Көмірсулар

.Франклин  ДНҚ молекуласының рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалымдардың бірі болды. Ол рентгенграмманың көмегімен көмірсулы фосфатты тұлғаның (сүйеніш) шиыршықтың сыртқы жағында, ал азотты негіздер ішкі жағында орналасатындығын және шиыршықтың бір оралымында он нуклеотид болатынын анықтады.ДНҚ-ның құрамын анықтауда Р.Франклин ашқан деректердің маңызы өте зор болды.

Алайда, ДНҚ молекуласының қанша жіпшеден тұратыны және қалай байланысқаны анықталмады. Бұны 1953 жылы американдық биохимик Дж. Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф.Крик анықтады. Олар рентген құрылымдық әдісті пайдаланып ДНҚ молекуласының құрамын ашты.Рентген құрылымдық зерттеулер ДНҚ молекуласының ұзын полипептидтік тізбек екенін дәлелдеді. Ол тізбектер қосарлана бұралып, қос оралым түзеді.

Екі тізбектің азотты негіздері оралымның ішінде қалып, олар өзара бір-бірімен сутектік байланыс түзеді. Ал көмірсу мен фосфат топтары оралымды сырттап қалады. Демек, әр тізбектің азоттық негіздері коваленттік байланыс арқылы бірін-бірі толықтырып тұратын комплементарлық принципке сай байланысады. Яғни, аденин мен тимин екі сутектік, ал гуанин мен цитозин үш сутектік байланыс арқылы қосылатыны анықталды.

Сонымен, 1953 жылы Дж. Уотсон мен Ф.Крик ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін жасап, Халықаралық Нобель сыйлығына ие болды.Қорытындылай келгенде, Дж. Уотсон мен Ф.Крик ашқан ДНҚ молекуласы құрылымының дұрыстығы тәжірибе жүзінде толық дәлелденіп, молекулалық биология мен генетиканың дамуына зор ықпалын тигізді.Сызбанұсқадан көріп отырғанымыздай, нуклеин қышқылдарының азоттық негіздері, рибоза мен дезоксирибоза қосылып нуклеозид түзеді.

Құрамына азотты негіз, рибоза немесе дезоксирибоза және фосфор қышқылының қалдығы кіретін қосылыс нуклеотид деп аталады. Нуклеотидтер — нуклеин қышқылының мономерлері, олар екі топқа бөлінеді: пуриндік — аденин мен гуанин және пиримидиндік — тимин, урацил және цитозин.

Азот

Arman января 24, 2009 - 04:13

Азоттың физикальқ касиеттерь Таза азот — туссіз, иіссіз газ. Калыпты жагдайда азот ауадан сел жещл, 1 л N2 газдыц массасы 1,25 г. Азот -195°С-та кайнайды, -210°С-та катады.

Азоттыц химияльщ кдсиеттерь Азот молекуласы ете берш болуына байланысты реакцияга  тусу каб1лет1 темен, химияльщ енжар.

1. Белме  температурасында азот тек металл  литиймен гана тшелей ерекеттеседа

N2+ 6Li = 2Lі 3N литий нитриді

2. қыздырганда  баска металдармен де осылайша  әрекеттесеі:

N2+3Ca = Ca3N2 кальций нитриді3. Жогары температура  мен кысымда, өршікi (катализатор) катысында азот сутекпен тікелей әрекеттеседі аммиак тузеді;

N2+3Н  2=2NН 3+92кДж

4. Азот  оттекпен электр ушкыны кезінде, 3000°С темпера-турада ерекеттеседд:

N2 + О2 = 2NO - Q

Табигатта бул реакция найзагай жаркылдаганда журедц.

Қолданылуы. Азот негізінен аммиак а луга, о дан epi азот кышкылы жене азот тынайткыштарын алу үшін колданылады. Азотты салгырт (инертт1) атмосфералык орта жасау үшін. де пайдаланады. Суйык азот салкындаткыш жуйелер саласында кенінен колданылады.

Азот  молекуласы берік косы лыс. Ерекше жагдайда металдармен, сутекпен әрекеттесед1. Табигатта азот бос куйінде кездесед, ол ауаныц негізгі құрам бөлігі.Азот адам жене жануарлар, өсімдіктер организмінде маңызды тіршілік процестерін жузеге асыратын белоктың кұрамына кіреді. Аммиак

Алынуы. Лабораторияда катты  аммоний хлорид1 NH4C1 мен сөндірілген әкri Са(ОН)2 араластырып, кыздырып аммиак алады (13-сурет).

Реакция теңдеуі:

2NH4C1 + Са(ОН)2 = 2NH3+ СаС12+ 2Н2О

өндірісте аммиакты азот пен сутектен тікелей синтездеп алады

Физикалық касиеттерь Аммиак — туссіз, өкір иісті ауадаь екі еседей жеңіл, туншыктыргыш газ. Балку температурась -77,8°С. Кайнау температурасы -33,4°С. 20°С-та жене 0,85 MПА кысымда суйылады.

Аммиак  суда өте ерімтал: 1 көлем суда 700 көлем аммиак ериді (14-сурет). Аммиак суда ерігенде аммиак гидратын NH3-H2( тузед1. Аммиактың судагы epітіндісі аммиак суы немесе мусәтір спирті деген атпен дәріханада сатылады.

Химияльқ  касиеттері.

1. Аммиактьң  сумен ерекеттесуі.

Аммиак  суда ерігенде темендеп тепе-тендак кке  асады:

NH3 + Н2О  = NH3 •nH 2 O= nh4 + OH;

аммиак  гидраты аммоний гидроксида

Аммиактыц судагы ер1тшд1с1 элсіз негіздік касиет керсетеді.. Ce6e6i соңгы тепе-теңдік сол жакка карай көб1рек ыгысатын-дыктан судагы ерітіндіде гидроксид ионы ОН" аз бола-ды. Өздеріне белгілі негіздерден аммоний гидроксидінің айырмашылыгы — мунда оң зарядты ион NH4 болды.

2. Аммиактыц  оттекте жануы.Егераммиак пен оттек агынын тутандырса аммиак оңаи жанады. a) Өршіткі катыспаса бос куйдегі азот бөлінеді:

4NH3+ЗО2 = 2N2+6Н2О

е) Катализатор  тотыгуынан (өршіткі— Pt) азот (II) оксида алынадык

4NH3+ 5О2 = 4NO + 6Н2О3. Аммиактың кышкылдармен әрекеттесуі. Екі шыны таяк-шаны алып, 6ipiншісін— концентрлі аммиак суына, екіншісі — концентрлі туз кышкылына батырып, ек1 таякшаны 6ip-6ipme жакындатса, ак тутш пайда болады. Ол — аммоний хлоридінің өте усак кристалдары.

Алюминий  – ХХ ғасыр элементі

Arman января 24, 2009 - 04:11

Академик  А.Е.Ферсман алюминийді ХХ ғасыр элементі, сондықтан бұл ғасырды алюминий дәуірі деуге де болады деген.

Күнделікті пайдаланылып жүрген ыдыс-аяқтан бастап, космосты шарлап жүрген ракеталар осы алюминийден жасалады. Қоғамдық шаруашылықтың барлық салаларында алюминий қолданылмайтын сала жоқ. Алюминийдің осылай қысқа мерзім ішінде жоғары бағаға ие болуы оның химиялық және физикалық қасиеттерінде болып отыр.

Алғаш рет дат ғалымы Х.К.Эрстед 1825 жылы таза алюминий алды, ал 1854 жылы француз химигі А.С.Сентклер Дэвиль оны өндірісте өндіру тәсілін ашты.