Банктік маркетингтің түсінігі, мәні, функциялары

4. Субъектіглері өндірушілер, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар болып табылатын мемлекеттік мекемелер нарығы.

Олар тауарлар мен  қызметтерді коммуналдық сферада  қолдану не мұқтаждық көріп отырғандарға беру мақсатымен сатып алады. Бұл  жағдайда да банк делдал рөлін атқаруы  мүмкін.

5. Негізгі белгісі шетелдік тұтынушылары барлығымен білінетін халықаралық нарық. Өз кезегінде олар да тұтытушылар, өндірушілер, делдалдар, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар болып бөлінеді. Әдетте банк өнімдері нарығына екі негізгі принципі бойынша классификация жүргізіледі:

1. Нақты банк өнімдер  нарығы.

- несиелік

-   операционды

-   несиелік-операционды

-   инвестициялық  бола алады.

2. Банк тұтынушылары нарығы:

-  меншік иелері  не жылжымайтын мүлік операцияларын  жүзеге асыратын заңды не жеке  тұлғалар;

-   банк қызметтерін  пайдаланушы-әртүрлы корпарациялар; 

-   банктер-кореспонденттер;

-   мемлекеттік оргатдармен  байланысты нарық;

-   трастік қызметтер  көрсету жүйісі бойынша банк  тұтынушылары болып табылатын  жеке және заңды тұлғалар./12,б.300/

Нарықтағы банк өнімдері, қызметтер мен операциялардың негізгі  түрлерін қарастырып көрейік.

Банк қызметтін –  банктің клиент мүддесін үшін белгілі  бір іс-әрекеттерді орындауын  сипатауға болады. Кез келген банк өнімінің негізінде қандай да бір  қажеттіліктерді қанағаттандыру қажеттілігі  жатады.

«Қазақстан республикасы банктер және банктік қызметтер туралы» Заңға сәйкес банктер мынадай операцияларды орындай алады:

• ақылы негізде депозиттерді тарату;
• клиенттер мен банк-корреспонденттердің шоттарын жүргізу және оларға кассалық қызмет көрсету;
• қайтарымдылық, мерзімдік және төлемділік шарттарымен заңды және жеке тұлғаларға қысқа мерзімдік несиелер беру;
• инвестицияланатын қаражаттар иелерінің несие иемденушілердің тапсырмалары бойынша капиталдық жұмсалымдарды қаржыландыру;
• заңда көрсетілген тәртіппен өз бағалы қағаздарын шығару (чектерді, векселдерді, аккредитивтерді, депозиттік сертификатарды, акцияларды және басқа да қаржылық міндеттемелерді);
• төлем құжаттарын сатып алу, сату және сақтандыру, олармен басқа да операцияларды жүргізу;
• ақшалай нысанда орындауды қарастыратын үшінші тұлғалар үшін кепілдеме және өзгеде міндеттемелерді беру;
• тауар тасмалын талап ету құқын, сатып алу және қызмет көрсету, осындай талаптардың орындалуын және бұл талаптардың инкассациялық (факторинг) тәуекелін өз мойнына алу;
• банктік операциялар бойынша брокерлік қызметтерді көрсету, клиеттердің тәуекелі бойынша олардың агенттері ретінде әрекет ету;
• клиенттер үшін құжаттар мен бағалылықтарды сақтандыру бойынша қызметтер (сейфтік бизнес);
• коммерциялық мәмілелерді қаржыландыру, содай-ақ сату құқынсыз (форфейтинг);
• клиенттердің тапсырмалары бойынша сенімдік операцияларды (қаражаттарды қарау және орналастыру, бағалау қағаздарды басқару);
• банктік қызметпен байланысты кеңес беру қызметін көрсету;
• лизинктік операцияларды жүзеге асыру.

Ұлттық банкінің арнай  лицензиялары бар болса, банктер басқа да банктік қызметтерді жүзеге асыра алады. Соның ішінде шетел валюталарымен операцияларды жүргізу; халықтың ақшалай салымдарын қарау; ақшаларды аударуға байланысы қызметтерді көрсету (икассация).

