Аграрлық мәселенің шешімдері

Жалпы халықтық құтқарудың Дантониттік Коммитеті ештеңе атқармады, атқарғысы да келмеді - санкюлоттардың жеткіліксіздіктерін жеңілдету  үшін.

Клебеистердің қызығушылықтарын бейнелейтіндер - «құтырғандар» -Коммитеттің саясаты жайлы бірден критикамен шықты. Жак Ру, Леклер және т.б. «құтырғандар тобының басшылары өздерінің талаптарын шығарды: айғай-ұйғайды жүгендеу, алып сатарларға, сатып алушыларға өлім жазасы, барлық азық-түліктерде максимумды орнату, тиындар мен алып сатарлықты тоқтату. Алып сатарлықтың дамуын Жак Ру айтты, «еңбекші топ қоғамының» топырақта немесе жерде тіршілік ету мүмкіндігінен айрылды, байлар кедейлердің үстінен қарау қүқығын алды». Жак Ру сөздерінен халықтың өздері қосарланып жүрді.

Маусым айында «құтырғандар»  жүргізген агитация секцияларда, кордельерлер клубында, халықтар арасында үлкен  жетістікке ие болды.

Конвент толқылауды бастағанда, ал кейін жаңа конституция қабылдағанда «құтырғандар» бүларға қарсы критикамен шықты. Ол конституцияны баптармен толтыруды талап етті, алып сатарларға өлім жазасы туралы. Олардың көзінше бүл конституция оларға ешқандай мәнге ие емес еді, ол тек қана байларға мәнді.

«Құтырғандар»   клебеистермен  тыгыз  байланыста  болып,  олар0

барлық саяси өзгерістер, ашаршылықтар, тең емес еңбектер, жетіспеушіліктер, шынайы әділетті және берілген революцияленлерді  тудыратынын білді. Бірақ қүтырғандардың трагедиясының болу себебі, олар халықты  қорғаймыз, ашаршылықтан сақтаймыз, жетіспеушіліктерін жоямыз деп, өз конституцияға, революцилы басшылыққа қарсы көз қарастарын жоюы. Барлық якубиндер басшылары - Дантон, Робеспьер, Марат, Шометт, Эбор - «құтырғандарға» қарсы шықты олардың жеңілісі шешілген еді. [13]

«Құтырғандар» ға қарсы түруды якобиндер түсінді, революциялы буржуазияның клебеистермен байланысы, шаруалар мен байланысы сияқты контреволюцияға қарсы жеңіске жетуді көздеді. Робеспьердің ойынша санкюлоттарға сүйену қажет: «демократиялық заңдар және азық-түліктер» - деп өз қойын дәптеріне жазып қойды. Бірақ, санкюлоттардың жағдайын жақсарту үшін және азық-түлік кризисін жүмсарту үшін, якобиндер жалпы максимумдер талаптарына және қатағандар саясатына қарсы шықты. Олар бүдан алдын да, бірінші максимум өткізілгенде, тек қана халықтың арқасында көнуге мәжбүр болды. Енді, маусым шілде айында қабылданған конституцияны бекітіп, якобиндер орталықтандырылған мемлекет құруға қарсы болды, және де бұл ауданда корательді саясат қүруға қарсы болды. Олардың қүтырғандар мен дұшпандық қарым - қатынасының және олардың талаптарының шешуші райын якобиндердің буржуазды — шекараланған табиғатты атқарды: олар кедейлікті «құтырғандар» сезгендей сезбеді, және де олар «құтырғандар» қарсы тұрған конституцияның артында кедейшіліктен шығу, жағдайларын жақсарту кедейліктен құтылу тұрғанын түсінбеді, түсінгісі де келмеді.

