Қоршаған орта жағдайын бағалау критерийлері және әдістері

1. Қоршаған ортаға әсерін бағалау жүзеге асырылатын шаруашылық және өзге де қызмет маңыздылығы мен толымдылығы бойынша І, II, III, IV болып 4 санатқа бөлінеді.

І санатқа өндірістік объектілерді санитарлық сыныптауға сәйкес қауіптіліктің 1 және 2-сыныбына жататын қызмет түрлері, сондай-ақ кең таралған пайдалы қазбалардан басқа пайдалы қазбаларды барлау мен өндіру жатады.

II санатқа өндірістік объектілерді санитарлық сыныптауға сәйкес қауіптіліктің 3-сыныбына жататын қызмет түрлері, сондай-ақ кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру, орман пайдалану мен суды арнайы пайдаланудың барлық түрлері жатады.

III санатқа өндірістік объектілерді санитарлық сыныптауға сәйкес қауіптіліктің 4-сыныбына жататын қызмет түрлері жатады.

IV санатқа өндірістік объектілерді санитарлық сыныптауға сәйкес қауіптіліктің 5-сыныбына жататын қызмет түрлері, сондай-ақ әуесқойлық (спорттық) балық аулау мен аң аулауды қоспағанда, жануарлар дүниесі объектілерін пайдаланудың барлық түрлері жатады.

2. Әртүрлі санаттағы объектілерге  қоршаған ортаға әсерді бағалау жүргізуге қойылатын сараланған талаптар қоршаған ортаға әсерді бағалау жүргізу жөніндегі нұсқаулықта белгіленеді. 

 

Қоршаған ортаға әсерді бағалау құжаттамасы

1. Қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттама:

1) шаруашылық және өзге  де қызметке тапсырыс берушінің  деректемелерін;

2) жоспарланып отырған  қызметті іске асыру қажеттігі  негізделген өтінішті (арызды, ниеті туралы декларацияны), инвестициялар негіздемесін, техникалық-экономикалық негіздемені (жобаны), жұмыс жобасының бекітілген бөлігін, түсіндірме жазбаны;

3) қоршаған орта компоненттерінің  қызметті іске асырғанға дейінгі не қазіргі кездегі жай-күйінің сипаттамасын;

4) жобаның жазбасын, оған қоса:

бүкіл жобаның мақсаты мен сандық сипаттамаларының және орналастыру ауданына құрылыс және пайдалану сатысы кезеңінде қойылатын талаптардың сипаттамасын;

жоспарланып отырған қызметтің  қоршаған орта элементтеріне ықтимал  әсерлерінің түрлері қоршаған ортаға эмиссиялардың, тұтынылатын шикізаттың және алынатын ресурстардың көлемі мен  оның қосындыларының құрамымен бірге  көрсетіле отырып, пайдаланылатын материалдар  мен жабдықтардың типтері мен  санын қоса алғанда, өндірістік процестердің негізгі сипаттамаларын;

2009.23.06. № 164-ІV ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр.ред.қара)

5) қолданылатын технологияның  ең озық қолжетімді технологиялармен  және техникалық үлестік нормативтермен  сәй кестігі, сондай-ақ техникалық  регламенттермен және технологияларға,  техника мен жабдыққа қойылатын  экологиялық талап тармен сәйкестігі  тұрғысынан талдауды;

6) баламалы нұсқалар туралы  ақпаратты және жобалық нұсқаны таңдаудың негізгі себептеріне нұсқауды;

7) қызметтің қоршаған  ортаға, халықтың денсаулығына және  әлеуметтік-экономикалық жағдайларға ықтимал әсерлерінің сипаттамасын;

8) жобаланатын шаруашылық  немесе өзге де қызметтің қоршаған  ортаға беймәлім әсерлерін;

9) экологиялық тәуекелді  және халықтың денсаулығына төнетін  тәуекелді бағалауды;

10) экологиялық мониторинг  жөніндегі ұсыныстарды қоса алғанда,  қоршаған ортаға әсерді болдырмау,  азайту үшін көзделетін шаралардың сипаттамасын;

11) қоршаған ортаға эмиссиялардың жобалық нормативтерін және табиғи ресурстарды алып қою нормативтерін;

12) өндірістік экологиялық бақылау бағдарламасының негіздемесін;

