Бұл сияқты жұмыс сөз жоқ, нағыз әділетті негізде жүргізілу керек. Қазақстан  аумағындағы сақтандыру нарығын  жүргізуде ешқандай қарапайым шешім  жоқ, түбегейлі мақсатқа жету үшін, қажыр қайраты барынша жұмсау талап етеді.

      Бұл жерде соңғы уақыттар Үкіметпен, Президент тарапынан халық шаруашылығындағы мемлекет меншігінен алу мен жекешелендіру  қаржылық несиелік қатынас саласындағы  яғни экономикалық реформаны заң  шығару мен ұйымдық жағынан қамтамасыз ету жөнінде қабылданған шаралар  комплексінің барлығы іске жұмылдырады.

      Нарықтық  қатынастың қалыптасуына орай өзге салалармен қатар, сақтандырудың да қазіргі  Қазақстанның экономикасындағы рөлі арта түсуде.

      Осы мақсатқа орай экономикалық инфрақұрылым мен сақтандыру ісінің өзінде инфрақұрылым құру үшін сақтандыру механизмы енгізіледі, сөйтіп бұл көп жылдар бойы теориямен  практикада қалыптасып қалған сақтандыруды экономикалық категория ретінде  пайдаланудан сондай-ақ сақтандыруды болмашы әрі жай ғана нәрсе  деп түсінуден құтқарады.

      Сақтандыру  нарығының қаз тұруына орай, кәсіпорындар мен ұйымдардың сол секілді тұрғындардың мүлкін шын мәнінде сақтандыру мен  қорғау үшін қолдан келгенше қуатты сақтандыру қорын құрған жөн болады. Бұл мақсат үшін бірнеше миллиард теңгемен сақтандыру нарығында бірнеше аса мол  меншіктің капиталы бар ірі сақтандыру компанияларын иемдену қажет.

      Бұған жету үшін ұзақ жылдар қаржылы еңбек  етіп осы жұмыстарға қажетті жағдайларды  жасау керек. Оның үстіне біздің республикада қайта сақтандыру нарығы әлі жоқ. Сондықтан да шет елдегі ірі қатерлерді қайта сақтандыру әзірге өзекті мәселе болып қалуда, бұл жерде біздегі  заңдардың жетілмегендігіде әсер етуде. Мәселен біздің республикада шет  ел сақтандыру компанияларын құруға тиым салынған тіпті бірікен сақтандыру ұйымдарын құруға да тиым салынған. Сақтандыру ісіне деген мұндай көзқарас мүлдем ақылға қонбайды.

      Нарық экономикасы кезінде мынадай  проблемада яғни құнсыздану да пайда  болып сақтандыру қорғанысын тақырға  отырғызуда. Ендеше кез келген сақтандыру ісін бағалау құнсыздану процесін ескеруге тиіс. Қорлардың нақты құны мен  құнсыздануға қарсы қорғанудың арасын сақтауды ымыралы келісім іздеуге  тура келеді.

      Біздің  елімізде кәсіпкерлік қызметтер  өздерінің алғашқы қадамдарын имене  жасауда, олар ведомстволардың мүддесін қорғайтын әр түрлі дәрежедегі мемлекеттік  төрелер тарапынан да сан алуан  кедергілерге ұшырауда, кейбір тұрғындар  тарапынан да жағымсыз қарсылыққа кездесуде.

      Бұл істе сақтандыру мүддесін нығайтып нарықтық қатынасты дамыту жөніндегі сақтандыру ұйымдары іскер қызметкерлерінің бастамасы  көп жағдайда жүзеге аспай жоққа  шығарылуда. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

     Бірінші бөлімде сақтандыру  дегеніміз не, оның атқаратын қызметтері қандай, қандай сақтандыру кепілдемелер, оның қалай іске асатынын көрсеттім. Дүниежүзіндегі саясатта болсын, нарықта болсын дамыған елдер маңызды орын алады, сондай-ақ нарық жағдайы, нарық ауа райы сол елдерге қарап өзгеріп отырады. Сақтандыру компанияларының жұмысы оңай емес. Сақтанушы бір жағдайға түсіп қалғанда сақтандырушы оны зерттеп, апаттың неден болғанын анықтацға тырысады. Бұл жұмыстың басы ғана. Ары қарай олар зардап шеккен құнын анықтап төлеп отырады. Бұның барлығы жақсы тұрғызылған ақпарат жүйесін қажет етеді, Мен сол ақпарат жүйесін осы курстық жұмысты жазу барысында тұрғыздым деп ойлаймын.