Осы операцияларды топтай отырып, олармен атқарылатын негізгі қызметтерді былай құруға болады:

• уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау (депозиттік операциялар);
• экономиканы және халықты несиелендіру (активтік операциялар);
• қолма-қолсыз есеп айырысуларды және жүргізу;
• инвестициялық қызметті;
• клиенттерге басқа да қаржылық қызметтерді көрсету.

 

 

 

2 ТӘЖІРИБЕДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН БАНКТІК  ӨНІМДЕРГЕ ТАЛДАУ.

 

Бұл бөлімде негізгі банктік  өнімдер нарығына талдау жүргізілген.  «Қазақстан Халық Банкі» депозиттер (актив) және кредиттер (пассив) нарықтарының жалпы сипатамалары мен көрсеткітері көрсетілген.

 

2.1 «Қазақстан  Халық Банкі» АҚ- ның жаңа банктік  өніміне талдау.

 

Қазіргі банктік нарықта  бәсекелестің күрт өсуінен банктер  өздеріне жаңа клиеттерді тарту, ұстап  түру үшін жағдайлар жасауда. Оның нәтижесі деп банктердің нарықа жаңа өнім мен жаңартылға өнімнің шығуын айтуға болады.    

«Мобильный банкинг жүйесі». Қазақстан  Халық Банкінің «Мобильный банкинг» жүйесі – Қазақстандағы ұялы телефон  көмегімен карт – шотты басқарудың алғашқы жүйесі. Қазіргі уақытта  жүйе қызметін 130 мыңнан астам клиенттер пайдалануда, оның ішінде 95,5 жүйеге 2010 жылы қосылған – бұл елдегі қашықтағы банкингтің ең көп сұранысқа ие түрі.

Мысалы Қазақстан Халық Банкінің «Мобильный банкинг» жаңа өнімі.    

«Мобильный банкинг» - бұл сіздің ұялы телефонға SMS хатама көмегімен карточкалы шотағы қаражатдың қозғалысын хабарлау жүйесі.

«Мобильный банкинг» жүйесіне қосылудың артықшылықтары:

• тәуліктің кезкелген уақытысында банке бармай SMS хатама арқылы ө зіңіздің карточкалы шоттіңіз жайлы ақпарат ала аласыз;
• SMS – хат арқылы өз есепшотыңызға жасалған операциялар мен  авторизация туралы мәлімет беруге;
• телефон есебін төлеуге;
• сәйкес SMS хатпен қажет жағдайда карточканы бейтарап етуге;
• Мобильный банкинг жүйесіне қосылған карточкалар статусы жөнінде  ақысыз мәлімет алып, Мобильный банкинг қызметтерін осы карталар  арқылы ашып-жабу
• өз телефоныңыздағы қолайлы меню көмегімен қызметтердің барлығын  пайдалану;

«Мобильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің кез-келген карточка ұстаушысы қасыла алады және қазақстандық ұялы телефон операторлардың иеленушісі.  «Мабильный банкинг» жүйесіне Халық Банкінің банкоматтары арқылы немесе Халық Банкінің кез-келген бөлімшесінде арыз жазып қосылуға болады.

«Мобильный банкинг» жүйесі арқылы карсетілетін қызметтер:

• төлем карточкасы байынша баланс (операция коды 01n);
• төлем карточкасы байынша операциялар тарихы (операция коды 02n);
• төлем карточкасын бейтараптандыру (операция коды 03n);
• «Мобильный банкинг» жүйесін бейтараптандыру (операция коды 04n);
• «Мобильный банкинг» жүйесін жандандыру (операция коды 05n);
• жүйеге қосылған төлем карточкалары туралы ақпарат (операция коды 06n);
• ұялы телефонға ақы төлеу (операция коды 07n t );
• төлем карточкасы бойынша қарызды тексеру (операция коды 09n).

Мұдағы n - төлем карточкасының соңғы төрт саны; t – сомма теңгемен.

Мысалыға сізге ұялы телефонға ақы төлеу керек 07 N...N Т...Т SMS хаттамасын 8080 номеріне жіберу керек, мұдағы N...N сіздің төлем карточкаңыздың соңғы төрт саны, Т...Т төленетін  сомма, N...N мен Т...Т арасында бос орын болуы шарт. SMS хаттамасын 8080 номеріне жіберген соң 2-5 секунтан соң операцияның орындалғаны жайлы SMS хаттама келеді.

