Жоғары оқу орнында болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлауды жетілдіру

Автор: Пользователь скрыл имя, 24 Октября 2013 в 15:11, автореферат

Описание работы

Зерттеудің өзектілігі. Егемендік алған кез-келген елдің, халықтың ең басты міндеті – жас ұрпақтың ұлттық санасын қалыптастырып, шыңдауға қызмет ететін білім жүйесін қалыптастыру. Білім берудің ұлттық жүйесін құру –ұлттық мәдениетті оқу-тәрбие процесінде пайдалану арқылы ұлтжанды ұрпақты тәрбиелеу. Болашақ мұғалімдерді этнопедагогикалық біліммен қаруландыру мақсатында, халықтық дәстүрлердің тәрбиелік мүмкіндіктерін ашу - осы мәселені шешу жолдарының бірі.

Работа содержит 1 файл

Kadirbaeva_D_A.doc

— 266.50 Кб (Скачать)

Этногеография арнайы курсын оқуда, студенттер этнос туралы түсінікпен, «Қазақ» атауының шығу тарихымен таныса отырып, қазақ халқының бала тәрбиелеудегі ерекшелігі, ертедегі педагогикалық ойлар, тәлім-тәрбие құндылықтары және этнография және даналық ұлағаты туралы білім алады. Жергілікті халық арасынан, ел аузынан қалған табиғат – адам арасындағы үйлесімділік байланыс туралы халық даналығын, өсиет, мақал-мәтелдерін, ой иірімдерін оқып, үйренеді. Қазақ жерінің ежелгі картасы, ежелгі картадағы физикалық-географиялық орны, жер бедерімен танысады. Жер, су қадірі, биосфераны қорғау, қоршаған орта және экологиялық мәдениеттілікті оқып үйренеді. Ежелгі атаулар және жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты қазақи көзқарастар: бөрі сырғақ, киік матауы, тобылғы бүршіктенер, құралай, т.б. атаулардың қай уақытта болатынын және аталу себебімен танысады. Демокриттің детерминизм туралы түсінігі, ерекшелігі, этнопедагогикамен байланысын оқып біледі.

 

Кесте 2 – «Этногеография»  арнайы курсының тақырыптық жоспары

 

Тақырыптар

Қысқаша түсініктеме

Д

С

1

2

3

4

Этногеография  пәні, мақсаты, міндеттері

Этногеография туралы түсінік, ғылымы, зерттеу объектісі, мақсаты, маңыздылығы

4

2

Географиялық детерминизм ұғымы

Демокриттің детерминизм туралы түсінігі, ерекшелігі, этнопедагогикамен байланысы

4

2

Қазақ халқының

этногеографиясы

Этнос туралы түсінік. Қазақ жеріндегі  рулар мен тайпалар. «Қазақ» атауының шығу тарихы. Қазақ халқының бала тәрбиелеудегі ерекшелігі. Ертедегі педагогикалық ойлар, тәлім-тәрбие құндылықтары.

4

2

Этнография және

даналық ұлағаты

Жергілікті халық арасынан, ел аузынан  қалған табиғат-адам арасындағы гармониялық байланыс туралы халық даналығын, өсиет,мақал-мәтелдерін, ой иірімдерін оқыту, үйрету.

 

 

4

 

 

 

2

Қазақ жерінің ежелгі картасы

Ежелгі картадағы физикалық-географиялық орны, жер бедері.

4

2

Жер қадірі-бабалар көзімен

Жер, су қадірі, биосфераны қорғау, қоршаған орта және этнопедагогика

4

2

Жер-су аты тарихтың хаты

Жер-су атауларының ұлттық негізде  қойылуы, ежелгі атаулар.

4

2

Фенологияның ұлттық ерекшелігі

Жыл мезгілдерінің ауысуына байланысты қазақи көзқарастар: бөрі сырғақ, киік матауы,тобылғы бүршіктенер, т.б.

