Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіру және дамыту жолдары

                       А – активтер.

      2009жылғы «Сұлтан» ЖШС – інің активтері  жылына  қанша  рет  айналу  санын  келесіден көруге  болады:

        рет 

      Ал  өткен  2006 жылғы «Сұлтан» ЖШС – інің активтері жылына қанша  рет айналу  санын төмендегіден  көруге болады:

     0,75 рет

    Бұл  жерде осы  көрсеткіштің 2009жылғы  мәнін 2008 жыл бойынша мәнімен салыстырғанда төмендегенін көреміз. Оның  басты себебі, 2008жылы 2000 жылмен  салыстырғанда активтер  сомасының  өсім  қарқыны өткізу  көлемі сомасының өсім қарқынынан жоғары  болып  тұр.

    Меншікті  капиталдың  айналмалылығы - өткізу  көлемі  сомасының  брутто  капитал  сомасының  қатынасы  арқылы  анықталады.

     , (8)

    мұндағы, МКА_К – меншікті  капиталдың  айналмалылық  коэффициенті;

                     ӨК - өткізу  көлемі;

                     МК – меншікті  капитал.

    2009жылғы «Сұлтан» серіктестігінің  меншікті  (брутто) капиталдың жылына  қанша  рет  айналу санын  келесіден  көруге  болады.

      рет

    Ал 2008жылғы  «Сұлтан» ЖШС – ігінің  брутто  капиталының  жылына  қанша  рет айналу санын  төмендегіден  көруге болады:

           рет

    Бұл  жерде  осы  көрсеткіштің  2006 жылғы мәнін 2005жыл  бойынша  мәні  мен салыстырғанда  төмендегенін  көреміз. Оның  басты  себебі, активтер  айналмалылығындағы  сияқты .

    Дебиторлық  берешектің айналмалылығы - өткізу көлемі сомасының  дебиторлық  берешек  сомасына  қатынасы  арқылы  шығарылады:

     , (9)

Мұндағы, ДБА_К – дебиторлық  берешектің  айналмалылық  коэффициенті;

              ДБ – дебиторлық  берешек   сомасы.

    2008жылғы  «Сұлтан»  серіктестігінің  дебиторлық берешегінің  жылына  қанша  рет  айналу  санын  келесіден  көруге  болады.

    

      Көріп  отырғандай  2009 ж. дебиторлық берешектің   айналмалылығы 2008 жылындағымен салыстырғанда күрт  төмендеген. Осының  себебі келесіде: 2006 жылы  дебиторлық  берешектің шамамен 10 есеге өсуінен.

    Тауарлық  – материалдық  запастардың айналмалылық  коэффициенті - өткізу  саласының  ТМЗ – дың  сомасына  қатынасы   арқылы  табылады.

       , (10)

    Мұндағы,  ТМЗА_К – тауарлық  - материалдық запастырдың айналмалылық  оэффициенті;

                        ТМЗ – тауарлық – материалдық  запастра.

    2008жылғы «Сұлтан» ЖШС – інің  тауарлық – материалдық запастары  осы  периодта  қанша  рет айналуын  төмендегіден  көруге  болады. 

             

    Ал 2009 жылғы «Сұлтан» ЖШС – інің ТМЗ – ры  жылына  қанша рет айналуының санын  келесіден  көруге  болады.

    

    Бұл  жерде  осы  көрсеткіштің 2009жылғы  мәнін  2008жыл  бойынша  мәнімен  салыстырғанда  өскенін  көреміз. Оның  басты  себебі, 2009 жылы  2008жылмен  салыстырғанда  тауарлық – материалдық  запастыр  сомасының  өсім  қарқыны өткізу  көлемі сомасының өсім  қарқынынан  төмен  болып  тұр.

    Сөйтіп, капитал мен активтер  бойынша  айналмалылық «Сұлтан» ЖШС – де  төмен  деңгейде,  оның  себебі келесімен түсіндіріледі: бұл  кәсіпорын  көбінесе  егін  шаруашылығымен  айналысқандықтан  бұл  субъект  жылыа  тек  бір рет қана  алады да  өткізеді.

    Сонымен  тауардағы  қаржылық – экономикалық талдау «Сұлтан»  серіктестігінің  несиелік  тартымдылығын  және  қаржылық  жағдайын  талдауға  бағытталған. Әдетте бұндай  талдауларды  несиелік  талдау немесе сараптау  деп  атайды.

