Ақпарат жүйесі

         Қазақстан  Республикасынан тыс жерлерде  төленген салық сомасы Қазақстан Республикасында табыс салығын төлеген кезде есептелінеді.

          Есептелетін  соманың мөлшері Қазақстан Республикасында  қолданылып жүрген ставкалар  бойынша есептелген сомадан аспауы  тиіс.

          Жылдық  жиынтық табыс пен шегеріс  жасау туралы декларацияны салық төлеушілер салықты тіркейтін жердегі салық қызметі органдарына есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызына дейін тапсырады. Декларация нысаны осы оқу құралының 1 және 2 қосымшасында келтірілген.

          Салық   декларациясына салық төлеуші немесе салық төлеуші болмаған жағдайда не болмаса ол іс-әрекет жасауға қабілетсіз болса, оның заңды өкілі қол қояды.

           Қазақстан  Республикасында қызметін тұрақты  мекемелер арқылы жүзеге асыратын  резидент емес заңды тұлғалар  салық органдарына табысы туралы декларациялар мен бірге сол сияқты декларацияда көрсетілген деректердің ақиқаттығы туралы аудитордың қортындысын табыс етеді. Шетелдік резидент емес заңды тұлғалар N 2 қосымшада көрсетілген нысан бойынша декларация тапсырады.

           Мұндай қортынды салық органына есепті жылдан кейінгі жыл ішінде табыс етілуі тиіс, бірақ аудиторлық тексеру өткізілгеннен кейін 10 күннен кешіктірмеуі тиіс.

           Салық  декларациясында салық төлеуші  немесе салық төлеуші болмаған  жағдайда не болмаса іс-әрекет жасауға қабілетсіз болса, оның заңды өкілі қол қояды.

            Салық төлеушіге салық декларациясын  құрастыру жөнінен қызмет көрсететін  аудитор аталған декларацияға  қол қойып, мөр басуға және  салық төлеушінің өз тіркеу  нөмірін көрсетуге міндетті.

             Салық қызметі органының басшысы салық декларациясын тапсырудың мерзімін, егер салық төлеуші осы мерзім жеткенге дейін оны ұзарту жөнінде өтініш берсе, бір жыл ғана ұзарта алады. Ал декларация тапсыру мерзімін салық төлеу мерзімін ұзартпайды.

              Заңды тұлға есепті жылға жиынтық жылдық табыс және шегеріс жасау жайындағы декларацияны есепті жылдан кейінгі жылдың 10 сәуірінен кешіктірмей табыс етілген күннен бастап 10 күн өткен соң түпкілікті есеп айырысып, табыс салығын төлейді.

             Егер салық органы тексеру нәтижесінде табыс салығы заң жүзінде көзделгеннен гөрі бюджетке үлкен сомада төленуге тиіс болса, жеке аударылған салық сомасы тексеріс нәтижесі бойынша қосымша ақы сомасы туралы салық органының хабарламасын алған күннен бастап 5 күн мерзімде төленеді. Өсім кемітілген салық және ағымдағы төлем сомаларын төлеу мерзіміннен есептеледі.

              Салық қызметінің салық төлеушіге  жіберген хабарлама қағазы немесе басқа да құжаттары жазбаша жасалып, оларға тегі мен аты-жөні көрсетілген бастықтың немесе уәкілді лауазымды адамның қолы қойылуға, сондай-ақ елтаңбалы мөрмен расталып, салық төлеушіге жіберілуге не болмаса тапсыруға тиіс. Құжаттар оның мекен жайына хабарламамен жеткізілсе немесе тапсырыс почтасымен жіберілсе, белгіленген тәртіппен тапсырылған болып саналады.

              Бюджетке аударылған табыс салығының  төлем талаптарын төлеуші төлеу  мерзімі келгенге дейін немесе  төлем мерізімінде, ал инкассалық  тапсырмаларды төлеу мерзімінде тапсырады және бірінші кезекте атқарылады.