 

4

 

2

Ауа райын ұлттық болжау негіздері

Ауа райын болжаудың ұлттық тәсілдері

4

2

барлығы

 

36

18


 

 

Ұлттық білімдердің  жүйесі ішіне кіретін білімдік мекемелердің басты ерекше белгісі – ұлттық мәдениеттің байлығы, халықтың өмір сүру әдісі, оның дәстүрі, әлеуметтік мінез-құлық ережесі, жан-дүниелік мақсаты мен құндылығы толық бейнеленген білімнің басқа мазмұны болып табылады. Жоғары оқу орнының оқу жоспарындағы пәндерде білім мазмұнының этнопедагогикалық компонентін іске асыру қазақ халқының мәдениетін, дәстүр, әдет-ғұрыптардың тәрбиелік потенциалын терең зерттеуге, өздерін түсіне алуға көмектесуге, қазіргі жағдайда саналы іс-әрекет жасауға дайын, білімді, тәрбиелі, шығармашыл адамды тәрбиелеуге мүмкіндік береді.

Қалыптастырушы эксперименттің төртінші кезеңінде студенттер толық сабақ және тәрбие жоспарларын өз беттерімен жасай алады.

Сонымен, қалыптастырушы эксперимент барысында студенттер негізгі мамандыққа байланысты пәндерді меңгерді. Олар: педагогикалық-психологиялық, географиялық, этнопедагогикалық пәндер және далалық және педагогикалық практикаға барды. Далалық практика кезінде студенттер өздері жергілікті жерге зерттеу және бақылау жұмыстарын жүргізді, Педагогикалық практика кезінде студенттің алғашқы кәсіби қалыптасу кезеңі жүреді. Осы уақытта студент білім берумен қатар тәрбие жұмыстарын қатар жүргізеді. Білім беру процесі және тәрбие жұмыстарын жүргізу кезінде этнопедагогикалық бағыттағы жұмыстар көп жүргізілді. Олар: арнайы сынып сағаттары, ашық тәрбие сағаттары.

Қорытынды эксперименттің нәтижесі: болашақ география пәні мұғалімдері ретінде студенттердің оқу-тәрбие процесінде этнопедагогикалық іс-әрекеттері анық көрінеді; кәсіби білімдерімен бірге этнопедагогикалық білімдерін де пайдалана алады; географиялық білімдерімен бірге этнопедагогикалық білімдері жоғарлаған, кәсіби іс-әрекетін этнопедагогикаға негіздей алатын, этнопедагогикалық және географиялық білімдерін ұштастыра алады (3-, 4- кестелер, 3-, 4- суреттер).

 

Кесте 3 – Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлаудың өзгеруі

 

Компоненттер

Жоғары деңгей

Орта деңгей

Төмен деңгей

 

БЖ

4-кесінді

БЖ

4-кесінді

БЖ

4-кесінді

Тұлғалық

11.05

31.95

30.15

47.65

58.8

20.4

Мазмұндық

22.7

34.5

42.1

52.7

35.2

12.8

Технологиялық

3.05

20.8

18.75

58.5

78.2

20.7

Орта көрсеткіш

12.25

29.08

30.25

47.95

57.5

22.97


 

 

 

Сурет 3 – Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлаудың динамикасы

Кесте 4 – Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлаудың салыстырмалы нәтижелері

 

Компоненттер

Жоғары деңгей

Орта деңгей

Төмен деңгей

 

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

ЭТ

БТ

Тұлғалық

31.95

11.2

47.65

30.7

20.4

58.1

Мазмұндық

34.5

19.6

52.7

38.7

12.8

41.7

Технологиялық

20.8

8.7

58.5

36.4

20.7

54.9

Орта көрсеткіш

29.08

13.16

47.95

35.27

22.97

51.57


 

 

Сурет 4 – Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлаудың салыстырмалы көрсеткіштері

 

 

Жүргізілген тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың нәтижелерін талдау болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлауды жетілдірудің педагогикалық шарттар жүйесі жоғары оқу орындарында пайдаланудың тиімділігін көрсетіп, біздің зерттеуіміздің ғылыми болжамының дұрыстығын дәлелдеді.

