Толем картолары

       Екіншіден, өте кең көлемді қауіпсіздік: ақшаларлды сақтау мен тасымалдаудағы қауіптердің төмендеуі; есептік ақшаларды мақсатсыз жұмсауларда орындаушыларының шектелуі, яғни барлық жүзеге асырылушы операциялардың ашықтығы.

       Төлем карточкасын қолданып төлемдерді жүргізу  ретіне анығырақ тоқталсақ. Төлемді  жүргізу кезінде кедендік инспектор төлеуші туралы және төлем түрі көрсетілген декларант туралы қажетті ақпаратты компьютерге енгізеді. Ізінше ол төлеушінің төлем карточкасын есепке алу қондырғысы POS-терминал арқылы өткізеді.

       Авторлық  сұраныс бойынша оң жауап алынған  соң: ең алдымен, қызмет көрсетуші банк төлеушінің карточкалық шотында сұраныста көрсетілген ақшаны шегереді; екіншіден, төлем жүргізгендігін растаушы және одан әрі келесі кедендік рәсімдеуге өтуді растаушы факт ретінде төлем жүргізілгендігін көрсетуші POS-терминалдан чек беріледі. Егер карточкалық шотта ақша сомасы жеткіліксіз болса, онда банк түзілуші жеткіліксіз соманы жабуға арналған қажетті соманы немесе курстық айырманы береді, сол себепті карточка қызметін пайдалану жөніндегі келісімшартты рәсімдеу кезінде клиентке қосымша шығындарын жабуға қажетті несиелік лимитті ашуы ұсынылады. Мұнда ол бұл қызметті пайдаланбауына да болады. Банк комиссиясы факті бойынша шығындалған несие сомасына ғана алынады (комиссия әрбір төлемнің түрі бойынша алынады ҚҚС, кедендік пошлина, акциз және т.б.), яғни  жүкті кедендеу бойынша төлем жүргізудегі банк комиссиясы жеке-жеке төлемдер түрінің комиссиясының сомасына тең болмақ. (Сурет 5).

        Жоғары айтылғандардан мынадай қорытынды  жасауға болады, төлем карточкалары осы заман адамының күнделікті өмірінің ажырамас элементі бола білді. Ол тауарлар мен қызметтерге төлем жүргізуден бастап, автоматты түрде несие алуға дейінгі аса зор мүмкіндіктер ұсынады. Соңғы жылдары төлем карталары тұрғындар арасында кең таралым таба білді. Бір сөзбен айтсақ, төлем карточкасы байлық емес, ол оны қолдануда әрбір адам өзінің пайдасын алады, әрбіреуі өзінің кірісін табады, ол сондай-ақ қаржы жағдайының тұрақтылығы мен сенімділігінің символы болмақ. 
 

       Қорытынды 

       Тіпті барлық сауда орталықтарында, мейрамханаларда, қонақүйлерде, казино, кинотеатрларда, клубтарда, туристік және сақтандыру агенттіктерінде «пластикалық» ақшаларды қабылдау үшін POS-терминалдар орнатылған. Бірақ, егер шетелдіктер үшін қолма-қол ақшасыз төлемдер күнделікті тәртіптегі орындалатын  зат болса, ал қазақстандықтар үшін ескіше - әмиянынан төлем жүргізуді қалайды. Әрине, бұл біздің менталитемізі солай шығар, тек көзбен көргенге ғана сену деген. Мынаны еске алар болсақ, осыдан бірнеше жыл бұрын кейбіреулер алаяқтықтан қорқып еңбекақыларын карточка арқылы алудан бас тартқан еді. Осылайша жағдай  POS-терминалдармен де байқалған, ең соңында барлығы қолма-қол ақшасыз төлемдердің жайлылығы мен  қауіпсіздігінің неде екендігін түсінді, яғни осылайша мәселе де жабылды.

       Қазіргі күні банкомат арқылы карточкадан карточкаға ақша аудару кең танымалдыққа ие болды. Банкоматтардан депозитке ақша салуға, ұялы байланыс қызметіне, теледидар, коммуналдық қызметтер үшін төлемдер жүргізуге, салық төлемдерін жүзеге асыруға әбден мүмкін. Коммерциялық банктер мобильді банкинг қызметін дамытуда, клиенттеріне несиелік револьверлік Visa карталарын ұсынуда, мультивалюталық төлем карталарын, виртуалды карталарын және Visa Platinym сыйақылық карталарын енгізумен айналысуда.