              Егер төленген салық сомасы есептелген сомадан алып кетсе, салық қызметті:

1. артығын салық төлеуші төлейтін басқа салықтардың есебіне жатқызады;
2. салық төлеушіның келісімімен қалдығын алдағы төлемдер міндеттемелері есебіне жатқызады; 
3. қалдығын 20 күн мерзім ішінде төлеушіның жазбаша өтініші бойынша салық төлеушіге қайтарады.

       Салық  төлеушіден нетіздемелі жазбаша  өтініш алған соң, салық қызметі  органының басшысы салық төлеу мерізімін бір жылдан аспайтын уақытқа ұзартуға және (немесе) заңға сәйкес белгіленген айыппұл санкцияларды қолданбауға құқылы, бірақ бір жылдан артық емес. Төлеу мерзімінің ұзартылуы салық төлеушіні салықты бюджетке уақтылы өткізбегені үшін өсім төлеуден босатпайды.

             Салық қызметі органдары бюджетке  төленуге тиісті салық сомасының  бұрын ашылмаған кемітілуін анықтаса, кеміту сомасы өсім есептемей  және айыппұл санкциялары қолданылмай  өндіріп алынады.

         

                    2.2.Салық төлеушілердің міндеттемелері және жауапкершілігі

 

       Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының төлеушілері:

1. қаржы- шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебі мен есептемесін белгіленген тәртіппен жүргізуге, салық органдарына бухгалтерлік есеп-қисаптар мен баланстарды, заңды тұлғалар алынатын табыс салықлығы жөніндегі декларацияны және салықтарды есептеуге, төлеуге байланысты басқа да қажетті құжаттарды, мәліметтерді табыс етуге;
2. салықтарды есептеуге және төлеуге байланысты есеп құжаттамаларын 5 жыл бойы сақтауға;
3. салық қызметінің талабы бойынша орындалған жұмыс немесе көрсетілген қызметтер үшін төленетін сома туралы ақпарат беруге;
4. салық бойынша жеңілдіктер алуға құқығын растайтын құжаттарды көрсетуге, ал тиісті жағдайларда табыс етуге;
5. уақтылы және толық көлемде тиесілі салық сомасын төлеуге;
6. салық органдарының лауазымды адамдарын табыстарды есептеуге, болмаса салық салу объектілерін ұстауға байланысты қызмет іске асырылатын ұй-жайларды тергеуге, сондай-ақ салықты есептеу және төлеу мәселелері жөнінде тексеруге міндетті.

Басшылар және заңды  тұлғалар тиісті қызметкерлері салық  органдары жүргізген тексеру  актісінде қол қоюға, актіде баяндалған фактілермен келіспеген жағдайда келіспеу дәлелін келтіріп жазбаша түсініктеме  хат табыс етуге міндетті. Сол  сияқты олар салық туралы заңдардағы бұзушылықты жою жөнінде салық туралы заңдардың анықталған бұзылуын болдырмау жөнінде салық  органдарының талабын орындауы тиіс.

Салықтың дұрыс есептелуі, бюджетке уақтылы төленуі және салық  салу туралы қолданылып жүрген заңдарды сақтауы үшін жауапкершілік салық төлеушілерге және оның лауазымды адамдарына жүктеледі.

Белгіленген мерзімнің  саналуы, оның басталуы белгіленген  нақты оқиғадан немесе заңды әрекеттен  кейін келесі күн басталады. Мерзім уақыттың соңғы күні бітеді. Егер мерзімнің соңғы күні демалыс күніне сәйкес келсе, онда мерзім келесі жұмыс күнінің соңында бітеді.

Уақтылы төленбеген салық  сомасы, соңы ішінде ағымдық төлемдер бюджетке, осы сома төленбеген күні, тексеру сәтінде мерзімі өткен  әр күні үшін (төлем жасау күнін  қосқанда) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі белгіленген қайта қаржыландыру ставкасынан 1,5 есе мөлшерінде өсім есептеліп, өндіріп алынады.