    «Сұлтан»  ЖШС – інің    бітіру  жұмысының  осы  сұрағындағы  қаржылық  талдауды  несие  алу  кезінде тәжірибеде  қолдануға  болады.   

         

2.3.  БТА Банкінің шағын және орта бизнесті несиелеуіне талдау. 

                                                Тарих

        БТА Банкі» акционерлік қоғамының қалыптасу тарихы 1925 жылғы қазанның 15-інен басталады. Ол кездегі Қазақстан халық шаруашылығы Орталық Кеңесі Президиумының шешімімен республика аумағында Өндірістік банк (Өндірісбанк) бөлімшесі ашылды.

Өндіріс Банкі туралы (1925-1991)

Уақыт өте келе Өндірістік банктің бөлімшелерінде әртүрлі қайта ұйымдастырулар болды.1932 жылдың 7 маусымында Республикалық  Халық комиссарлары Кеңесінің «Қазақстан аумағында арнайы ұзақ мерзімді салымдар банктерін ұйымдастыру туралы» Қаулысына сәйкес, Алматы қаласында Өнеркәсіпбанкінің базасында КСРО электр шаруашылығын және құрылысты қаржыландыру мақсатында банктің Қазақ өлкелік конторасы құрылды.1949 жылдың 11 шілдесінде Министрлер Кеңесінің қаулысымен Алматы облысаралық конторасы КСРО Өндірісбанкінің Қазақ республикалық конторасы болып қайта құрылды. Кейіннен КСРО Құрылысбанкінің Қазақ республикалық конторасы болып өзгертілді. 1987 жылдың 17 шілдесінде СОКП ОК мен КСРО Министрлер Кеңесінің «Еліміздегі банктер жүйесін жетілдіру және олардың экономикасының тиімділігін арттыруға жасайтын ықпалын күшейту туралы» №821 бірлескен Қаулысына сәйкес, үш мемлекеттік банктің (КСРО Құрылысбанкі, КСРО Мемлекеттік банкі, Сыртқы сауда банкі) негізінде 6 банк құрылды:

• КСРО Мемлекеттік банкі;
• КСРО Өнеркәсіп-құрылыс банкі;
• КСРО Сыртқы экономика банкі;
• КСРО Агроөнеркәсіп банкі;
• КСРО Тұрғын құрылыс банкі;
• КСРО Жинақ банкі.

1991 жылдың 4 наурызында КСРО Мемлекеттік  коммерциялық өнеркәсіп-құрылыс  банкінің № 126 Қаулысы бойынша Қазақ республикалық КСРО Өнеркәсіп-құрылыс банкі - «Тұранбанк» Қазақ республикалық Мемлекеттік коммерциялық өндірістік-құрылыс банкі болып өзгертілді.

ТұранБанк туралы (1991-1997)

        1991 жылдың 24 шілдесінде ҚазКСР Министрлер Кабинетінің 1991 жылғы 24 шілдедегі №444 Қаулысына сәйкес «Тұранбанк» Қазақ акционерлік банкі болып құрылды. Акционерлер жиналысында «Тұранбанк» ҚАБ-нің Басқарма Төрағасы болып Бейсенов Ораз Мақайұлы тағайындалады. «Тұранбанк» ҚАБ филиалдар желісі 66 филиалдан құралды.

• 1990 жылдың 23 қаңтарында Қазақ КСР Министрлер Кеңесі мен КСРО Сыртқы экономикалық банкінің арасында жасалған 1989 жылғы 11 желтоқсандағы келісім негізінде, КСРО Сыртқы экономикалық қызмет банкінің бұйрығымен Алматы қаласында КСРО Сыртқы экономикалық банкінің Қазақ республикалық банкі ашылды.

ӘлемБанк  туралы (1992-1997)

          1992 жылдың 14 ақпанында құрылтайшылар жиналысының №3 шешімімен, Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1992 жылы 28 тамыз айындағы № 710 Қаулысы бойынша Қазақстан Республикасының Сыртқы экономикалық қызмет банкі «ALEM BANK KAZAKHSTAN» Қазақстан Республикасының Сыртқы экономикалық қызмет банкі деп атауын өзгертті. Басқарма Төрағасы болып Ырысов Берлин Кенжетайұлы тағайындалды. "Alem Bank Kazakhstan" Акционерлік банкі бірнеше жылдар қатарынан мемлекеттің кепілдендіруі бойынша шетел несиелерін тартуда Қазақстан Республикасы Үкіметінің агенті болды. "Alem Bank Kazakhstan" АБ-нің филиалдық желісі 20 филиалды қамтыды.

