«Маңғыстаугеология» АҚ – ның экономикалық тиімділін және акция шығарылымын талдау

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қорыта келгенде, қаржы нарығының құрамдас бөлiгi ретiнде бағалы қағаздар – мүлiктiк құқықты растайтын ақшалай құжаттар немесе мұндай құжаттарды шығарған ұйымға олардың иелерi қарызының қатысы.  Өз кезегiнде бағалы қағаздар нарығы – шаруашылық жүргiзушi субъектiлер мен мемлекет шығарған бағалы қағаздардың сан алуан түрлерi сатылатын және сатып алынатын қаржы рыногының бөлiгi. Бұл рыноктың қызмет етуi көптеген экономикалық, әсiресе инвестициялық процестердi реттеп, олардың тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiлiк бередi. Бұған осы рыноктың қор құрылымдарының – бағалы қағаздардардың сан алуандығымен қол жеткiзiледi. 

Бағалы қағаздар нарығы экономиканың барлық субъектiлерiнiң өздерiне қажеттi ақша ресурстарын алуының кең мүмкiндiктерiн жасайды және алудың жолдарын жеңiлдетедi.

Қазіргі күні нарықтық экономиканың қатаң заңдарына бейімделе алған  тек қана 5000 – ға жуық АҚ – дар  жұмыс жасайды. Бірақ, осы қоғамдардың  қызмет ету жағдайы қандай, ол бастапқыда оған қойылған талаптарға сай келе ме: бағалы қағаздар эмиссиясын бағалы қағаздар нарығына орналастырып, нарық механизмдерін ескере ме?

Алғашқыда АҚ – дар (бағалы қағаздар нарығының негізгі субъектісі ретінде) бағалы қағаздар нарығының қызмет етуіне әсер етеді деп болжанған, бірақ шындығында бағалы қағаздар нарығына қатысуда акционерлік қоғамдардың көп бөлігі, ең жақсы дегеннің өзінде, тек қана акция эмиссиясын тіркеумен ғана шектеледі. Сонымен қатар, кейбір акционерлік  қоғамдар тіптен акция эмиссиясының мемлекеттік тіркеу құжаттарын да көрсетпеген. Акцияны шығару мен орналастыру қорытындысы бойынша есеп беруін де жарияламаған.

Курс жұмысын жазу барысында «Маңғыстаугеология»  АҚ – ның мәліметтері қолданылған. Каспий теңізі ойпатында орналасқан «Маңғыстаугеология» АҚ – мы Қазақстандағы мұнай және мұнай өнімдерін игеру, пайдалану және мұнай өнімдерін бұрғылауға арналған құрал – жабдықтардың тетіктерін жөндеумен айналысады. Оның мұнай және газ игеретін кен орындары Приозерный, Қарақия ойпатында, Жетібай, Өзен қаласында орналасып, жақсы нәтиже беруде. Яғни, 2007 жылмен салыстырғанда 2008 жылы таза табыс 178,7 пайызға өсті.

«Маңғыстаугеология» АҚ – ның 2008жылы жалпы табыс 321456,2 мың теңгені құрады.

Негізінде кез келген акционерлік қоғамның өмір сүру әдісі – акция шығару болып табылады және оның номиналды құны болуымен қатар, дивидент алуға құқық беруі тиіс, сондай – ақ акционерлік қоғамдар бағалы қағаздар нарығының дамуына жағдай жасауы тиіс.

Сонымен, Қазақстан Республикасындағы акционерлік қоғамдардың дамуында келесідей негізгі мәселелерді көрсетуге болады:

• қарапайым халықтың көбінің акционерлік қатынастар мәселелерін түсінбеуі;
• көптеген қоғамдарда акция «акция» болып табылмайды;
• акционерлік қоғамдардың үлесінің көптігі;
• Заңдық базадағы қайшылықтар

Осындай бірқатар мәселелерді  шешу жолдары:

• Заңдық базаны ретке келтіру;
• Акционерлік істі білетін мамандарды дайындау (қаржыгерлер, брокерлер мен диллерлер, қаржы менеджерлері, т.б.)
• Акцияның әлеуметтік қағидасын максималды түрде сақтай отырып, тарату керек.