 

«Мобильный банк» жүйесің  қызметтерінің тарифтер.

 

Қызмет аты;		Тарифы
«Мобильный банкинг» жүйесіне қосылу	20 теңге
Төлем карточкасы байынша баланс	20 теңге
Төлем карточкасы бойынша соңғы 10 опреация туралы ақпарат		30 теңге
Төлем карточкасын бейтараптандыру		тегін
Төлем карточкасы бойынша барлық операция туралы ақпарат:       карточканы жүйеде  алғашқы    тіркеуден бастап             әр тіркелген карточка  үшін		Айына 290 теңге         Айына 290 теңге
Төлем карточкасы бойынша «Мобильный банк» жүйесін  жандандыру/ бейтараптандыру		тегін
Клиеттің тапсырысы байынша  карточаный «Мобильный банк» жүйесінде  мәртебесі		тегін
ұялы телефонға ақы төлеу		30 теңге төлем үшін

 

Қазақстанда жалғыз ұялы телефон көмегімен банк есеп шотын  басқару жүйесін Банк VISA CEMEA –  «Мобильный банк» - «Verified by Visa» жобасы аясында 2005 жылдың 19 сәуірінен бастап қолданысқа енгізілген. Осы күнен бастап қызмет «КАР – ТЕЛ» ЖШС GSM опреаторлары абоненттеріне көрсетіле бастады (Beeline, K-Mobile, Excess). Келесі 3 айда  «Мобильный банкинг» жүйесінің қызмет аясы кеңейтіліп, «Алтел» АҚ – ның CDMA – операторын қолданушылар мен (Dalacom, Pathword) GSM Kazakhstan ЖШС (Activ, K-cell) қамтыды сөйтіп 2010 жылдың 11 тамызына қарай қазақстанның ұялы байланыс нарығы түгел аталған қызметпен қамтылды.

«Мобильный банк» жүйесінің  қызметтері еді тікелей қала нөмірлерінен ұялы телефонға қоңрау шалушы CITY сауда маркасы жаңа жобасы негізінде біріге отырып, CITY абоненттері үшін «Мобильный банк» жүйесін жасап шығарғандықтарын жариялады. Dalacom мен Pathword абоненттері атаған жүйеге бұрін қосылған «Мобильный банк» жүйесі аясында CITY қызметін пайдаланушылар өз ұялы телефонының көмегімен Халық Банкінің есепшотындағы өз ақшаларын тәулік бойы бақылауға қол жеткізеді. Жобаның жүйелі толықтырушысы Intervale кампаниясы. Халық Банкінің аталған қызметіне қосылып, төлем карточкасына ие балған CITY абаненттері есепшотта кез-кезген операцияны жүргізген кезде ұялы телефонына SMS-мәлімдеме келеді. Онда сумма, уақыт пен мекен көрсетілген.клиент аталған қызметке карточкалардың бірнешеуін тіркеп, өз нөміріне хабар алады. Ал егер өзіңіз мәлімдеме аған транзакциядан күдіктенсеңіз, 8080 нөміріне хаттама жазып, есепшоттың айлакерлер қолданысына түспеуі үшін карточканы бейтараптай аласыз./24/             

Қызметке қосылудағы қарапайымдылық пен мүмкіндіктер аясының  кеңдігі 2009 жылдың аяғында үлкен  өндірістік көлемдер алынды, 2010 жылдың 29 қаңтарында клиенттер жіберген SMS хаттамалары саны миллионнан асты. Егер алғашқы миллиондық нәтижие он айдан кейін көрінсе, екінші миллион 3 айдан кем уақытта жиналды (2010 ж. 11 сәуір), 2011 жылдың басында миллиондық шекке бір айда жету енгізілген. Алғашқы кезеңде Халық Банкінің төлем карточкасын қолданушы кез – келген тұлға қызметке қосылғаннан соң, карталық есеп шотынан кезкелген операцияның жүзеге асырғаннан кейін (сатып алу, қызметтерді төлеу, жал ақы түсуі, төлем және т.б.) бірден SMS – мәлімдеме алады. Онда операция саласы, уақыты мен орны көрсетіледі. Бұдан өзге «Мобильный банкингті» қолданушы өз телефонынан Банкке баланс, операция тарихы, есеп шоттағы қарыздар туралы сұраныстар жіберіп, қажет жағдайда картасын бейтараптандыра алады. Бұл үшін белгілі бір форматтағы SMS – хабарламаны барлық операторларда бірдей Халық Банкінің 8080 нөмеріне жолдау керек.

