп өтуі тиіс. Бүларға  қарағанда 24 не

48 инелі  принтерлер басылымының сапасы  жоғары болады.

Матрицалык принтерлердің жүмыс өнімділігі 10-60 секундта

бір бет  аралығында (секундына 20 - 400 символ) болады, бірақ 

олардың кағаздағы сапасын арттырғымыз  келсе,

жылдамдықтан  үтыламыз. Принтерлерді таңдау кезінде 

олардың латын әрпінен өзге үлттық әріптерді (қазақ, орыс,

үйғыр) баса алатын мүмкіндігіне көп көңіл  бөлінеді. Мүндайда

екі түрлі  жағдай болуы ықтимал:

а) орыс, казақ әріптерінің бейнелері  принтер жадына алдын 

ала қондырылған, сондықтан принтер тоқ көзіне қосылысымен 

бірден  ұлттық әріптерді баса береді. Егер принтердегі

әріптердің  кодтары компьютердегімен бірдей болса,

операциялық жүйелер командаларымен (PRINT, COPY)

мәтіндерді  қағазға баса беруге мүмкіндік бар. Егер кодтар

әртүрлі болса, онда оларды сәйкестендіретін драйвер-

программалар  қажет;

ә) үлттық әріптер принтер жадында жоқ  болғанда, алдын 

ала компьютерге  үлттық әріптерді принтерге шығара алатын

драйверді (басқару программасын) жүктеу керек. Принтерді 

шмесе компьютерді тоқ көзін ағытатын болсақ, ол мүмкіндік 

жоғалады.  

Сия бүріккіш принтерлерде қағаздағы бейне

арнайы  сия тамшыларын бүрку арқылы шығарылады. Бірақ 

олар  қалыңырақ қағазды және тұрақты  түрде қадағалап қарап 

тұруды  керек етеді. Бұл принтерлер матрицалық принтерлерден 

жақсы, сапалы әрі дыбыссыз жүмыс істейді, көптеген қаріп

түрлерін  қамтиды, дегенмен жоғары сапалы қағаз  түрлерін және

сияны жиі керек етеді.  

Лазерлік  принтерлер  - ксерография принципін 

қолданатын  қүралдарға жатады, бүларда әріп бейнелері 

электрлік тәсілмен бояу жұқтырылған доңғалақ арқылы қағазға 

түседі. Доңғалаққа әріптер бейнесіндегі бояу жұқтыру 

компьютер командалары арқылы лазерлік сәулелермен 

жүргізіледі. Қағаз бетіндегі бір дюйм аумаққа 300-ден 2400

нүктеге дейін салу мүмкіндігі бар, сол себепті  таңбалар сапасы

жоғары  болады. Сонымен, лазерлік принтерлер өте сапалы

басылым бере алады жәнз жылдамдықтары да жоғары - орташа

есеппен алғанда, секундына 330 символ (бір бетті 3 ^ 1 5

секундта) басып бере алады. Бірақ лазерлік принтердің бағасы

кішігірім ДЭЕМ-нің бағасымен бірдей.

Плоттер де (график сызғыш) мәліметтерді, негізінен

графиктік информацияны қағазға шығарады.

График  сызғыштар жобалаужұмыстарын автоматтандыруда әртүрлі сызба (чертеж) түріндегі  бейнелерді басып алу үшін қажет. Бұлар бір түсті, түрлі түсті  болып және де сызу сапасына қарай бірнеше топтарға жіктеледі.

2.5-сурет.  Сия бүріккіш және лазерлік  принтерлер: 1 -түрлі түсті 

лазерлік  принтер; 2 - түрлі түсті сия бүріккіш принтер.