Акционерлік қоғамды  құрғаннан кейін салымшыларға қоғамның жағдайы туралы ақпарат беріп, акционерлік  капиталдың жұмсалуын қатаң бақылау.

Міне, осындай мәселелерді  шешудің бірден – бір жолы ретінде  парламент акционерлік қоғамдардың жарғылық капиталының минималды мөлшерін ұлғайту арқылы акционерлік қоғамдар қызметінің олардың инвесторлар үшін тартымдылығын көтеруді ұсынды. Менің ойымша, АҚ – ды басқаруды ұйымдастыру құрылымын әлі де болса жетілдіре түсінуіміз керек. Мысалы, талдау және болжам жасау бөліміне қарайтын маркетинг бөлімшесін коммерция бөліміне біріктіріп, керісінше коммерция бөліміне қарасты қоймалар бөлімшелерін қызмет көрсету бөліміне ауыстыру қажет, сонымен қатар осы жерде талдау және болжам жасау бөлімінің орнына тек қана қызмет көрсету бөлімі деп қалдыру қажет.

Акционерлік қоғам қаржысы экономикалық қатынастар жиынтығынан, яғни нақты ақша айналысынан және оны қалыптастырудан, бөлуден, сонымен қатар оларды нақты өндiрiсте немесе қызмет көрсетуде пайдаланудан тұрады. Рынокта қаржы микродеңгейде мемлекеттiк реттеудiң бiр формадағы құралы болып табылады, ал қаржылық нақты шешiмдi қабылдауды меншiк иесi iске асырады. Осыны көбiнесе нақты қаржылық шешiмдер қадбылдап, ол қаржыларды өндiрiске қосатын корпорация, яғни корпорацияның қаржыгерлерi болып табылады.

Осылайша бүгiнгi таңда  елiмiз акционерлік қоғамдардың  барлығы өздерiнiң экономикалық жағдайының ендi ғана дағдарыстан шығып, қаржы  қорларының бастапқы жинақталуына байланысты, ендiгi жерде сол корпорация қаржыларын тиiмдi қалыптастырып, оларды өндiрiсте ұтымды пайдалану арқылы ұлттық экономикамыздың тұрақты және бәсекеге қабiлеттi дамуын қамтамасыз ете аламыз.

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

2. Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы N 415-ІІ
3. Қазақстан Республикасының Заңы .
4. Бағалы қағаздар нарығы туралы ҚР-ның заңы. 1997ж 10 шiлде.
5. Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С.  Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2003. – 448 бет.
6. Мельников В.Д. Ли В.Д.  Общий курс финансов. Учебник. – Алматы: Институт развития Казахстана, 2001. – 285с.
7. Шуляк П.Н. Финансы предприятия. – Москва, - 2000 г.
8. Любушкин Н.П. Анализ финансово-экономической деятельности предприятия. Учебное пособие для вузов. – Москва, 2000г.
9. Дробазина Л.А. Финансы. Учебник для вузов. – Москва: Приор, 2000. –527с.
10. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 1998. – 184 с.
11. Құлпыбаев С.   Қаржы. Оқу құралы. – Алматы, Мерей, 2000.- 154 бет.
12. В.В.Бочкаров  Корпоративные финансы. – СПб: Питер, 2002. – 544 с.
13. «О текущей ситуации на финансовом рынке»  // Банки Казахстана,

№ 9, 8- 2009 г. 2-3 стр.

14. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкi № 004 баспасөз релизi 2006 13 қаңтар // Банки Казахстана №1 2009г.
15. Центральный депозитарий ценных бумаг. // Рынок ценных бумаг Казахстана №3, 2008г.
16. Байдельдинов Ж.Б. Развитие инфраструктуры рынка ценных бумаг в РК. // Вестник КазНУ. №3,2009г.
17. Бауржан Есенов « Перспективы совершенствование Казахстанского фондового рынка»  // РЦБК №11, 2009 г.
18. Н. Ә. Назарбаев.  «Қазақстан әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» Жолдауы,   Астана, 2006 жыл, 1 наурыз.
19. «О ситуации на финансовом рынке» // Банки Казахстана, №1,2 - 2010г. 2-7 стр.