 

Қорытынды

 

Сонымен, зерттеу барысында  қол жеткен нәтижелер мынадай тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді:

  1. Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлау тұтас жүйе болуы тиіс және жоғары білім берудің мемлекеттік стандартындағы барлық циклдер пәндеріндегі этнодидактикалық бірліктерді қамтитын пәнаралық негізде іске асырылуы керек. Болашақ география мұғалімдерін даярлауда жоғары кәсіби білім берудің мемлекеттік стандарттарының, оқыту бағдарламаларының, оқу жоспарларының, оқу-әдістемелік құралдарының және басқа да оқу-әдістемелік кешен құралдарының мазмұнын талдау барысында білім мазмұнының этнопедагогикалық компонентін іске асыру мүмкіндіктері анықталды. Сонымен бірге, халықтың тәрбиелеу мәдениеті, халықтық педагогика тәжірибесі мен практикасы жеткілікті түрде көрінбейді.
  2. Педагогикалық құралдарды (мақал-мәтелдер, жұмбақтар, нақыл сөздер, аңыз әңгімелер, салт-дәстүрлер) сабақ барысында пайдалану болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлау бағдарламасын сәтті іске асыруға мүмкіндік береді.
  3. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс «Жалпы жер тану», «Топонимика», «Қазақстанның физикалық географиясы» пәндерін этнопедагогикамен байланыстыра жүргізуге негізделді. Жалпы тәжірибелік-эксперименттік жұмыс болашақ география мұғалімдерінің этнопедагогикалық даярлығының қалыптасуының оң динамикасын көрсетті. Оған зерттеудің басындағы, ортасындағы және соңындағы салыстырмалы көрсеткіштер дәлел бола алады.
  4. Жоғары оқу орнының оқу жоспарларының мазмұны, этнопедагогика бойынша оқу-әдістемелік кешендер этнопедагогикалық білімдер мен іскерліктерді бір-бірін толықтырушы ретінде көрсетілуі тиіс.
  5. Болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлауды жоғары педагогикалық білімнің мемлекеттік білім стандартының барлық циклдері пәндерінің этнодидактикалық бірліктерін қамтитын, пәнаралық негізде іске асырылатын, тұтас жүйе ретіндегі болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлаудың нәтижесі болады. 
  6. Мұғалімнің этнопедагогикалық даярлығы – мұғалімнің кәсіби даярлығының маңызды бөлігі және болашақ география пәні мұғалімінің кәсіби даярлығының қажет компоненті. Ол этнопедагогикалық даярлықты жетілдіру процесін көрсетеді және тұтас кәсіби даярлыққа қатынасында кіріктірушілік қасиетке ие. Этнопедагогикалық даярлыққа тән кіріктірушілік сипат оны  болашақ география пәні мұғалімі оқу жоспарының барлық цикліндегі пәндерді оқу барысында, педагогикалық практиканың әр түрлерін және сыныптан тыс жұмыстарды өткізуде игерген этнопедагогикалық білім, іскерлік және дағдыларын біріктіретін  тұлғаның қабілеттері жүйе ретінде анықтауға мүмкіндік береді.
  7. Болашақ география мұғалімдерін кәсіби даярлауда алдыңғы қатарға олардың этнопедагогикалық терең білімін, іскерлігін, этникалық толеранттылығын, этнопедагогикалық эрудициясын, этнопедагогикалық даярлығын бөлінбейтін, тұтас бөлік ретінде меңгеруі және болашақ география мұғалімін этнопедагогикалық даярлаудың нәтижесі шығады.
  8. Болашақ география пәні мұғалімінің этнопедагогикалық даярлығының мазмұны оқу жоспарында, білім мазмұнының этнопедагогикалық компоненті түрінде оқу пәндерінің бағдарламасында көрсетілген және этнопедагогикалық даярлық процесінде қалыптасады. Біз білім беру мазмұнының этнопедагогикалық компонентін халық педагогикасының тәжірибесі, осы этностың мәдениеті, оның ішінде мәдениет пен тәрбиенің ұлттық компоненті ретінде анықтаймыз. Осы мазмұн пәндердің этнодидактикалық бірліктерін, сонымен қатар, барлық циклдердің пәндерін игеру процесінде қалыптасатын этнопедагогикалық білімдер мен іскерліктерді қамтиды.