ТұранӘлем Банкі туралы (1997-2008)

         1997 жылдың 15 қаңтарында Қазақстан Республикасы Үкіметінің «ТұранБанк» Қазақ акционерлік банкін және «ӘлемБанкҚазақстан» акционерлік банкін қайта ұйымдастыру туралы 15.01.97 №73 қаулысына сәйкес «ТұранӘлем Банкі» Жабық Акционерлік Қоғамы құрылады. Осы Қаулының негізінде Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігіне «ТұранӘлем Банкінің» акциясын қолдануға және иеленуге рұқсат беріледі. Сондай-ақ, банктің жарғыларын және банк басқарма мүшелерін қалыптастыруға мүмкіндік берілді. Акционерлердің жалпы отырысында «ТұранӘлем Банкі» ЖАҚ-ның Басқарма Төрағасы қызметіне Тәтішев Ержан Нұрілдәйімұлы тағайындалды.

• 1998 жылдың 1 қазанында «ТұранӘлем Банкі» Жабық Акционерлік Қоғамы «ТұранӘлем Банкі» Ашық Акционерлік Қоғамы болып өзгертілді.
• 2003 жылдың 26 қыркүйегінде «ТұранӘлем Банкі» ААҚ қайта тіркелуіне байланысты «ТұранӘлем Банкі» Акционерлік Қоғамы болып өзгертілді.

   БТА қазір

         2009 жылдың 2 ақпанындағы дағдарысқа қарсы шаралардың аясында ҚР Үкіметі ҚР қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігінің 75,1 пайыз көлемінде «БТА Банкі «Самұрық-Қазына»Ұлттық әл-ауқат қорының акцияларының бақылау пакетін сатып алу жайындағы ұсынысын қабылдады. Өтеуді төлеу банктің қосымша эмиссиясы арқылы жүзеге асты. Соның нәтижесінде банк 251 319 485 теңге мөлшерінде қосымша капитал алды.2009 жыл бойына БТА Банкі ҚР Үкіметінің нақты экономика секторын қолдауының аясында ШОБ-ты, агроөнеркәсіп кешенін қолдау мен ипотекалық займдарды қайта қаржыландыру мен тұрғын үй құрылысын аяқтауды қаржыландыру сияқты тұрақты бағдарламаларды белсенді түрде жүзеге асыруға қатысты. Шағын және орта бизнес субъектілерін кредиттеу бағдарламасы бойынша банк 36,9 млрд. теңге Қазына-І, Қазына-ІІ және Қазына-ІІІ транш аясында қаражат иеленді.2007 жылдан бастап БТА Банкі Әлемдік Банкпен бірлесе отырып, Ауыл шаруашылық министрлігінің «байқау гранттарының жүйесі» атты бағдарламасына қатысып келеді. 2009 жыл бойынша БТА Банкі арқылы қаржыланған грант сомасы 1,7 млрд. теңгені құрады.2009 жылы БТА тобы ипотекалық кредиттерді қайта қаржыландыруды табысты аяқтап, 37 млрд. теңгеден аса соманы игеріп, 10 300 заимшымен келісімшартты қайта жасады.