2010 жылдың наурызынан  бастап «Мобильный банкинг» қызметін  дамытудың 2 кезеңі басталды –  жүйеге ұялы телефоннан тікелей  ұялы байланыс үшін төлем төлеу  мүмкіндігі енгізілді. 2010 жылдың 10 айы  ішінде жалпы саммасы 26,7 млн  құрайтын 27,5 мың осы секілді төлемдер жасалды.

 Мамыр айында қызметті  қуаттау мақсатымен банктің WAP – сайты ашылды (wap.halykbank.kz).

2010 жылдың 8 маусымынан  бастап «Қазақстан Халық Банкінің»  «Мобильный банкинг» жүйесі клиенттері  өз ұялы телефондарына банктік  операцияларды жүргізуге қолайлы меню орнату мүмкіндігіне ие болды. Меню телефонға банкті wap – порталынан ақысыз Halyk Bank мидлетін алғаннан кейін пайда болады. Бактік мидлет – ұялы телефонға банктің WAP-порталы арқылы салынатын және телефон менюінде банктік қызметтердің қолайлы тізімін жасайтын кішігірім бағдарлама. «Мобильный банкинг» жүйесінің мәні бұл кезде өзгермейді, бар болғаны клиеттер банкке SMS-мәлімдемені өздері теріп не ол үшін телефондағы команданы таңдан құқығына ие болады. Айта кетерлі жайт –банк медлеті тегін ұсынады. Мидлет банктің WAP-сайтынан телефоның көмегімен алынады. Аталған техналогия Қазақстанның банк нарығында алғашрет пайда болып, клиенттердің жақсы көз қарасына ие болды. Тамыздан бастап клиенттер өтініштеріне орай 22.00- ден 8:00- ге дейін SMS – хаттамалар жіберу  шектелді. 2010 жылдың 14 қыркүйегінде жүйеде мерей тойлы 100 – мыңыншы клиент тіркелді. Қазанда есеп шоттары Халық Банкінде өңделетін алты агент-банктерде клиенттер үшін «Мобильный-банкинг» қызметі ашылды.

8 айлық жұмыс қортындылары  керемет нәтижелер берді. «2009 жыл аяғында 10 мың клиент» жобасының сәтілік көрсеткішіне қыркүйектің ортасында-ақ қол жеткізілді. Желтоқсан аяғында 

2010 жылдың 17 қарашасында  Қазақстан Халық Банкінің «Мабильный  банкинг» жүйесінің кірісі 1миллион  АҚШ долларынан асты. «Мабильный банкинг» жүйесі қызметтерін 30 мыңнан астам қазақстандықтар пайдаланып, әр айдағы жаңа клиенттердің қосылуы шамамен 15% құрады. Қазанда бір айдағы SMS-хаттамалар трафигі 100 мыңнан асты. Салыстыру, Ресейдің Сбербанкісіне бұл үшін 17 ай қажет боды (Ресейде «Мабильный банкинг» жүйесі 2006 жылдың қазанынын іске қосылған). Банктің «Мабильный банкинг» қызметінің бұлайша алға кету себебі – келиенттің қызметтке қосылуының қарапайымдылығы мен қолайлылығында жатыр. Мұны ел бойынша жалпы саны 585болатын Халық Банкінің кез-келген банкі арқылы жүзеге асыруға болады.  

Мұндай көрсеткіштерге небары жоба ашылғаннан бір жарым  жылдық уақытта қол жеткізіліп отыр.

Аталған мезетте қызмет көрсетудің үшінші кезеңін шығару жұмыстары  жүргізіліп жатыр – мұнда клиент өз ұялы телефонынан кез-келген төлемдер мен аударымдарды іске асырып, қолайлы банктік менюді қолдану үшін банктік аплет телефон SIM – картасына салынады. Және ең маңыздысы – мұнда төлемдер тұтастай қауіпсіз, өйткені клиенттің электронды сандық қолнаңбасымен бекітіледі.