Жасалынған қорытындылар негізінде мынадай ұсыныстар айтуға болады:

      • жоғары оқу орнында болашақ география мұғалімінің этнопедагогикалық даярлығын қалыптастыруды арнайы ұйымдастыру қажет;
      • география мамандығының оқу жоспарына этногеографиялық білімдерді қалыптастыруға бағытталған пәндер енгізілуі тиіс;
      • болашақ география пәні мұғалімінің кәсіби іс-әрекетінің ерекшеліктеріне сәйкес «Этногеография» арнайы курсын жоғары оқу орнының оқыту процесіне енгізу керек;
      • студенттердің оқу-далалық, педагогикалық практикалар мазмұнында этногеографиялық және этнопедагогикалық сипаттағы тапсырмалар ендіру қажет;
      • этногеографиялық білімдер этнопедагогикалық білімдермен тығыз байланыста қалыптасуы тиіс.

Зерттеу проблемасы кең болғандықтан, оның барлық жақтарын біздің диссертациялық жұмыста қамтып шығу мүмкін емес. Этногеографиялық материалдарды мектептің тәрбие жүйесінде қолдану, оған болашақ мұғалімдерді даярлау және т.б. мәселелер әлі де зерттеуді қажет етеді.

 

Диссертацияның  мазмұны мынадай басылымдарда жарияланды

 

  1. Географиялық білім беру жүйесіндегі негізгі мәселелері // Қазақстан географиясы: мазмұны, мәселелері, келешегі: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары (20-22 сәуір 2006 ж). - Алматы: Аркас баспасы, 2006. – Б. 369-374. (К.Д. Кенжина, Г.М. Жанғожинамен авторлық бірлестікте).
  2. Болашақ мамандарды кәсіби даярлаудың шарттары // География в школах и вузах Казахстана. – 2006. - №5 . – Б. 7-8.
  3. Этникалық тәрбие беруде топонимиканың рөлі // Ұлт тағылымы. – 2007. - №1. – Б. 46-50.
  4. Болашақ география пәні мұғалімдеріне климотологияны халық педагогикасы негізінде оқыту // Ізденіс. – 2007. - №2. – Б. 232-236.
  5. Болашақ мұғалімге экологиялық білім беруде халық педагогикасының рөлі // Қазақстан жоғары мектебі. – 2007. - №2. – Б. 52-55.
  6. Болашақ география пәні мұғалімдерін даярлауда этнопедагогиканың рөлі // Наука и образование – ведущий фактор стратегии «Казахстан - 2030»: труды Х Юбилейной Международной научной конференции (26-27 июня 2007г.). – Караганда, 2007. – Б. 267-270.
  7. Географиялық білім беруде этнопедагогиканың орны // Білім беру реформасы – Қазақстанның нақты бәсекеге қабілеттілігіне апарар жол: VII Халықаралық Байқоңыров оқулары материалдарының жинағы (28-30 мамыр 2007ж.). - Жезқазған, 2007. – Б. 72-74.
  8. Жер-судың аты – ұлттық байлығымыз // Ұлт тағылымы. – 2007. - №3. – Б. 28-31.
  9. Этнопедагогикалық білімнің география пәні мұғалімдерін даярлаудағы орны // Қарағанды университетінің хабаршысы. Педагогика сериясы. – 2007. - №2(46). – Б. 136-138. (С.Т. Каргинмен авторлық бірлестікте).
  10. Кәсіби білім беруде этнопедагогиканың орны // Наука и образование – ведущий фактор стратегии «Казахстан - 2030»: труды Международной научной конференции (24-25 июня 2008г.). – Караганда, 2008. – Б. 432-435.
  11. Этнопедагогическая подготовка учителей географии в условиях высшего учебного заведения //«Динамика исследования - 2008»: материалы IV международной научной практической конференции (16-31 июля 2008г.). – София: Бял ГРАД-БГ ООД, 2008. – Б. 68-71.
  12. Болашақ мұғалімнің этнопедагогикалық даярлығын жетілдірудегі педагогикалық жоғары оқу орнының білімдік ортасының ерекшелігі // Жаһандану және қазіргі замандағы университеттер: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары (26-27 қыркүйек 2008ж). – Қарағанды, 2008. – Б. 51-54. (С.Т. Каргинмен авторлық бірлестікте).
  13. Халықтық географиялық білімнің этнопедагогикалық құндылығы // Этнопедагогика. – 2008 - № 05(23). – Б. 21-26. (С.Т. Каргинмен авторлық бірлестікте).
  14. Топонимика (әдістемелік нұсқау). – Қарағанды: ТОО Санат-Полиграфия баспасы, 2007. – 30 б. (П.А. Мақсұтова, Г.Б. Абиевамен авторлық бірлестікте).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Резюме

