Қазақстан Республикасының инвестициялық қызметті қаржыландыру ресурстары

Ұлан-байтақ аймаққа орналасқан облыс байлығын тізіп айта берсек, ұзақ-сонар әңгімеге арқау болары анық. Өйткені, өсу көкжиегі сәт сайын  кеңейген көптеген басқа да салалар  аз емес. Соның бірі балық кәсіпшілігі, балық зауыты, кұрылыс материалдарын  өндіру, шағын өзендерде энергетикалық  нысандар салу аралығы олардың куатты энергетикалық кешеңдерге баламалық  қабілетін күшейту, ірі караның  және үй кұстарының еті мен ішек-қарын, тағы басқа мүшелерін қайта өндеу  және бұқтыру, сүт, қант, сусын, ұн, кондитерлік  бұйымдарды қайта өңдеу кәсіпорындарын барынша көбейту де күн тәртібінен, уақыт ауанынан түспейтін мәселе.

Ауыл шаруашылығы дегенде, тіл ұшына алдымен ірі қара, жылқы және кұс, жүгері, қант қызылшасы, майбұршақ, темекі, картоп пен көкөніс  өсіру және сүт пен жұмыртқа, жүн  өндіру кәсіптері оралады. Өйткені, аграрлық кешенде көпсалалы, тұрақты 4 жылда орта есеппен жыл сайын 455,3 мың тонна көкөніс өсірілгені осының дәлелі. Айталық, Еңбекшіқазақ ауданында қуаттылығы 20 тонна табиғи шырын шығаратын ″Ақжол" ЖШС іске қосылды. Ал "Фуд Мастер Компания" ЖШС "Пике" сауда маркісімен табиғи жеміс-жидек және көкөніс шырындары шығарылуда. Сол сияқты Текелі қаласындағы "Зеленый дом" ЖШС ұзақ мерзім сақтауға шыдас беретін сапалы өнімдері де мол сұранысқа ие.  

Облыстың жеміс-жидек  өсірудегі тәжірибесі мол. Жеміс  ағаштарының, жалпы көлемі 17,2 мың  гектарды, оның ішінде күзімдік алқалардың өзі 4,5 мың гектарды алып жатыр. Соңғы  жылдары алманың ежелг ″Апорт'" сортын қалпына келтіру қолға  алынды.  Сондықтан, Алматы облысының өз атынаа лайық дүниежүзіне даңқы жайылатын кезі де алыс емес екендігіне сенім мол. Бұл бағытта, Қарасай, Жамбыл, Іле, Еңбекшіказақ, Талғар аудандарындағы бағбандар еңбегі үлгі, етуге тұрарлық.

Жүзім шаруашылығын дамытуда да жақсы істер бар. 4,5 мың гектарға жуық алқапты осы жеміс ағашынан жасалатын сапалы жүзім шарабы ауыл шаруашылығының тиімді буындарының  қатарына жатады.

Облыстағы қаржылық саланы дамытудың тағы бір көзі — туризм. Табиғат таңғажайыпоблыстарымыздың  тау-тасы, өзен-көлі, таза ауасы кімді  болса да тамсандырмай қоймайды. Өйткені  шөл дала мен мәңгі қарлы  шындары бар 5 климатық аймақтың өзіндік ерекшеліктерін айтып жеткізу мүмкін емес. Ежелден бері Талгиз, Алмалық, Құйған, Қойлық, тағы басқа атақты елді мекендері болған байсын өлкеде қазір Алматы, Алакөл  мемлекеттік қорықтары мен Іле Алатауы, "Алтынемел" табиғи парктері бар. Шынында да бір кездері көршілес Қытайдан шыққан Жібек жолымен Жетісу арқылы Түркия және Еуропа елдерін шарлауға мүмкіндік беретін киелі жерімізде тарихи орындар қаншама десеңізші.

Облыс Қытай мен Орталық  Азия республикаларының, Ресей мен  Қырғыстанның  және Тәжікстанның арасындағы қолайлы көлік дәлізі ретінде де үлкен маңызға ие. Достық темір жол бекеті және Қорғас автокөлік жолдары арқылы Қытайға және одан   әрі   әлемнің   басқа   да   елдеріне қазақстандық тауарлар экспортка еш кедергісіз шығарылады. Көліктік логистикалық қызмет көрсетулер кластерін дамытудың аясында Алматы қаласының "Достық'' бекетінін; жол желілерінде ірі көліктік-логистикалық орталықтар кұру көзделіп отыр.

Инвестиция  салымдарқұрылысқа жұмсалғанқаржының үлсс салмағы басым 61,2 пайыз. Жаңарту және техникалыққайтажарақтау жалпы инвестиция көлемінің28пайызын құрайды.

