Қаржы

      Кәсіпорындарда  негізгі құралдарға түгендеу жұмысы жүргізілетін уақытта басқа жақта  болатын (тасымалдау құралдары, басқа  жаққа күрделі жөндеуге жіберілген негізгі құралдар және т.б.) объектілерге басқа жаққа жібермей тұрып, алдын  ала тексеріп, түгендеу тізіміне енгізу керек. Машиналар мен жабдықтар  және күш беру қондырғылары түгендеу тізіміне түгендеу нөмірі және зауыттық нөмірі тағы да басқа көрсеткіштері  тіркеледі.

      Біртектес, құндары бірдей бір уақытта кәсіпорынға  келіп кіріске алынған шаруашылық құралдарының аттарымен қатар сандары  да жазылады. Ұйымның меншігіндегі негізгі құралдармен қатар жалға  алынған негізгі құралдарына  да түгендеу жүргізіледі. Бұл объектілерге түгедеу жүргізу жалға алғандағы  тізімі бойынша жүргізіліп, тізімге  негізгі құралдарды жалға берген субъектінің  аты, жалдық мерзімі  көрсетіліп жазылады. Мұндай тізімдеме  түгендеу барысында анықталған кәсіпорынның бухгалтерлік есеп мәліметтер мен ақпараттарына  сәйкес келмейтін бұрын есепке алынбаған, яғни артық шыққан немесе кем шыққан негізгі құралдарға жасалады. Түгендеу жүргізу комиссиясы өз жұмысының  соңында қорытынды жасап, өз шешімін  шығарады. Бұл шешімді кәсіпорынның басшысы бектіуі керек.

    Кәсіпорындау  түгендеу жүрггізілген кезде, келесі бухгалтерлік өткізбелер құрылады:

    Негізгі құралдарды қайта  бағалау

    Негізгі құралдардың бастапқы құнын белгілі  бір күнге әрекет етіп тұрған бағасымен  сәйкес келтіру үшін объектілерге қайта  бағалау жүргізіледі, содан соң  ол есепте және есеп беруде көрініс  табады. Әрекет етіп тұрған нормативтік  актілерге сәйкес, шаруашылық жүргізуші  субъектілер заңмен ұштастырылған  негізгі құралдардың индексациялауының  ережесі мен тәртібі туралы дербес шешім қабылдай алады. Қайта бағалаудың барысында негізгі құралдардың  нақты бары және құрылымы олардың  нақты ағымдағы (нарықтық) құны мен  тозу дәрежесі туралы дәл және толық  мәлімет алынады. Негізгі құралдарды қайта бағалау кәсіпорынға өнімнің өзіндік құнын, рентабельділігін анықтаудың әкономикалық тиімді жағдайларын тудырады, сондай-ақ нарықтық қатынастар жағдайында өте маңызды роль атқарады. Және ол негізгі құралдарды белсенді түрде жаңартуға қажетті инвестициялық ресурстарды тартуға мүмкіндік береді. Негізгі құралдарды қайта бағалау техникалық прогресстің дамуын есепке ала отырып, амортизация нормаларын нақтылауға негіз бола алады, қазіргі заман талабына сай ұдайы өндірісті жетілдіруге қажетті жағдайларды жасап, негізгі құралдарды сақтау мен тиімді пайдалануға жол ашады. Негізгі құралдарға қайта бағалауды жүргізу үшін түгелдеу комиссиясы сияқты комиссия құрады және кәсіптенген бағалаушыларды шақырады, ал олар сол бағалау күніне сәйкес келетін бағасын шығарады. Қайта бағаламастан бұрын, сол негізгі құралдардың белгіленген тәртіпте түгелдеуін жүргізеді. Негізгі құралдарды қайта бағалау үшін, олардың бастапқы құны, қызмет ету мерзімі, техникалық жағдайы қайта бағалаудың ең негізгі мәліметі болып табылады, яғни қайта бағалау кезінде оларды негізге алады.

    Шаруашылық  жүргізуші субъекті қалауы бойынша  өз меншігіне жататын негізгі  құралдарын; қоймада тұрған қондыруға  арналған құрал-жабдықтарын; аяқталмаған  күрделі құрылыстарын қайта бағалауы мүмкін. Инфляция жағдайында негізгі  құралдарды қайта бағалау, негізгі  құралдардың бағасын және де өнімнің, жұмыстың және қызметің өзіндік құнындағы  амортизациячының үлесін реттеуді көздейді.

    Егер  бұрынғы қайта бағалауға қатыспаған негізгі құралдардың құны арзандаса (бастапқы құны азайса), онда төмендеген құнының сомасы шығыс  ретінде  танылады, ал түзетулер жасалған тозу сомасы жай табыс ретінде танылады.

    Егер  бұрынғы қайта бағалауға қатысқан негізгі құралдардың құны арзандаса (бастапқы құны азайса), онда бұрынға  арзандатылған соманың шегінде  қосымша төленбеген капиталдың есебінен есептен шығарылады, ал егер ол сома бұрындар қайта бағаланған сомасынан  асып түссе, онда ол шығын ретінде  танылады, ал түзетілген тозу сомасы жай  табыс ретінде танылады.