13) ықтимал тәуекелдерді  және келтірілген залалдарды өтеуді ескере отырып, жобаны экологиялық-экономикалық бағалауды;

14) хаттамалармен ресімделген  және жоспарланып отырған қызметтің  экологиялық аспектілерін қоғамдық  талқылау нәтижелері жөніндегі  қорытындыларды қамтитын қоғамдық  пікірді есепке алу жөніндегі материалдарды;

15) қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргізу кезіндегі кез келген қиыншылықтарды және ақпараттың жетіспеушілігін көрсетуді;

16) қоршаған ортаға әсерге жүргізілген бағалау нәтижелері жөніндегі негізгі қорытындыларды қамтиды.

2. Жоспарланып отырған  қызметтің тапсырыс берушісі (бастамашысы)  қоршаған ортаға әсерге жүргізілген бағалау нәтижелері бойынша жоспарланып отырған немесе жүзеге асырылатын қызметтің экологиялық зардаптары туралы мәлімдеме әзірлеп, табыс етеді, ол осы қызметті іске асыруға болатыны туралы шешім әзірлеуге негіз болады.

3. Қоршаған ортаға әсерді  бағалаудың әрбір кезеңіндегі құжаттама мазмұнының толымдылығы қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу жөніндегі нұсқаулықпен айқындалады. 

 

Қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргізудi әдістемелік қамтамасыз ету

1. Қоршаған ортаға әсерді бағалау қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітетін қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу жөніндегі нұсқаулық-әдістемелік құжаттарға сәйкес жүргізіледі.

2. Қоршаған ортаны қорғау  саласындағы уәкілетті орган  өз құзыреті шегінде тиісті жеке және заңды тұлғалардың қоршаған ортаға әсерді бағалауды әзірлеу процесінде қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргізу жөніндегі нұсқаулық-әдістемелік құжаттар талаптарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады. 

 

Трансшекаралық  әсері бар объектілердің қоршаған ортаға әсерін бағалау ерекшеліктерi

Трансшекаралық әсері  бар объектілердің қоршаған ортаға әсерін бағалау ерекшеліктері Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда айқындалады.

Қолданыстағы объектілер үшін қоршаған ортаға әсерді бағалау ерекшеліктерi

1. Егер объектіні жобалау  процесінде қоршаған ортаға әсерді  бағалау жүргізілмеген не табиғат  пайдалану жағдайлары жобада  көзделген жағдайлардан айтарлықтай  өзгеше болған жағдайда, қолданыстағы  объектілер үшін мұндай бағалау  жүргізілуге тиіс.

2. Қолданыстағы объектіге  бастапқы жобада көзделмеген  реконструкция жүргізілген кезде  оның қоршаған ортаға әсерін  бағалау жекелеген материалдар  түрінде немесе объект бойынша тұтас алғанда қоршаған ортаға әсерді бағалау материалдарына өзгерістер енгізу түрінде жүзеге асырады.

3. Қолданыстағы объектінің  қоршаған ортаға әсерін осы  баптың 1 және 2-тармақтарының талаптарына  сәйкес бағалау қажет болғанда, мұндай бағалау экологиялық рұқсат алуға өтінім берілгенге дейін орындалуға тиіс. 

 

 

 Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік  реттеудің және табиғи ресурстарды  пайдалану саласындағы мемлекеттік басқарудың негізгi ережелерi

1. Қоршаған ортаны қорғау  саласындағы мемлекеттік реттеу:

1) қоршаған ортаны қорғау  саласындағы қызметті лицензиялауды;

2) экологиялық нормалауды;

3) қоршаған ортаны қорғау  саласындағы техникалық реттеуді;

4) мемлекеттік экологиялық  сараптаманы;

5) экологиялық рұқсаттар беруді;

6) мемлекеттік экологиялық  бақылауды;

7) қоршаған ортаны қорғауды  экономикалық реттеу жүйесін,  неғұрлым экологиялық таза технологияларды  енгізуді ынталандыруды, табиғат  қорғау іс-шараларын қаржыландыру  жүйесін;

8) мемлекеттік экологиялық  мониторингті;

9) табиғат пайдаланушыларды, қоршаған ортаны ластау көздері  мен учаскелерін мемлекеттік  есепке алуды;

10) экологиялық білім беру мен ағарту ісін қамтиды.