     Кейбір  клиенттер SMS-банкинг секілді қызмет түрін өз қалауларынша бағалауда. Карточка иелері төлем карточкалары көмегімен жүргізілген операциялардың барлығы туралы SMS- хабарламаларды тікелей телефоны арқылы алады, және бұл үшін есептік Қазіргі күні екінші деңгейлік банктер мүмкіндігінше сауда фирмаларының, дүкендердің, ойын-сауық орталықтарының көпшілігін карточкалық терминалдар орнатуға қызығушылық таныттыруда. Өкінішке орай, бұл процесс біз ойлағанымыздай жылдам қарқынмен жүрмеуде. Сапалы карточкалық қызметтерді қазіргі күні жаңа технологияларды енгізбей қамтамасыз ету мүмкін болмай отыр, сондықтан осы бағыт барлық қазақстандық банктер үшін ерекше болып отыр.

       Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі осы бағытта жұмысын  жалғастыруда. Анықталғандай, дамыған  төлемдік жүйелері бар елдердегі  соңғы жетістіктер электронды ақшаны қолдануды дамыту мен енгізуге, микропроцессорлық технологиялар негізіндегі төлемдік карточкалар жүйесін дамытуға бағытталған. Қазақстанда электронды ақшаларды енгізу бірқатар ерекшеліктерге ие. Жекелей алсақ, аз тиімді төлем құралдарынан (мысалы, чектерден), анағұрлым тиімді төлем құралдары түріне өтуіне жағдай жасайды.

       Төлемдік  емес қосымшалары бар микропроцессорлық  карточкаларды енгізу бірыңғай мәліметтер базасында жеке және заңды тұлғалар туралы мәліметтер жинақтау, жергілікті өзін-өзі басқару, мемлекеттік басқару, экономиканың қызмет тиімділігін жоғарылату, ақпаратқа еркін қол жеткізудегі құқықтарды қамтамасыз ету арқылы азаматтық қоғамды дамыту үшін технологиялық алғышартар құру мүмкіндігін береді.

       Ұлттық  банк жұмысының тағы да бір бағыты – банктер арқылы электронды банктік қызметтердің жаңа түрлерін ұсынуды дамытуға қол ұшын беру. Бұл өз кезегінде қолданушыларға тауарлар мен қызметтерге төлем жүргізуді байланыстың электронды каналдары арқылы жүзеге асыруды қамтамасыз етеді, ол ары қарай экономикада қолма-қол ақша айналымы аясының тарылуына жағдай жасайды.

       Екінші  деңгейлік банктер ұсынушы сервистік  деңгейін жоғарылата алады, төлем карточкаларын  шығару мен қызмет көрсету бойынша  қызметтерінің тарифтерін төмендетеді, төлемдерді өңдеуге қатысты шығындарды азайтады.

       Болашаққа зер сала отырып, нық түрде мынаны айта аламыз, яғни, төлем карточкалары қолма-қол ақша сияқты есеп айырылысулар үшін дәстүрлі құрал болып қалатындығын сеніммен айта алатынымыз. Біз үшін күнделікті әдетке айналатын тауарлар мен қызметтеріміз үшін Интернет арқылы, мобильді банкинг арқылы есеп айырылысулар болмақ. Бұл үшін ең қажетті шарт ретінде төлем карточкаларының ұлттық жүйесінің құрылуы болмақ.

Қолданылған Әдебиеттер тізімі 

1. Правила  выпуска и использования платежных карточек в Республике Казахстан,  утвержденные Национальным Банком Республики Казахстан 24 августа 2000 года № 331.

2. Постановление  Правления Национального банка  Республики Казахстан «Положение  о порядке выпуска и использовании  платежных карточек в Республике Казахстан».

3. Банки  и банковские организации в  Республике Казахстан: Основные  законодательные акты. – Алматы: ЮРИСТ, 2001. – 108 с.

4. Адамс  С. Кредитные карты и кредиты:  Американский опыт – Санкт-Петербург:  Политехника, 2002.

5. Андреев  А.А. Пластиковые карты. – 2-е изд, перераб. и доп. – М.: «Банкцентр», 2002. – 312 с.

6. Беликов  В. Электронные деньги. – М.: АО  «Скан-Тэк», 2000.

7. Вавилов  А.В., Ильин И.И. Пластиковые карты:  принципы построения платежных  систем. – М.: Информационно-издательский  центр «Европеум-пресс», 2004. – 130 с.