Қазақстанның интеллектуалдық  және рухаи потенциалдығын негізі болып  саналатын білім жүйесі туралы қазіргі  заманның талабына сай жалпы ұлттық жоспар қабылдап, әртүрлі тәжірибелерді  тоқтатып, оларды реттейтін уақыт  жеткен сияқты. Толыққанды білім жүйесіне мүмкіншілік беретін экономикалық - ұйымдастыру тетіктерін жетілліру - мемлекет алдында тұрған үлкен  міндет. Бұл мәселеде бюджеттің әлеуметтік салаға үлесін көтеріп қана коймай, бюджеттен тыс қаржылаидыру мүмкіншіліктерін жетілдіру қажет. Осы орайда инвестицияның  орны ерекше. Еліміздегі үлкен-үлкен  коммерциялық компанияларды бұл  мәссле  бойынша   жоспарлары  болып олардың жүзеге асырылуы мемлекет тарапынан бақыланып отырылуы керек. Мұндай оңтайлы процесті одан әрі дамыту үшін Қазақстан экономикасындағы шынайы жағдайды сараптап, инвестициялық  процестін даму стратегиясын жасау кажет. Ең бастысы, бұл стратегия алдымен салаға инвестиция жүмсаумен жене шаруашылық инвестициясынан түсетін кайтарым мен ерекшеленуі керек. Инвестициялық іс-әрекет әлеуметтік факторларды ескере отырып реттелінбесе онда ол жалпы дағдарысқа апаратын негзігі себептердің біреуі болып табылады. Сондықтан да экономиканы, соның ішінде инвестицяны әлеуметтік тұрғыдан талдап, соның негізінде әлеуметтік және экономикалық" кұрылымдарды  қатар  қалыптастырып,   ескеріп   отырғанда   ғана дағдарыстан ептеп құтылуға болады.

Әрине,   экономикалық   және   әлеуметтік  тиімділіктерді,  дегенімен де олардың нақты қырларын айқындап, нәтижелерін қадағалап отыру қажет. Сонда ғана инвестициялық процесс әлеуметтік-экономикалық саланың құрамдас бөлігі ретінде өз міндеттерін  атқарып отырады. 

3. «ГНПФ» жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамының инвестициялық қызметі

Қордың инвестициялық қызметі  Қормен Қазақстан Республикасының  Қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын  қадағалау мен реттеу агенттігімен 2005 жылғы 10 наурызда берілген №0412200206 Зейнетақы  активтерін инвестициялық басқару  бойынша қызметпен айналысуға лицензия жəне Қазақстан Республикасы Қаржы  нарығын жəне қаржы ұйымдарын  қадағалау мен реттеу агенттігімен 2005 жылғы 10 наурызда берілген №0402200257 Клиенттердің шоттарын жүргізуге құқығынсыз бағалы қағаздар нарығында брокер-дилерлік қызметпен айналысуға лицензия негізінде  уəкілетті органмен белгіленген  тəртіпте өз бетінше жүзеге асырылады.

Қордың Инвестициялық қызметі  зейнетақы активтеріне қатысты  Қормен салымшылар үшін инвестициялық  пайда табу мақсатында қаржы құралдарын сатып алу/сату арқылы, шығындарға жол  бермеу/төмендету мақсатында тəуекелдері  хеджирлеу жəне салымшылар алдында  өз міндеттемелерін уақытылы жəне толық  орындауды қамтамасыз ету мақсатында өтімділікті басқару арқылы салымшылар мүддесі үшін ғана жүзеге асырылады.

Инвестициялаудың негізгі мақсаты - инвестициялық тəуекелдің берілген параметрлері кезінде жəне Қордың Инвестициялық  саясатының шеңберінде «тəуекел-кірістілік»  оптималды ара-қатынасты орындау  кезінде инвестициялық кірісті  алу болып табылады.

Осы Инвестициялық декларацияның 2-тармағында көрсетілген мақсатты іске асыру кезіндегі негізгі  ұстанымдар, Қор зейнетақы активтерін инвестициялау кезінде мынадай  негізгі ұстанымдарды ұстанады:

– салымшылардың жинақталған зейнетақы  қаражатының сақталуы;

– салымшылардың жинақталған зейнетақы  қаражаты өсімінің тұрақтылығы (тұрақты  кіріс);

– тəуекел мен кірістілік балансы  кезінде инвестициялау саясатын таңдауда консервативтілік пен қалыптылық;

– жан-жақты талдау негізінде зейнетақы  активтерін инвестициялау кезінде  коллегиалды шешім қабылдау.

Зейнетақы активтерін инвестициялық  басқару барысында Қор инвестицияланған капиталдың (зейнетақы активтерінің) сақтау талаптары, өтімділікті, кірістілікті, инвестициялардың мерзімдерін қамтамасыз ету жəне ұстап тұру, зейнетақы  активтерін басқарушылардың диверсификациясы жəне біліктілігін басшылыққа алады.