 

Қорытынды

Якобиншілдер үкімет басына келмей жатып-ақ, сонау 1792 жылдың өзінде аграрлық мәселені түбегейлі, тегін шешу керек екенін мәлімдеген болатын. Үкімет басына өте ауыр жағдайда, ішкі, сыртқы жаудың қаупі күшейіп тұрған кезде келген якобиншілдер конвент төңірегінде халық бұқарасын топтастыра түсу үшін бұл мәселені шешуді кідіртпей қолға алды.

1793 жылдың 3 маусымында  Конвент якобиншілдердің аграрлық мәселесін талқылады.

1. Эмигранттар  мүлкін бөлу және оларды сатудың жолдары.
2. Қауымдық жерлерді бөлу.
3. Феодализмді жою. Дәл осы күні эмигрант жерлерін сатудың 
   жеңілдік жолдары анықталды.  Жерді   10  жыл  мерзімге  қарызға ұсақ 
   бөлшектермен сататын болды. Қауымдық жерлері жоқ жерде жерсіз және 
   жері жоқ шаруаларға эмигрант жерінен бір арпаннан жер беретін болды.

1793 жылы 11 маусымда, яғни  якобиншілдер үкімет басына келгеннен  кейін 9 күннен кейін қауымдық  жерлерді бөлу туралы радикалды  шара белгіледі. 1669 жылғы жарлық  бойынша соңғы 200 жыл бойы тираж  бойынша шаруалардан феодалдардың тартып алған жерлері қайтарылатын болды. Бұл заң бойынша қауым жерінде бір жылдан бері түрып жатқан кез келген азамат қауымдық жерлерден өз үлесін алатын болды. Егер қауым мүшелерінің үштен бірі жерді бөлуді қаласа, бөлу жүзеге асырылатын болды. Егер оны ортақ пайдаланғысы келсе де өз еріктері. Франциялық кейбір аудандарында қауымдық жерді бөлу кең етек алды. Әсіресе, шарап жасау ісі кең жайылған жерлерде қауым жерлерін бөліп-бөліп алып, пайдаланғанды артық көрді. Мысалы, Мозель департаментінде 686 қауым өз жерлерін бөлісіп алды, ал Францияның орталық және батыс департамент-терінде қауымдардың көпшілігі жерді қауым болып иемденгенді дүрыс көрді.

П.А.Кропоткин  атап көрсеткендей, шаруалар жерді  бөлшектегеннен өздерінің бүрынғыдай да кедейлене түсетінін жақсы түсінді. Бұл жерде мына мәселені атап өткен жөн. Жоғарыда айтылған 11 маусымдағыі заң бойынша уақыт өткізбей, өздерінің атам заманнан келе жатқан жерлерін тартып алған феодалдардан қайтарып алып, өңдей бастаған шаруалар жерлі болып қалды да, ал бұны істемеген қауымдар ештеңесіз қалды. Францияда кейін реакция жеңген кезде орнығып қалған шаруалардың жерлерін қайта тартып алуға батылдары жете қоймады.

Якобиншілдер 17 маусымдағы декретімен Франция деревняларында феодалдық құқықтардың түпкілікті және толық жойылғандығын жариялады. Осылайша революция жасалғаннан бері төрт жыл өткен соң ғана ре-волюцияның басты мәселесі — аграрлық мәселе шешілді. Феодалдық құжаттар өртелуге тиіс болды. Оларды сақтауға тыйым салды, сақтауға әрекет жасаған феодалдарды каторгалық жазамен қорқытты.

Бұл декретшаруаларды тәуелді шаруадан жер бөліктерімен иемденуші басы бос ерікті шаруаларға айналдырды. Бұл — үлкен революциялық қүбылыс. Сонымен, якобиншілдер шіркеу және король, эмигрант жерлерін пационализациялау және оны жоғарыда айтқандай шаруалардың алуына мүмкіндік жасау арқылы дворяндық жер ұстауға соққы берді. Алайда, револлюцияның буржуазиялық сипаты көп үзамай, әсіресе, осы жер сату ісінде айқын көрінді. Деревня буржуазиясы калыптасып, өте кедей шаруалар мен батрактарды өзінің қанау объектісіне айналдырды.

