Босқындар мәселесі жөніндегі жоғары комиссар басқармасы

Л. Н. Гумилев  атындағы Еуразия ұлттық университеті

 

 

Р Е Ф Е  Р А Т

 

 

Босқындар мәселесі жөніндегі жоғары комиссар басқармасы

 

Орындаған: ХҚқ-11 тобы, І курс студенттері

Данияров Азат, Серікбаева Мөлдір

                          Тексерген: Қарабаев Фазылжан Жұмашұлы

 

 

 

 

Астана – 2013 ж.

Жоспар 

 

1. Кіріспе
2. Біріккен Ұлттар Ұйымының босқындар ісі жөніндегі жоғарғы комиссарының басқармасы (БЖКБ)
3. Босқын мәртебесін беру, ұзарту, одан айыру және оны тоқтату ережесін бекіту туралы
4. Босқындарды қолдау және қорғау
5. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссарының басқармасы достық ынтымақтастық рухында
6. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен БҰҰ БЖКБ арасындағы ынтымақтастық
7. БҰҰ БЖКБ өкілдігі
8. БҰҰ БЖКБ-ның қызметкерлері
9. БҰҰ БЖКБ-ның лауазымды адамдары
10. БҰҰ БЖКБ персоналына қарсы қылмыс
11. Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Босқындар—  қоғамда белгілі бір күштердің (саяси, экономикалық, этникалық қысым, соғыс, табиғи апат) қысымына қарсы  тұруға, төзуге шарасыз болудың әсерінен өз елінен басқа бір елге көшуге мәжбүр болған адамдар. Босқындар статусы халықаралық және ұлттық заңдар бойынша беріледі. БҰҰ-ның 1951 ж. қабылданған Конвенциясында: “Босқын — расалық, діни, ұлттық мәселелердің себептеріне не белгілі бір әлеуметтік топтарға мүшелігіне немесе саяси сеніміне байланысты өз ұлтының елінен сыртта болып, өз елінің қорғауын қабылдай алмайтын не қабылдауды қаламайтын... кез келген адам” деп көрсетілген. БҰҰ жанында Босқындар ісі жөніндегі жоғары комиссариаттың Басқармасы жұмыс істейді. 20 ғасырдың басында қазақ елінің шет елге үдере көшкен босқындары халықтың демографиялық жағдайына кері әсер етті (қ. Босқыншылық). Қазіргі алыс шет елдерде тұратын қазақ диаспораларының үлкен бөлігі сол кезең босқындарының ұрпақтары болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Біріккен Ұлттар Ұйымының босқындар ісі жөніндегі  жоғарғы комиссарының басқармасы (БЖКБ)

 

Біріккен Ұлттар Ұйымының Босқындар Ісі Жөніндегі  Жоғарғы Коммисарының Басқармасы (БЖКБ) — босқындар мен мұғажырларды (қоныс аударушыларды) қорғау ісін жүзеге асырып, әлеуметтік мәселелерін құқықтық тұрғыдан реттеумен айналысатын халықаралық ұйым. БҰҰ Бас Ассамблеясының 1949 ж. 3 желтоқсандағы ғ319 (ІV) қарарына сәйкес құрылды (1951). Штаб-пәтері Женева қаласында.

Басқармаға  БҰҰ-ның босқындар ісі жөніндегі Жоғарғы комиссары жетекшілік етеді. Ол БҰҰ-ның Бас хатшысының ұсынысы бойынша 3 жылдық мерзімге сайланады. Басқарманы құру туралы қарарда Жоғарғы комиссардың саяси сипаты бар жұмыстар істеуге тиіс еместігі айрықша атап көрсетілген. Ол босқындар бассауғалап келген мемлекеттің келісімімен сол елде өзінің өкілдігін аша алады. Жоғарғы комиссар Экономикалық және әлеуметтік кеңес арқылы жыл сайын БҰҰ-ның Бас Ассамблеясына өз қызметі туралы есеп береді. Басқарманың әкімш. шығындарына БҰҰ бюджетінен қаржы бөлінеді, ал Жоғарғы комиссардың қызметіне байланысты шығындары ерікті жарналар есебінен өтеледі. 1995 ж. тамызда Қазақстанда осы басқарма өкілдігі ашылып, нақты шаралар бойынша Үкіметпен бірлесе жұмыс істеуге кірісті. Әсіресе, көші-қон легін халықар. стандарттарға сай реттеу бағытында мемл. органдарға жан-жақты көмек көрсете бастады. 4 жыл ішінде республикаға келген 3927 босқын (1588 отбасы) тіркеліп, олардың 2780-іне (935 отбасына) көмек көрсетілді. Басқарманың қамқорлығымен Чехиядан келген 90 босқын отанына қайтарылды. Қазіргі кезде басқарма өкілдігі Қазақстанда маңызды жобаларды жүзеге асыруда; солардың бірі — Ауғанстаннан келген, ұлты қазақ 1500 мұғажырды (Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан аумағына) қоныстандыруға бағытталған шара. Жобаның бастапқы сатысы — ауыз сумен қамтамасыз ету, бастауыш мектеп салып, 60 тұрғын үй құрылысына қажетті материалдармен жабдықтау, ал екінші сатысы — қазақстандық Қызыл Крест және Қызыл Ай қоғамымен бірлесе отырып, босқындардың ең кедей топтарына материалдық жәрдем беру жұмыстарын қамтиды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Босқын мәртебесін беру, ұзарту, одан айыру және оны  тоқтату ережесін бекіту туралы