      Сақтандыру  экономикалық категория ретінде  қаржылық жүйенің маңызды звеноларының бірі болып табылады. Ол адам инстинкті  ретінде пайда болып, дамып, қалыптасу  арқылы бизнес сферасына өтті.

      Сатандырудың  шығындарының орнын толтырудың негізгі  көзі сақтанушының жарнасынан құрылатын  сақтандыру қоры болып табылады.

      Сақтандыру  операциялары сақтандыру келісімдері  арқылы жүзеге асады.

      Сақтандыру  – сақтандыру объектілері және сақтандыру жауапкершілігінің көлемі бойынша  классификацияланады. Бірінші критерия бойынша салаларға, ішкі салаларға, түрлерге бөлінеді. Ал критерия бойынша  сақтандыру қауіп түрлері бойынша  бөлінеді міндеттілігіне байланысты еркін  және міндетті сақтандыру түрлері бар.

      Нарықтық  экономикаға өту кезеңіндегі  сақтандырудың ұйымдық-құқықтық түрлеріне: мемлекеттік, акционерлік, екі жақты  сақтандыру, кооперативті сақтандыруды кіргізеді.

      Қоғамға әсер еткен болжанбаған жағдайлар, техногендік факторлар, табиғи апаттар  нәтижесінде туындаған шығындарды жабу үшін материалды және ақша түріндегі  резервті-сақтандыру қоры қалыптастырылады. Оның көмегімен адам мен табиғат  арасында, табиғат пен қоғам арасындағы объективті қарама-қайшылықтардың мәселесі шешіледі.

      Сақтандыру  маркетингінің міндеттері-сақтандыру нарығын, сақтандыру қызметтеріне сұранысты  зертеу, сақтандырушының ұйымдық  қызметін және резервтерді анықтау, сақтандыру қызметінің жаңа түрлерін өңдеу болып табылады. 

      Сақтандыру  нарқы өмірлік қажеттілік оның құрылып  қалыптасу, дамуы еліміздің экономикасында жүріп жатыр.

      Ұлттық  сақтандыру рыногында көптеген сақтандыру ұйымдарының капиталдандыруының  төмен деңгейі ірі тәуекелдерді сақтандыруға мүмкіндік бермейді. Мұндай жағдайдан шығудың  бір амалы  қайта сақтандыру жүйесін пайдалану  болып табылады. Сондықтан сақтандыру ұйымдары Батыстық сақтандыру компанияларының  қызметін пайдалануға мәжбүр. Осының салдарынан сақтандыру төлемдері түсімінің  көлемі артуы шетелге берілген сақтандыру төлемдерінің өсуімен қабат жүруде.

      Біздің  қоғамымыздың экономикалық өмірінде оның ішінде сақтандыру ісін жетілдіру мен  дамыту міндеттері алға қойылуда. Алдағы кезде сақтандыру рыногын дамыту бағытында міндетті сақтандыру түрлерін дамыту жөніндегі жұмыстар жалғастырылмақ. Сонымен бірге сақтандырушыларға  сақтандыру төлемдерін жүзеге асыруға  кепілдік беру қорын құруда көзделінеді. Бұл сақтандырудың жүйесіне деген  сенімді күшейтуге қызмет етеді.

      Сақтандыру  рыногының дамуы айналып келгенде сақтандыру қызметіне төлем жасауға  қабілетті сұраныстың болуымен, яғни экономиканың жай-күйімен және халықтың әл-ауқаты деңгейімен байланысты. Ал бұл  жағынан ілгерілеулер болып жатыр. Соған қарап сақтандыру рыногының  дамуы қарқынды бола түседі деп сенемін. Сақтандыру мемлекеттің әлеуметтік саласының бір қатар мәселелерін  шешуге және экономикаға инвестиция салуға жәрдемдеседі. Сақтандыру компаниялары ел экономикасына нақты ішкі инвесторлар  бола алады. Сақтандыру нарығын жетілдіру  жолдарының негізгі мақсаты - мемлекеттің, азаматтардың және шаруашылық субъектілерінің  мүддесін қорғаудың нақты құралы бола алатын толыққанды, тұрақты қызмет атқаратын ұлттық сақтандыру нарығын  қалыптастыру болып табылады.

      Сақтандырудың дамуы - ел экономикасының дамуына оң әсерін тигізеді.

Сақтандырудың пайда болуының объективті себебі, адамзаттың табиғатты бұзушы, болжанбаған  күштеріне тәуелділігі болып  табылады.

         Сақтандырудың шығындарының орнын  толықтырудың негізгі көзі сақтанушының  жарнасынан құралатын сақтандыру  қоры болып табылады. Сақтандыру  операциялары сақтандыру келісімдері  арқылы іске асады. 