Дворяндық жер иелену жойылған жоқ, эмиграцияға кетпеген, бүлікке қатыспаған феодал жерлері  өздерінде қалды. Олар ерікті жер  үстаушыға айналды. Кейін бұл жер буржуазиялық меншікке айналып, ауыл шаруашылығына капитализмнің енуіне қажетті алғышарттарды күшейтті. Якобиншілдер жеке меншікке қасиетті нәрсе ретінде қарады. Себебі олардың өзі жеке меншікті қорғаушы буржуазиялық революционерлер ғой. Якобиншілдердің зкономикада болсын, саясатта болсын шектеулігі, міне, осында.

Адамзат баласының тарихындағы  елеулі оқиға — ¥лы Француз

буржуазиялық революциясының барысында феодалдық қатынастарға үш улкен соққы берілді.

Бірінші соққы — революцияның бастапқы кезеңіндегі үкімет басында фельяндар болған кезде шаруаларға ештеңе бермесе де шіркеу оңдығын жойып, шіркеу мүліктерін национализациялап сату арқылы буржуазияның белгілі бөлігінің жер алып, жер иесіне айналуына, сөйтіп ауыл шаруашылығында феодалдық сектордың тарылып, капиталистік сектордың жасалуына мүмкіндік берді.

Екінші соққы — 1792 жылы монархияның құлатылуы. Үкімет басына келген жирондистер жер иеленуші — буржуазия мен либерал дворяндардың мүддесін қорғады. Шаруалардың әлеуметтік-экономикалық мүдделерін жүзеге асыруды ойлаған жоқ, қолдан келгенше оны айналып өтіп отырды. Эмигрант жерлерін сатты, бірақ сату шарты бойынша оны тек буржуазия ғана сатып ала алады. Бұл шара нәтижесінде феодалдық сектор одан әрі тарыла, буржуазиялық сектор кеңи түсті. [7]

Үшіші соққы — якобиншілдер үкімет басына келгеннен кейін жүргізген аграрлық шаралар арқылы берілді. Бұлар кедей бұқараға сүйене отырып, деревнядағы феодалдық қатынастарды ақырына дейін жойды. Аграрлық мәселені демократиялықө жолмен, яғни еңбекші бұқараның мүддесіне жақындата шешті. Алайда бұлар да буржуазиялық революционерлер болғандықтан жекеменшікті сақтады, бұрынғы ірі жер иеленуші дворяндардың жер иелігі жойылған жоқ. Жалгерлік қатынас өзгермеді, жері жоқ барлық шаруалар жер ала алған жоқ. Бұл революцияның шын мазмұнының өзі — буржуазияның үстемдігін және капиталистік қанаушы құрылысты орнату болатын.

 

Сілтемелер

1. Домнич М. Великая французская буржуазкая революция и 
   католическая церковь- М., 1960, С. 6.

2. Домнич.М. Великая французская буржуазная революция и каталическая 
   церковь.- М., 1960, С. 17.

3. История Франции.- М, 1972. Т. I. С. 311.
4. Кислица Н.  А.   Французская   буржуазкая   революция. 1789—1794гг.- 
   М., 1968. С. 27—28
5. Кислица   Н.   А.    Французская    буржуазная    революция. 1789-1794гг- М., 1968. С. 99.
6. Кислица Н.А. Французская буржуазная ревалюция- М., 1979, С. 237.
7. Кропоткин П. А. Великая фраицузская революция 1789—1793.- М., 1979. С. 94.
8. Кропоткин П. А. Великая фраицузская революция 1789—1793. -М., 1979. С. 328.
9. Манфред А. 3. Великая французская буржуазная революция.- М., 1956, С. 21.