8. Голубович  А.Д. Кредитные и другие банковские  карточки в системе автоматизированных  денежных расчетов. – Москва, 2000.

9. Корнева  М. Пластиковые карты. – Санкт-Петербург, 2002.

10. Макарова  Г.Л. Корпоративные пластиковые карточки. – М.: Финстатинформ, 2000.

11. Абишев  Е. Деньги к компьютерам и  коммуникациям // Деловая неделя. - 22 августа. – 2001. – С. 7.

12. Банки  Казахстана. - Ассоциация Банков  Республики Казахстан. - Ежемесячный  финансовый журнал. - 2002. - № 4 (22). - С.41 - 46.

13. Банки  Казахстана. - Ассоциация Банков  Республики Казахстан. - Ежемесячный  финансовый журнал. - 2002. - N 5 (24). - С.40.

14. Бертисбаева  Ш. Роль банковской системы  в стабилизации экономики // Финансы  Казахстана. - 2002. - № 10. - С. 73.

15. Ватранов  М., Быстров Л. Пластиковые карточки  – прошлое, настоящее, будущее  // Финансист. – 2003. - №8. – С. 36-54.

16. Восточно-Казахстанский  филиал «Государственное учреждение  Национальный банк Республики  Казахстан» / Деловой Усть-Каменогоск. - № 10 (октябрь), 2002. - С. 8.

17. Дудка  Е. Вновь обсуждается идея создания  в Казахстане системы платежей  с использованием пластиковых  карточек // Панорама. – 2000. – С. 5.

18. Издебский  С., Ялымов Э. Системы розничных  платежей на основе пластиковых  карточек в Казахстане // Банки Казахстана. – 2002. - №1. – С. 9-16.

19. Крюкова  С.В. Технология овердрафтного  кредитования по пластиковым  карточкам / Банковские технологии.- № 7-8. – 2000. – С. 52-56.

20. Липис  А. Электронная система денежных  расчетов / М.: Финансы и статистика. – 2002. – 250 с.

21. Молдагалиев  Д. АО «Казпочта» выпустила  национальную платежную карточку  KazCard / Вестник АО «Казпочты». – 2005. – № 1.- С. 3.

22. Мукашев  Ж. Использование пластиковых  карт – веление времени // Финансы  Казахстана. – 2002. - №9. – С. 44 - 45.

23. Народный  банк – лидер на рынке платежных  карточек Казахстана / Деловой Усть-Каменогорск. - № 4, апрель 2002. – С. 23.

24. Нугуманова  Г. Мир платежных карточек // Рудный  Алтай – 2001. - №55. – 1 мая.

25. Нургазиев  Е. Наш подарок Народному банку // Деловая неделя. – 2000. - 25 сентября. – С.6.

26. Павлов  О. Современное состояние мирового  рынка смарт-карт / Пластиковые карточки. – 2002. – № 2. – С.15-25.

27. Пейер  А. Карточный расклад Народного  банка / Устинка. - № 37 (166), 13 сентября 2002. – С. 3.

28. Платежные  карточки – просто, удобно, надежно! // Деловой Усть-Каменогорск, №  5. - 2005. – С. 6. Информация представлена  ВК филиалом ГУ «НБРК».

29. Поликарпов  О., Ялымов Э. Системы розничных  безналичных платежей в Казахстане // Банковские технологии. – 2002. - № 24. – С. 101–105.

30. Пластиковые  карты / Под ред. Д.А. Равкиной. – М., 2001. – 75 с.

31. Ривкин  К.Е. Основные направления использования  банковских пластиковых карточек // Финансы и кредит. – 2002. - №  3. – С. 35-40.

32. Розинов  М. Электронные платежи на пороге казахстанского рынка // Альпари. – 2003. - № 3. – С.62 - 64.

33. Рудакова  О.С. Банковские электронные услуги. – М.: ЮНИТИ, 2002. – 139с.

34. Саркисянц  А.Г. Банковские технологии конца  20 века // Финансы и кредит. - 2002. - №  5. - С.37 - 43.

35. Цуприков  С. Микропроцессорные платежные  карточки / Банковские системы. –  2002. - № 31. – С. 25-40. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қосымшалар А

     Қазақстандағы төлем карточкалары нарығының дамуы  жайындағы толығырақ мәліметтер төмендегі кестелерде келтірілген.