2. Табиғи ресурстарды  пайдалану саласындағы мемлекеттік басқару:

1) табиғи ресурстарды  пайдалану саласындағы мемлекеттік  жоспарлауды;

2) табиғи ресурстарды  қорғауға, пайдалануға және молықтыруға мемлекеттік бақылау жасауды;

3) табиғи ресурстарды  пайдалану құқығына лицензиялар,  рұқсаттар беруді және шарттар (келісімшарттар) жасасуды;

4) табиғи ресурстарды  қалпына келтіру мен молықтыруды,  ресурс үнемдейтін технологияларды  енгізуді ұйымдастыруды;

5) табиғи ресурстардың  мониторингі мен кадастрларын  жүргізуді;

6) табиғи ресурстарды  пайдалануға лимиттер белгілеу мен квоталар бөлуді;

7) табиғи ресурстарды  пайдалануды, қалпына келтіру  мен молықтыруды жүзеге асыратын  мемлекеттік заңды тұлғаларды басқаруды;

8) табиғи ресурстарды  қорғауды ұйымдастыруды қамтиды.

Мониторингтің сипаттамасы  және деңгейлері. ГАЖ - бұл деректер қоры, анықтамалық-ақпараттық жүйе және құбылыстарды зерттеу құралы. Табиғи орталарды ластайтын табиғи және антропогендік көздер.

Жергілікті мониторинг. Ластануды  анықтау. Уыттылық, оның дәрежесі және әсері. Суперэкотоксиканттар. Табиғи орта мен тағам өнімдерінің сапалық  нормативтері. Шектеулі рауалды мөлшерлер. Атмосфераның төменгі қабаттарындағы ауаның сапасы. Атмосфераның ластануының  кешенді көрсеткіші. Ластағыш заттардың  шығарылуы. Атмосфераға шығарылатын заттардың түрлері. «Қышқыл жаңбыр» түзілуінің себептері және оның салдары.

Судың сапасын нормалау және зиянды заттардың түрлері, олардың  шектеулі рауалды мөлшерлері. Төгінді  сулар және олардың құрамы. Суды тазалаудың тәсілдері. Шығарындылар және ластанудың әр түрлеріне арналған байрақшалық сипаттамалар. Таза судың эталоны ретіндегі тау суы.

Топырақтың сапасын нормалау және және зиянды заттардың түрлері, олардың шектеулі рауалды мөлшерлері. Жиынтықты көрсеткіш бойынша топырақтың ластану қатерін бағалау шкаласы. Топырақты санитарлық тұрғыдан қорғау. Топырақтың өзін өзі тазартуы. Тағам өнімдеріндегі зиянды заттардың шектеулі жол берілген мөлшерлері. Химиялық қосылымдардың уыттылық сипаттамасына байланысты олардың қауіптілік сыныптары. Табиғи ортаға жасалатын антропогендік әсер. Жүйе, экожүйе, геожүйе. Геоэкологиялық жағдай. Резистенттік және серпімді төзімділік. «Экожүйелердің тізбекті реакциялары». Ауыл шаруашылығы өндірісінің, металлургия зауыттарының, тау-кен қазбалау жүмыстарының және басқалардың ландшафттың құрылыстарына әсері.

Жүйелік геоэкологиялық мониторинг. Сукцессия сатылары. Геоэкологиялық мониторинг жүргізу әдістері. Техникалық тектегі өнімдердің табиғи ортада уытсыздануға қабілетін сипаттайтын факторлар.

Ауыр металдар. Ауыр металдармен  және бейметалдармен ластану көздері. Әр түрлі кәсіпорындардың табиғи ортаны ауыр металдармен салыстырмалы түрде ластауы. Ірі қалалардың аумағындағы ауыр металдар. Қаланың түрлі бөліктерінің ластануындағы уақыттың, қарқындылықтың ролі.

Пестицидтердің табиғи ортаға әсері. Тыңайтқыштарды қолданудың мониторингі. Тыңайтқыштардың негізгі түрлері - азот, фосфор, калий. Сырттан енгізілген элементтердің қозғалысы, олардың табиғи ортаға әсері.

Мұздықтар жүйелерінің мониторингі. Ыстық елдердің тау мұздықтары -суық тұщы суды сақтайтын өзіндік бір бағалы қор. Гляциологиялық мониторинг.