 

10. Манфред А. 3. Великая французская буржуазная революция.- М., 1956. С. 77—78.
11. Манфред А. 3. Великая франсузкая буржуазная революция,- М., 1956. С. 192.
12. Новая история,- М., 1978. Ч. I. С. 110.
13. Робеспьер М. Избранные произведения в 3 томах, -М., 1965.Т. 2. С. 141 — 187.
14. Хрестоматия по новой истории. 1963. Т. 1. С. 118.
 

Әдебиеттер

1. Домнич М. Великая французская буржуазкая революция и 
   католическая церковь.- М, 1960, С. 6.

2. Домнич.М. Великая французская буржуазная революция и каталическая 
   церковь.- М, 1960, С. 17.

3. История Франции.- М., 1972. Т. I. С. 311.
4. Кислица Н.  А.   Французская   буржуазкая   революция. 1789—1794 гг. 
   М., 1968. С. 27—28
5. Кислица   Н.   А.    Французская    буржуазная    революция. 1789-1794 
   гг-. М., 1968. С. 99.
6. Кислица Н.А. Французская буржуазная ревалюция - М., 1979, С. 237.
7. Кропоткин П. А. Великая фраицузская революция 1789—1793.- М., 1979. С. 94.
8. Кропоткин П. А. Великая фраицузская революция 1789—1793. -М., 1979. С. 328.
9. Ленин В. И. Шығармаларының толық жинағы. 26-том, 231 -бет.

10. Ленин В. И. Шығармаларының толық жинағы. 32-том,   241-бет. 
П.Ленин В. И.   Шығармаларының толық  жинағы. 38-том, 405-бет. 
12. Ленин В.И. Шығ. 34-том. 222-бет.

ІЗ.ЛенинВ. И.  Шығармаларының толық жинагы. 31-том, 139-бет.

14. ЛенинВ. И.  Шығармаларының толық  жинағы.  34-том, 57-бет.
15. Левандоаский А. П, Сердце моего Марата. М., 1979, С. 37.
16. Манфред А. 3. Великая французская буржуазная революция.- М., 1956, С. 21.
17. Манфред А. 3. Великая французская буржуазная революция. -М., 1956. С. 77—78.
18. Манфред А. 3. Великая франсузкая буржуазная революция, -М., 1956. С. 192.

19. Маркс  К.,  Энгельс  Ф.  Таңдалмалы  шығармалар. - Алматы,   1956,

20. Маркс К., Энгельс Ф. Таңдамалы шығармалар.- Алматы, 1956. І-том. 117- бет.
21. Маркс К., Экгельс Ф. Таңдамалы шығармалар. -Алматы, 1956 1-том. 120-бет.
22. Маркс К., Энгельс Ф. Соч. Т. 4. С. 364.
23. Маркс К., Энгельс Ф. Таңдамалы шығармалар.- Алматы, 1956, І-том. 121-бет.
24. Маркс К., Экгельс Ф. Таңдамалы хаттар. 39-бет.
25. Маркс К.,Энгельс ф. Таңдамалы шығармалар.- Алматы, 1956 І-том. 139-бет.
26. Маркс К„ Энгельс Ф. Таңдамалы   шығармалар.- А., 1956, І-том, 173-бет.
27. Маркс К., Энгельс Ф. Таңдамалы   шығармалар.- А, 1956, 1-том, 173- 
    бет.
28. Маркс К., Энгельс Ф. 1956. 1-том. 222-бет.

29. Маркс К.₅ Энгельс Ф. Таңдамалы шығармалар.- Алматы, 1-том, 223- 
бет.

30. Молок А.И. Июньские дни 1848 года в Париже.- М., 1948. 
ЗІ.Новаяистория, М., 1978.4.1. С. 110.

32. Робеспьер М. Избранные произведения в 3 томах,- М., 1965.Т. 2. С. 141—187.
33. Хрестоматия по новой истории. 1963. Т. 1. С. 118.