Салық төлеушіның өтініші  бойынша уақтылы қайтарылмаған  салықтың артық төленген сомасы немесе дұрыс ұсталынбаған сома салық төлеушіге, осы сома төленген күні, мерзімі өткен әр күні үшін (төлем жасау күнін қосқанда) Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі белгіленген қайта қаржыландыру ставкасынан 1,5 есе мөлшерінде процент төленіп қайтарылады. Салық пен төлемдердің басқа түрлері бойынша борышы болмаған ретте қайтарылады. Салық инспекциясы артық төлемді қайтаруға қаржы органына уақтылы қортынды табыс еткен жағдайда, артық төлем сомасын (өтеуді) уақтылы қайтара алмағаны үшін қаржы органы жауап береді.

• Белгіленген мерзімді жеткілікті негізсіз салық декларациясын табыс етпеген заңды тұлғаға декларация ұсынылмаған әр ай үшін төленуге тиісті, бірақ декларация бойынша төленбеген соманы 5 проценті мөлшерінде айыппұл салынады.
• Декларацияны табыс ету мерзімі бұзылған жағдайда әр айдағы кешіккен күндердің санына қарамастан толық мөлшерде айыппұл салынады.
• Декларацияда көрсетілген салық мөлшерін оны толық төленбеуіне әкеліп соққан кеміту үшін салық төлеушіге кемітілген салық соманың 100 проценті мөлшерінде айыппұл салынады.
• Бір айдағы ағымдық төлемдер соманың мөлшері кемітілгені үшін кемітілген ағымдағы төлемдердің 100 проценті мөлшерінде айыппұл салынады.
• Есепте көрсетілген тауарларды (атқарылған жұмысты, көрсетілген қызметті) сату жөніндегі операцияларды жүргізген үшін алынған тауарлар (жұмыс, көрсетілген қызмет) құнының 100 проценті мөлшерінде айыппұл салынады.

       

Салық төлеуші салық  салынатын кезең біткеннен кейін  оны дұрыс есептемеу нәтижесінде  кері түскен табыс салығының сомасын  қайтару туралы өтініш беруіне болады. Аталған сомалар төлеушіден тиесілі басқа сомалардын есебінен қайтарылуға немесе есепке алуға жатады.

Заңды тұлғалардың табыс  салығы дұрыс қолдануға бақылау  жасау Қазақстан Республикасы Президентінің  Заң күші бар  «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Жарлығына және басқа да заңдаға сәйкес асырылады.

 Салықтың белгілі  бір бойынша тексеру жарты  жылдықта бір реттен, ал кешенді  тексеру –жылына бір реттен  жүргізіледі.

  Кезектен тыс тексерулер  нақты салық төлеушіге қатысты  Салық комитетінің жазбаша рұқсатымен жүргізіледі.

Салық органдары лауазымды  адамдардың іс-әрекеттеріне шағым сол  адамдар тікелей бағынатын органға  беріледі. Шағымды қарау және ол бойынша шешім шығару шағым түскен кезден бастап 30 күн мерзімнен кешіктірілмейді.

Шағым жөніндегі шешімдерге жоғарғы тұрған салық қызмет органына немесе сотқа арыздануға болады. Жоғары тұрған салық қызметі органы 30 күн ішінде шағымға жауап қайтармаған ретте өтініш келесі жоғарғы тұрған салық қызметі органына беріледі.

 

2.3. Программалық жабдықтау

 

 

Программалық жабдықтау  дегеніміз – экономикалық ақпараттық жүйелердің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін программалардың жиынтығы. ЭЕМ  бағдарламалық қамтамасыз ету программалар кешенін ұсынады, яғни мәліметтерді өңдеу процедурасын қамтамасыз ету  – бағдарламалау, салық есебін басқару, есептерді шығару және мәліметтерді өңдеу жүйесін жобалау болып табылады. Программалар қамтамасыз ету арнайы және жалпы жүйелік болып бөлінеді.

Программалық жабдықтау  құрамына әмбебап құралдар, пакеттер және бағдарламалар кіреді, бұлар бөлек проблемалар облысына бейімделген. Бұл жерде 3 негізгі программалық құралдар класын ерекшелеуге болады:

қолданбалы пакеттер және программалар, бұл пайдаланушының жұмысын қажетті түрде орындауды  қамтамасыз етеді (мәтіндерді өзгерту, суреттер салу, ақпараттық массивтерді өңдеу және т.б.) – қолданбалы программалық жабдықтау.