 

Босқын мәртебесін беру, ұзарту, одан айыру және оны  тоқтату ережесі

1. Жалпы ережелер

      1. Осы Босқын мәртебесін беру, ұзарту, одан айыру және оны тоқтату ережесі (бұдан әрі - Ереже) «Босқындар туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Заңына (бұдан әрі - «Босқындар туралы» Заң) сәйкес әзірленді және босқын мәртебесін беру, ұзарту, одан айыру және оны тоқтату тәртібін айқындайды.

      2. Осы Ережеде мынадай ұғымдар  пайдаланылады:

      пана іздеген адам - уәкілетті  орган босқын мәртебесін беру  туралы өздерінің өтінішхаты  бойынша түпкілікті шешім қабылдағанға  дейін Қазақстан Республикасында  пана сұрауға тілек білдірген  шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам;

      пана іздеген адамның куәлігі  - босқын мәртебесін беру туралы  өтінішхаттың тіркелуін растайтын  уәкілетті орган беретін құжат;

      босқын куәлігі - босқынның жеке  басын куәландыратын және мәртебесін  растайтын, уәкілетті орган беретін құжат;

      жол жүру құжаты - босқын мәртебесі  берілген адамға Қазақстан Республикасының  аумағынан тысқары жерлерде жүріп-тұруы  үшін берілетін құжат;

      уәкілетті орган - босқындар мәселелері  бойынша қатынастарды реттеу  саласында басқаруды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органы.

2. Босқын мәртебесін беру және ұзарту тәртібі

      3. Босқын мәртебесін беру туралы  шешімді уәкілетті органның аумақтық  бөлімшесі босқын мәртебесін  беру, ұзарту, одан айыру және  оны тоқтату рәсімдерін жүзеге асыру жөніндегі комиссияның ұсынуы бойынша босқын мәртебесі берілгені туралы өтінішхат тіркелген күннен бастап үш айдың ішінде қабылдайды.

      Шешім қабылдау үшін қосымша  тексеру қажет болған жағдайларда,  түпкілікті шешім шығару бір  жылдан аспайтын мерзімге кейінге қалдырылады, бұл туралы пана іздеп жүрген адам, тиісті шешім қабылданған күннен бастап екі жұмыс күні ішінде хабардар етіледі.

 

      4. Босқын деп тану туралы шешім  бес жұмыс күні ішінде тапсырылады  немесе шешім қабылданған күннен бастап екі жұмыс күні ішінде адамға уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі жолдайды.

      5. Қазақстан Республикасының аумағынан  тысқары жерде жүрген адамды  босқын деп тану туралы шешімді,  уәкілетті органның аумақтық  бөлімшесі екі жұмыс күнінің  ішінде уәкілетті органға жібереді және көрсетілген шешім одан әрі осы адамдардың Қазақстан Республикасының аумағына келу құжаттарын ресімдеу мақсатында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі арқылы өтінішхат берілген жердегі Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдігіне немесе консулдық мекемесіне жіберіледі.

      6. Уәкілетті органның аумақтық  бөлімшесі босқын мәртебесі берілген  адамға шешім қабылданған күннен  бастап бес жұмыс күні ішінде  босқын куәлігін береді.

      Босқын деп танылған адам отбасының он сегіз жасқа толмаған мүшелері туралы мәліметтер ата-анасының біреуінің, ата-анасы болмаған кезде заңды өкілінің не отбасының он сегіз жасқа толған және отбасының он сегіз жасқа толмаған мүшелерінің мінез-құлқына, тәрбиесіне және оларды асырауға өз еркімен жауапкершілік алған бір мүшесінің босқын куәлігіне жазылады. Кейіннен уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі көрсетілген адамдардың он сегіз жасқа толуына қарай, еркін нысанда жазылған өздерінің жазбаша өтініші негізінде оларға босқын куәлігін береді.

      Он сегіз жасқа толмаған және  Қазақстан Республикасының аумағына  ата-анасынсыз немесе заңды өкілдерінсіз  келген адамға да босқын куәлігі  тапсырылады.

      Босқын куәлігі Қазақстан Республикасының  бүкіл аумағында жарамды болады.