          Қазақстан Республикасында сақтандыру  ісі 90-шы жылдан бастап дами  бастады. Оның негізгі мәселелеріне  нәтижелі заңдық негіздің болмауы,  мемлекет тарапынан салықтық  қысымның болуы, коммерциялық  құрылымдар тарапынан мүдденің  болмауы, халықтың сақтандыру  ісіне сенбеуі, бұл салада білікті  мамандардың және де тәжірибенің  болмауы т.б. жатады.

        Қазақстан Республикасында сақтандыру  қызметі тек 1994-жылдан бастап  дами түсті деуге болады. Сол  уақытта сақтандыру ұйымдарында  негізінен ең аз шамада күш-жігер  мен шығын жұмсай отырып, клиенттер  тарту мүмкіндігі болатын міндетті  сақтандыру түрлерімен шектелген.  Отандық сақтандыру ұйымдарының  ірі шығынның орнын жабу жөніндегі  қаржылық мүмкіндіктері де қанағаттанусыз, бұл ұйымдар капиталын арттыру  мен оларды ірілендіру туралы  мәселені шешуді талап етеді.

       Қазіргі кезде міндетті сақтандыруға  автокөлік иелерінің азаматтық  құқықтық жауапкершілігіне сақтандыру  және жүргізушінің жолаушылар  алдындағы жауапкершілігіне сақтандыру  кіреді. Бұл сақтандыру қызметтері  әлемдік тәжірибеде өз даму  шегіне жетті. Бірақ, мұнай-газ,  ауыл шаруашылығы сақтандырушылары  міндетті сақтандыруға жатпай  отыр. Шынына келгенде біздің  елде ауыл шаруашылығы сақтандыруы  мүлдем дамымаған. 

    Сақтандыру  ісін жүзеге асыратын компанияларға  мемлекеттік қолдау көрсетіп, сақтандыру  қызметі нарығының монополиялануына  жол бермеу керек, өйткені бәсекелестік  қана сақтандыру нарығының жетілуіне  өз ықпалын тигізеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Құлпыбаев І. “Қаржы”: Алматы – Экономика  баспасы 2005 ж.
2. Смирнова Т. и др. “Проектирование экономических информационных систем ”.
3. Стороженко Л.А., Матвеева И.А.  Информационно-компьютерные системы учета в Республике Казахстан./ Сборник статей “Информационные системы в экономике”. - Алматы: Экономика – 1997 г. - с.87-93.
4. Қ.С. Байшоланова Ақпараттық жүйелер теориясы, Алматы: Экономика -2002ж.
5. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикадағы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы. Алматы, 2001 ж.
6. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2000 ж.
7. Н.Б.Бралиева, В.Ф.Тимошенко, Н.Л.Гагарина “Информационные системы бизнеса”. Алматы, 1994 ж.
8. Бралиева Н.Б., Куличихин А.А. “Информационные аспекты создания и функционирования автоматизированных информационных систем”.
9. “Информационные системы в экономике”. Учебник под редакцией Дика В.В., Москва, 1999 ж.
10. Төлегенов Е.Т. “Бухгалтерлік ақпарат жүйелері”. Оқу құралы Экономика 2001 ж.
11. Қазақстан. Энциклопедия: Сақтандыру, жеке мүлік, мүлікті сақтандыру.

       12 Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдері). /Алматы: ЮРИСТ, 2002.-309бет.

     13. Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызметі туралы» заңы /Заң газеті 10 қаңтар 2001жыл.2-4бет.

14. Республикасының сақтандыруды дамытудың 2000-2004 ж. Қазақстан Арналған мемлекеттік бағдарламасы. /Егемен Қазақстан 5 желтоқсан 2000ж 4бет

15.Басаков М.И. Страховое дело в вопросах и ответах. Учебное пособие. Ростов-на-дону «Феникс».1999г-576с.

16.Сманов Б. «Сақтандыру- экономикалық маңызы және қазақстанда қалыптасып даму кезеңдері» Алматы 2000 ж.

17.Жуйриков К. К. «Қайта сақтандыру» Алматы 2000 ж.

18.Жуйриков К. К. «Қазақстандағы сақтандыру күрделі мәселелер мен дамудың болашағы» Алматы 1994 ж.

19.Жуйриков К. Страхование: теория, практика, зарубежный опыт. Учебник. /Алматы:2000г-384с.

20.Жуйриков К. Страхавой рынок Казахстана: современное состояние и проблемы его развитие. /Банки Казахстана №4 2001г. 22-28с.

21.Шахов В.В. Страхование: Учебник для ВУЗов.-М.:Страховой полис. ЮНИТИ,1997г-311с.