 

Кадирбаева  Дидар Артыкбаевна

 

Совершенствование этнопедагогической подготовки будущих 

учителей географии  в вузе.

 

13.00.08– Теория и методика профессионального обучения

 

Основная задача любой  страны, народа, завоевавшей независимости  – создание системы образования  формирующая национальное сознание молодого поколения. Создание национальной системы образования – использование национальной культуры в учебно-воспитательном процессе в воспитании молодого поколения. Вооружение студентов, будущих педагогов этнопедагогическими знаниями, вскрытие воспитательных возможностей традиций народа один из путей решения данной проблемы.

Одна из внеочередных задач  общества – подготовка профессионально адаптированных современным условиям будущих специалистов. В современных условиях имеется потребность в формировании у студентов знаний о значении и места народной педагогики  в учебно-воспитательном процессе школы, подготовки будущих учителей к воспитанию у учащихся национального сознания на уроках географии. В этом контексте, формирование понятий об окружающей среде и природных явлениях и интеграция материалами народной педагогики в условиях вуза является актуальной проблемой. Поэтому, возникает объективная потребность совершенствования этнопедагогической подготовки будущих учителей географии на основе осуществления связи географии с материалами народной педагогики. Совершенствования этнопедагогической подготовки будущих учителей в учебном процессе на основе  межпредметной связи географии  с этнопедагогикой имеет важное значение.

В географическом образовании народные эмпирические знания об окружающей среде, названиях  местностей нами рассматривается как самостоятельное составлющее содержание образования. Формирование этнопедагогической готовности будущих учителей в процессе усвоения географических знаний об окружающей среде, погоды, названиях местностей и небесном мире  - составная часть целеостного педагогического процесса.

Изучение истории  возникновения географических названий местностей оказывает положительное  влияние на патриотическое воспитание учащихся. А для достижения этого  результата необходимо воспитать в  будущем учителе  национальную гордость и сформировать этнопедагогические знания.

Актуальность исследования определяется необходимостью формирования у будущих учителей географии этнопедагогической компетентности и отсутствием научных разработок и методик обучения, позволяющих осуществить данную подготовку.

Информация о работе Жоғары оқу орнында болашақ география мұғалімдерін этнопедагогикалық даярлауды жетілдіру