      7. Егер адам өзін босқын деп тану туралы шешімнің көшірмесі жіберілгеннен кейін үш айдың ішінде уәкілетті органның аумақтық бөлімшесіне босқын куәлігін алуға келмесе және бұл адамның көрсетілген мекен-жайда тұрмайтыны туралы хабарлама келіп түссе немесе осы адамның Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерге кеткені туралы ішкі істер органдарынан ақпарат не адамның Қазақстан Республикасынан тысқары екендігін растайтын басқа бір шынайы ақпарат алынса, уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі өзінің босқын мәртебесін беру туралы шешімінің күшін жояды.

      8. Босқын деп танылған адам  босқын куәлігін алған кезде  уәкілетті органның аумақтық  бөлімшесі босқынның бұрынғы  берілген пана іздеуші адамның  куәлігін алып, оны босқынның  жеке ісіне қосады.

      Босқын куәлігін алған кезде босқын деп танылған адамның ұлттық (азаматтық) паспорты және (немесе) оның жеке басын куәландыратын басқа да құжаттары осы адамның босқын деп танылу мерзіміне уәкілетті органның аумақтық бөлімшесінде сақтауға қалдырылады.

 

      9. Босқын куәлігі ішкі істер органдарының көші-қон полициясы бөлімшесінде уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі беретін жолдаманың негізінде осы адамның босқын деп танылу мерзіміне тіркеледі.

      Босқынның Қазақстан Республикасының  аумағындағы тұрғылықты жері  өзгерген кезде оның жеке ісінің материалдарды босқынның жаңа тіркелу орны бойынша уәкілетті органның аумақтық бөлімшесіне жіберіледі.

      10. Егер  Қазақстан Республикасынан тыс  жүрген, пана іздеген адамға босқын  мәртебесін беруден бас тартылған  жағдайда уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде бұл шешімді уәкілетті органға жібереді және көрсетілген шешім одан әрі Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі арқылы өтінішхаттың берілген жері бойынша Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдігіне немесе консулдық мекемесіне екі жұмыс күні ішінде жолданады. Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдігі немесе консулдық мекемесі бас тарту туралы шешімді алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде бас тарту себебі мен қабылданған шешімге шағымдану тәртібін көрсете отырып, осы адамға шешімнің көшірмесін тапсырады немесе жібереді.

      Қазақстан  Республикасының аумағында жүрген  пана іздеген адамға босқын  мәртебесін беруден бас тартылған  жағдайда уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде бас тартудың себебі мен қабылданған шешімге шағымдану тәртібін көрсете отырып, осы адамға шешімнің көшірмесін оның тұрғылықты жері бойынша тапсырады немесе жібереді, сондай-ақ қабылданған шешімнің көшірмесін ұсына отырып, ішкі істер органдарының көші-қон полициясының бөлімшесін хабардар етеді.

      11. Босқын  мәртебесін беруден бас тарту  туралы шешімге сотқа және (немесе) уәкілетті органға шағымданған кезде уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі пана іздеген адамның куәлігінің қолданылу мерзімін шағымның қаралу кезеңіне ұзартады. Пана іздеген адам шағымды қанағаттандырудан бас тарту туралы сот қаулысын алған жағдайда пана іздеген адамның куәлігі уәкілетті органның аумақтық бөлімшесіне тапсырылуға тиіс.

      12. Босқын  мәртебесі бір жыл мерзімге  беріледі. Босқын шыққан елінде  «Босқындар туралы» Заңның 1-бабының  1) тармақшасында көзделген мән-жайлар  сақталған кезде уәкілетті органның  аумақтық бөлімшесі босқын мәртебесін бір жылға және көрсетілген мерзім аяқталғанға дейін бір ай бұрын берілген босқынның өтініші негізінде әрбір келесі жылға ұзартады.

      Мерзімді  ұзарту кезінде уәкілетті органның  аумақтық бөлімшесі босқынның  босқын куәлігінің, тұруға ықтиярхатының (болған жағдайда), жол жүру құжатының болуын тексереді, отбасылық жағдайының, отбасы құрамының, тұратын мекен-жайының өзгеруі туралы деректерді нақтылайды және бұл өзгерістерді босқынның жеке ісіне енгізеді.

      13. Босқын  мәртебесін ұзартудан бас тартылған жағдайда, уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі үш жұмыс күнінің ішінде ішкі істер органдарының көші-қон полициясы бөлімшесін қабылданған шешімнің көшірмесін ұсына отырып хабардар етеді, сондай-ақ босқын мәртебесін ұзартудан бас тартылған адамға қабылданған шешім мен босқын куәлігін жарамсыз деп тану туралы хабарламаны тапсырады немесе жібереді.

3. Босқын мәртебесінен айыру және оны тоқтату

      14. Егер  адам:

      1) босқын  мәртебесі берілуі үшін негіз  болған көрінеу жалған мәліметтерді  хабарласа не жалған құжаттарды ұсынса;

      2) бейбітшілікке  қарсы қылмысқа, әскери қылмысқа  немесе адам затқа қарсы қылмысқа  қатысты шаралар қолдану мақсатында  жасалған халықаралық актілерде  осы әрекеттерге берілген анықтамадағы  осындай қылмысы үшін сотталған болса;