Топырақ мониторингі. Суарылатын топырақтардың экологиялық өзгерістерінің мониторингі. Топырақ биотасының антропогендік  ықпалға жауабының мониторингі. Қоршаған ортаның ластануын сынап бағалау үшін топырақтың биохимиялық белсенділігін пайдалану. Ормандар мониторингі. Орманның қорғаныс сипаттары. Орман өрттерінің мониторингі жүйесі. Жас ормандарды пайдаланудың экономикалық-экологиял ық теңгерімсізд ігі. Авиациялық мониторинг. Ғарыштық мониторинг. Биосфераның ғаламдық өзгеруіндегі адамның атқаратын рөлі. Өсімдік әлемінің табиғи тіршілік етуінің ғаламшарды тазартудағы атқаратын ролі. Жер шарын қашықтан тексеру. Экологиялық жағдайлардың ғарыштық мониторингі және оларды картаға түсіру жағынан қамтамасыз ету.

Геоақпараттық жүйенің құрылымы. Басқарушылық шешімдерге қолдау көрсету  блогы. Ақпараттық іздестіру жүйелері. Экологиялық сараптамалар блогы. Анықтамалық-нормативтік блок. Деректер қоры блогы - аумақтық, қүрылыстық, элементтік және мақсаттық кіріктірумен байланысты пәндік деректердің ішкі жүйесі. Білім қоры блогы - суреттеуге, болжамдар жасауға, оңтайландыруға, картаға түсіруге арналған үлгілердің жиынтығы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III. ҚОРЫТЫНДЫ  

Қорытынды және өтпелі ережелер 

Өтпелі ережелер

1. Табиғат пайдаланушылардың  осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге  дейін алған табиғат пайдалануға  арналған рұқсаттары қанша мерзімге берілсе, сонша мерзім ішінде қолданылады.

2. Қазақстан Республикасының  жеке және заңды тұлғалары  табиғат пайдалануға арналған  рұқсаттарының қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін экологиялық рұқсаттар алуға міндетті.

3. Қалдықтарды көму полигондарының  және қалдықтарды ұзақ мерзімді  сақтау қоймаларының иелері 2007 жылғы  31 желтоқсанға дейінгі мерзімде  полигонды осы Кодекстің 43-тарауында көзделген экологиялық талаптарға сәйкес келтіру жоспарларын әзірлеуге және оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісуге тиіс.

4. Табиғат қорғауды жобалауға,  экологиялық сараптама саласындағы  нормалауға және жұмыстарға, экологиялық  аудиторлық қызметке лицензиялары  бар жеке және заңды тұлғалар  осы Кодекс қолданысқа енгізілген  күннен бастап бір жыл ішінде оларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органда қайта рәсімдеуге міндетті. Көрсетілген мерзім аяқталғаннан кейін бұл лицензиялар жарамсыз деп есептеледі.

5. Осы Кодекске сәйкес  лицензиялауға жатпайтын, Қазақстан  Республикасының Үкіметі бекітетін  тізбе бойынша шаруашылық қызметтің  экологиялық қауіпті түрлеріне арналған лицензиялардың қолданысы осы Кодекс қолданысқа енгізілген күннен бастап тоқтатылады.

Осы Кодекс қолданысқа енгізілген күннен бастап алты ай ішінде Қазақстан  Республикасының Үкіметі бекітетін  тізбе бойынша шаруашылық қызметтің  экологиялық қауіпті түрлеріне арналған лицензиялары бар жеке және заңды тұлғалар оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға қайтаруға міндетті.

2008.04.12. № 97-IV ҚР Заңымен 6-тармақпен толықтырылды (2009 жылғы 1 қаңтарда қолданысқа енді)

6. Қоршаған ортаны қорғау  саласындағы уәкілетті органның  аумақтық органына табиғат пайдаланушылар 2009 жылдың 1 қаңтарына дейін табыс  еткен материалдар бойынша қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты ІІ, ІІІ және ІV санат объектілері үшін табыс етілген материалдар толық болған және олар осы Кодекстің талаптарына сәйкес болған жағдайда қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық органы қарайды және береді және олар берілген мерзім ішінде қолданыста болады.