2009 ж. 18 желтоқсанда БТА-ға байланысты  талаптандырылған қайта құрылымдау  жұмысының негізгі шетелдік сот  ісін жүргізу Ұлыбританияда деп  танылуы Алматы қаласының Мамандандырылған қаржы сотында бекітілді.Бұл негізінен Англия мен Уэльстің Жоғарғы сот төралығының талабы бойынша ЮНСИТРАЛ Типтік Заңының Трансграниттік Дәрменсіздік туралы 2006 ж. Трансграниттік Дәрменсіздік туралы Ахуалына байланысты деп алынған болатын.2010 ж. 17 ақпанында Киевтің Соломенский аудандық соты БТА Банктің қайта құрылымдау жұмысына байланысты 2009 жылдың 16 қазанында Алматы қаласының Мамандандырылған қаржы соты Украина аймағында заңды деп қабылдады. Соған сәйкес шешім 2010 жылдың 23 ақпанында заңды күшіне енді.2010 жылдың 2 наурызында АҚШ –тың Нью –Йорк штатының оңтүстік округі қаржылық дәрменсіздік мәселелерін реттейтін соты БТА Банктің қайта құрылымдауына байланысты Алматы қаласының Мамандандырылған қаржылық сотының банктің қаржылық қарыздарын қайта құрылымдау туралы ісін шетелдегі жүргізілген сот істерінің ішіндегі негізгі ісі деп танылды.2010 ж. 18 сәуірінде БТА Банкі Кредиторлар Комитетімен қайта құрылымдаудың (Detailed Terms relating to Restructuring of Financial Indebtedness of JSC BTA Bank) келісіміне қол қойды. Аталмыш келісім банктің кредиторларына ұсынып отырған барлық опцияларын қамтып, құқықтық, қайта құрылымдауға қажетті құжаттарды әзірлеу және ішкі корпоративті басқару нұсқауларынан тұрады.2010 ж. 28 мамырында «БТА Банкі» АҚ өзінің 2 442 млрд теңге (16,65 млрд АҚШ доллары) сомасындағы қаржылық берешегінің жалпы мөлшерінің 92,03 пайызын құрайтын 2 247,4 млрд тенге шамасындағы банктің міндеттеріне иелік ететін қайта құрылымдау жоспарын кредиторлар мақұлдады.Дауыс беруге БТА-ның сыртқы және ішкі облигациялары бойынша, екі жақты және синдикацияланған займдар бойынша, исламдық және сауданы қаржыландыруды, сонымен қатар деривация бойынша борыштық құралдардың барлық түрлері бойынша кредиторлар қатысты.2010 ж. 9 маусымында №83 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының Қаржылық ұйымдар мен нарықты қадағалау және реттеу агенттігі (ҚҚА) БТА Банктің ұсынған қайта құрылымдау Жоспарын бекітті.Банктің қайта құрылымдау саласында қаржылық кеңесшісі Deloitte LLP компаниясы, ал заңды кеңесшісі Baker&McKenzie компаниясы болып табылады.

 

Бүгінгі БТА Банкі

• — 1,2 млн-ға жуық жеке және 132 мың корпоративті клиенттер;
• — Қазақстан бойынша 22 филиалдық желілер мен 227 бөлімшелер;
• — Украинада, Ресейде, БАӘ және Қытайда халықаралық өкілдіктері бар;
• — БТА-ның банк желісі Ресейге, Украинаға, Беларусь еліне, Қырғызстанға, Арменияға, Грузияға және Түркияға тарайды.

БТА Банкі  Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің бірі болып табылғандықтан, оның негізгі  акционері – 81,48 пайыз топтамасы  бар «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының тарапынан Қазақстан Республикасының Үкіметі болып отыр.

2009 жылдың 2 ақпанында ҚР Үкіметі еліміздегі  жүйе құраушы «БТА Банкі» АҚ-тың  акциялары бақылау пакетін ҚР  қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын  реттеу мен қадағалау агенттігінің сатып алу жайындағы ұсынысын қабылдады. Сатып алу банктің қарапайым акцияларын шығару арқылы жүзеге асты. Шыққан барлық акциялардың барлық көлемін «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ сатып алды.

БТА Банктің  акционерлік капиталына «Самұрық-Қазына»  ҰӘҚ енгеннен кейін оның қаржылық және инвестициялық стратегиясы өзгеріп кетті. БТА Қазақстанда сенімді рентабельді жобаларды инвестициялау мен корпоративті және бөлшектік клиенттерге сапалы қызмет көрсету сапасын көтере отырып, шетелдік жобаларды кредиттеуді тоқтатты.

Нақты экономика секторын ҚР Үкіметінің қолдауы  негізінде бірқатар тұрақты жобалар  бекітілді:

1. Шағын және орта бизнес субъектілерін қаржыландыру;
2. Агроөнеркәсіп кешенінің субъектілерін қаржыландыру;
3. Ипотекалық займдарды қайта қаржыландыру;
4. Тұрғын үй құрылысын аяқтауды қаржыландыру.

ШОБ субъектілерін  қаржыландыру

Банк  шағын және орта бизнес субъектілерін  кредиттеу бағдарламасы бойынша 51 млрд. теңге қаражат игерді. Бұл қаражат 4 транштық кезең бойынша игерілді:

• — Қазына-І – 9,9 млрд теңге;
• — Қазына-ІІ – мемлекеттік қаражат 5 млрд теңге және БТА-ның меншіктік қаражаты 5 млрд теңгені құрайды;
• — Қазына-ІІІ – 22 млрд теңге;
• — «Даму-Өндіріс»-тің 2010 жылдың 25 мамырында игерілген сома мөлшері 9,1 млрд. теңгені құрады.