жүйелік программалар, бұл  әр түрлі қосалқы функцияларды орындайды (операциялық жүйелер, драйверлер, бағдарламалы қабықтар, операциялық қабықтар және көмекші бағдарламалар (утилиты) және өзімен бірге жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етуді ұсынады.

аспаптық жүйелер, яғни жүйелік бағдарлама, компьютерге  жаңа бағдарлама құру үшін қамтамасыз етілген.

Қолданбалы программалар персоналды компьютерге өте ыңғайлы  құрал ретінде жұмыстарды орындауға, үйренуге және ойнауға мүмкіндік береді. Қолданбалы программа қарапайым қолданушыға немесе бағдарламашыға және қандай да бір жерде жұмыс істейтін маманға есептелуі мүмкін. Қолданбалы программалар кең профильде болуы мүмкін, мысалы, салықтық есептеулерді немесе құжаттарды құрастыруға арналған, бірақ та мамандандырылған да болуы мүмкін, мысалы, электоркардиограммаларды талдау, электрлік бұйымдарды проектілеу кезінде және т.б. қолданылуы мүмкін.

Қолданбалы программалық жабдықтау арқылы есепті шешу процесі кезінде программалы ЭЕМ нәтижелілігін жоғарлату үшін арналған. Қолданбалы программалар пакеті (ҚПП) бағдарлама библиотекасы сияқты іске асырылуы мүмкін, стандартты ішкі бағдарламалар арқылы бағдарламалық тілдердің кеңейтілуі мүмкін. Басқа жағынан ҚПП интерактивті ортаны қалпына келтіруін іске асыратын пакет болуы мүмкін (диалогтік тәртіп).

 

«Cалық және басқа  да міндетті төлемдердің бюджетке түсуін талдау және болжауң есептер кешенін  шешуне арналған бағдарламаға сипаттама

 

«Cалық және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке түсіун талдау және болжауң есептерін Delphі қосымшасында МББЖ Paradox 7   негізінде шығаруға болады.

Delphі –ол  программалау  ортасы, жоғарғы нәтижелі  құрал.

Delphі-ең дұрыс жөндеу  ортасы, бәрінен бұрын бөлек жұмыс  станцияларымен қатар серверлер үшін жөндеу және  қолғабыста  қолдану үшін арналған.

Delphі 7 Wіndows  2000  немесе  Wіndows  XP professіonal  операциялық жүйенің  басқаруымен  жұмыс істеуге   болады.

Delphі ортасының   жұмысындағы  ерекшілігі мынандай:

-Delphі-дің көмегімен  құралған приложениенің басым бөлігі өндіріс және бизнеспен байланысты есептерді шешуге бағытталған, яғни дерек қордың істері мен есепберуді ұйымдастыруды жабдықтау жиі шешілетін сұрақтар болады.

- қосымшалармен  бірге   жұмысы күннен күнге маңызды  болып барады. Бұл ақпараттық жабдықтаудың  жылдам өсуіне шартталған:

1. Мобильді  компиютерлердің  көп таралуы;

2. Сандық, мәтіндік, бейнелік  және дауыстық ақпараттарды  қондырғыға  жазу, көшіру және қабылдауға  арналған техникалық  құралдардың   келешекте өркендеуі;

Приложение жасаудың  өңдірудің интеграциялық ортасы деп аталатын  графикалық ортасы Delphі-дің негізі болып табылады.

(Іntegrated  Development Envіronment  ІDE )

Delphі объективті –  бағытталған бағдарламалауға негізделген.  Бұл бағдарламалық  технология  Delphі-дің барлық іс-әрекеттік мұмкіндіктерін  пайдалануға  негізделген. Приложение  құру кезінде қасиеттерін пайдалана отырып дайын компоненттер негізінде, әдістер және алдынала анықталған жәйттерді өңдеу негізінде кішігірім көлемді бағдарламалық код арқылы-ақ (обойтись) болады. Құрушыға бұл тұтынушылық интерфейс құру үшін көп уақытты үнемдеуге болады.