Тұтыну несиесі және оның дамуы

      Ақшалай формада тұтыну несиесі тұтыну тауарларын алумен, көрсетілген қызметтер үшін төлемдермен байланысты шығындарды жабу үшін несиелік мекемелермен халыққа  беріледі.

      Тұтыну  несиесінің негізгі мақсаты-халықтың тұрмс деңгейін жақсарту.

      Әр  елдегі тұтыну несиесінің даму дәрежесін  салыстыратын болсақ, оның даму деңгейі  әр елде әр түрлі сатыда екенін көре аламыз.

      Соңғы зерттеулерге сәйкес тұтыну несиесі  банктермен берілетін несиелердің  ішінде ең табысты түрі болып табылады.

      Екінші  тарау жеке тұлғаларды несиелік қабілетін бағалауға және екінші деңгейдегі коммерциялық банктер мен тұтыну несиесін беру тәртібіне арналған.

      Банк  несиелік саясатын белгілегеннен кейін, осы саясаттың іске асуын жүзеге асыратын жүйені қарастыруы қажет. Ал, оның негізіне қарыз алушының несиелік қабілетін анықта, бағалауды жатқызамыз. Несиелік қабілеттік несиені басқарудың әдісі ретінде несиелеу процесін экономикалық жағынан қарастырады.

      Несиелік  келісім шартта бекітілген несиелеудің мүмкіндіктері мен шарттары туралы мәселелерді шешу үшін қарыз алушының сапалы сипаттамасы-несиелік қабілеттілік деп аталады. Банк жеке тұлғаның несиелік қабілеттілігін анықтауы өз несиелік тәуекелін азайтып, жұмысының тұрақтылығын жоғарылату үшін қажет.

      Сонымен, несиелік қабілеттілік дегеніміз-қарыз алушының уақытылы және толық қайтару қабілетімен анықталатын, несие алудың маериалдық және қаржылық мүмкіндіктерінің жиынтығы.

      Коммерциялық  банктер несие алушының өткен  жылдардағы қаржылық жағдайына және банкпен берілген несиенің несиелік мерзімі кезінде перспективаларына, болашақтағы қаржылық жағдайына талдау жасайды. Банк нарықты зерттей отырып, несие алушының қаржылық жағдайын және елдің жалпы экономикалық жағдайын ескеруі қажет.

      Бұл жерде банкпен жүргізілетін: төлем  қабілеттілікті бағалауға, несие қабілеттілікті және қаржылық тұрақтылыққа сараптама жасау жұмысы үлкен роль атқарады.

      Несие қабілеттілікке сараптама жүргізу  әр бір банкте кеңінен қолдануда, бірақ бұл жүргізілетін сараптамалар тек корпоративтік клиенттерге  бағытталған.

      Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікті  кепілге ала отырып,банктік несиелер әр түолі мақсаттар үшін берілуде.

      Ипотекалық  несиенің дамуы Қазақстанда баяу жүруде. Оның басты себебі, халықтың көп бөлігінің тұрақты табысының  болмауының нәтижесінде төлем қабілеті төмен сұраныс болуы. Сонымен қатар, екінші деңгейдегі банктер ұзақ мерзімді және арзан қаржылардың болмауы да ипотекалық несиелердің санының өсуіне кедергі болып отыр.

      «Казкоммерцбанк»  АҚ-ның мәліметтерін талдай отырып, мынандай қорытындылар жасауға болады: берілген 150 тұтыну несиелерінің 60 қозғалмайтын меншік сатып алуға, 60-автокөлік сатып алуға және басқа мақсаттарға берілген.

      Ал, үшінші тарау шетелдік тәжірибеге және Қазақстан тұтыну несиелерінің ерекшеліктеріне арналған.

      Қазіргі кезде, коммерциялық банктер арасында бәсекелестікке байланысты несие алушыларды тарту мақсатында банктер пайыздық мөлшерлемелерді мүмкін болғанша төмендетіп, несие мерзімін ұзартуда. Кейбір банктер несие алушының тұрақты табысына негізделіп несие беретін болса, келесі банктер несиені уақытылы қайтаруды қамтамасыз етуді негізге алады. Осы сияқты жағдайлар жеке тұлғаларға несие алу мүмкіншілігін көбейтті.

      Қазақстандағы несиелік жүйе Батыс елдерінің несиелік және жалпы банктік жүйелерінен  ерекшеленеді. Сондықтан да, тәжірибесін бізге толық енгізуге болмайды. Бірақ, бұл тәжірибелерді ішінара біздің елдің экономикалық коньюктурасына икемдеп қолдануға болар еді. Алайда, бұл мәселе толық зерттелмеген.    

             
 

                         

Пайдаланылған ғылыми әдебиеттер тізімі:

1. Мақыш  С.Б.  «Банк ісі» оқулық Алматы 2007,

2. Хамитов Н.Н. «Банк ісі» оқулық, Алматы 2007

3. Тулембаева  А.Н. «Банковский маркетинг» Учебное  пособие. 2007

4.Мақыш  С.Б. Коммерциялық банктердің  операциялары. Алматы 2002.

5. Баймұханова С.Б. «Бухгалтерлік есеп», Алматы 2005.

6. Сейітқасымов  Г.К. «Бухгалтерский коммерческих  банках»

7. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, Алматы 1999 ж.

8. «ҚР Ұлттық Банкі туралы» ҚР заңы 1995 ж.

9. «ҚР банктер және банк қызметі туралы» ҚР заңы 1995 ж.

10. «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР заңы.

11. 1995 ж. 23 желтоқсан №2723, 1997ж. 11 шілде № 154-1, 2000ж. 8 қараша                         №96-П Заңдарымен енгізілген

12.ҚР-ның кейбір заң актілеріне ипотекалық несиелеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ҚР-ның заңы: 2006ж. 3 маусым №427, Егемен Қазақстан 2006ж. 10 маусым № 140-141, 5 бет

13. Ғ.С. Сейітқасымов. Ақша, несие, банктер. Алматы 2001 ж.

14. Давлетова М.Т. «Кредитная деятельность банков в Казахстане», Алматы 2001г.

15. Баймұханова  С.Б. «Бухгалтерлік есеп», Алматы 2005.

16.Положение об ипотечном кредитовании физических лиц. 2007г.

17.Процедура проведения оценки залогового имущества и методические рекомендации по определению стоимости объекта залога, 6 май 2000г.

18.«Казкоммерцбанк» АҚ-ның жылдық қаржылық есебі (2009ж.)

19. «Статистическое  обозрение Казахстана», №1,2007

20.  «Социально - экономическое развитие Казахстана» 2007(март – январь)

21. «Банки Казахстана», №5,2007. Конакбаева А.Г. «Кридитная система РК: современное состояние и проблемы развития».

22. «Банки Казахстана», № 2, 2008

23.  «Континет», Татишева Е., «Рынок становиться чище» №25, 2006

24. «ҚазҰУ Хабаршысы» №3(43) 2006ж

25. «ҚазҰУ  Хабаршысы» №3(55) 2007ж

26. «ҚазҰУ Хабаршысы» №3 (49) 2005ж

27. «Қаржы  қаражат» №1 2006

28. «  Қаржы қаражат»

29. w.w.w. coogle.ru.

30.  w.w.w. yandex.ru.

31  w.w.w. kkb. kz.