1) қаржы активтері портфелінің  диверсификациясы Қордың инвестициялар  портфеліндегі инвестициялардың  белгілі бір сыныбын немесе  белгілі бір эмитент өтемінің  айқындалған мерзімімен қаржы  активтерін концентрациялау нəтижесінде  туындайтын залал тəуекелдерін  болдырмау мақсатында жасалады. Активтердің басқа сыныптармен  төмен немесе кері корреляциясы - Қордың қаржы активтері портфеліне  бағалы қағаздарды іріктеу критерийі  болып табылады;

2) Қордың инвестициялар портфелі  – Қордың инвестициялық стратегиясында  айқындалған кірістілік деңгейіне  жету жəне Қордың зейнетақы  төлемдері мен аударымдары бойынша  міндеттемелерін өтеу үшін өтімділіктің  қажетті деңгейін қолдауды қамтамасыз  ету үшін қалыптастырылады жəне  құрылымданады; 

3) инвестициялық шешімдердің сапасын  қамтамасыз ету үшін зейнетақы  активтерін басқарушылар, кəсіби  инвесторларға тəн мұқияттылықпен, адалдықпен жəне қырағылықпен, өздерінің  барлық қабілеттері мен білімдерін  пайдаланып зейнетақы активтерін  тиімді инвестициялық басқару  міндетін шешеді.

Зейнетақы активтерін инвестициялау  стратегиясы инвестициялаудың қалыпты-консервативтік саясаты шеңберінде осы декларациямен  айқындалады жəне инвестициялар  портфелінің түріне қатысты ерекшеленеді: инвестициялаудың стратегиялық немесе пассивті стратегиясы жəне инвестициялаудың активті стратегиясы.

Инвестициялаудың стратегиялық немесе пассивті стратегиясы портфелді  өтегенге дейін қалыптастыруға негізделген  жəне қаржы құралдарын өтем мерзіміне  дейін ұстауды білдіреді. Қор  тəуекелдерді жəне кірістілік деңгейін бағалау кезінде уақыттың ұзақ мерзімді жиегіне бағыт алады.

Инвестициялаудың активті стратегиясы  сатуға арналған портфелдің инвестициялық  мақсаттарына жауап беретін қаржы  құралдарын мұқият тексеру мен дереу  сатып алуды көздейді, сондай-ақ сауда операцияларын жүзеге асыру  кезінде қордың жəне өзге қаржы құралдарының құрамын тез өзгертуді көздейді. Зейнетақы активтерін инвестициялық  басқару кезіндегі активті стратегия:

– белгілі бір инвестициялық  кірісті алу мақсатында шектеулі мерзімге қаржы құралдарын сатып  алуда, оған қол жеткізген жағдайда Қор қаржы құралын іске асырады  жəне кірісті тіркейді;

– қаржы құралдары бағаларының  нарықтық ауытқуларынан қосымша  инвестициялық кіріс алу мақсатында сауда операцияларына арналған шағын  көлемде жəне қысқа мерзімге қаржы  құралдарын сатып алуда.

Қордың инвестициялық стратегиялары  əр түрлі активтер сыныбының оңтайлы  үйлесімділігі - үлестік бағалы қағаздар, борыштық бағалы қағаздар, екінші дейгейдегі банк салымдары, баламалы инвестициялар  жəне ақшалай қаражаттар есебінен берілген тəуекел деңгейі кезіндегі инвестициялардың өсімін қамтамасыз ету арқылы, инвестициялау мақсатының орындалуына бағытталған. Мұндайда, Қор зейнетақы активтерінің нақты құнының сақталуын қамтамасыз ететін тəуекелдің деңгейін қабылдайды.

Инвестициялау стратегиясы шеңберіндегі инвестициялар халықаралық рейтинг  бағасы бар жəне/немесе листингтің ең жоғары санаты бойынша сауда-саттықтарды  ұйымдастырушының ресми тізіміне кіретін  немесе қаржы құралдарының шығарылымдарына  сатып алуға жоспарланатындар бойынша  рейтингі бар сенімді жəне тұрақты  эмитенттердің өтімді қаржы құралдарына  жүзеге асырылады.

Инвестициялар портфелінің құрылымы.

Қордың инвестициялар  портфелінің құрылымы екі портфелден тұрады - өтімді жəне ивестициялық портфелдер.

 Өтімді портфелдің  мақсаты - Қордың зейнетақы төлемдері  мен аударымдары бойынша міндеттемелерін  орындау үшін өтімділікті ұстап  тұруға негізделген. Өтімді портфель - Қазақстан Республикасының агенттіктерінің  жəне шетелдік мемлекеттердің  федералдық агенттіктерінің облигацияларын  қосқандағы, сондай-ақ жай акциялар (ADR,GDR) базалық активі болып табылатын  глобалдық/американдық депозитарлық  қолхаттарын қосқандағы Қазақстан  Республикасының резиденттерінің  жəне шетелдік эмитенттердің  акциялары, Қазақстан Республикасының  жəне/немесе шетелдік мемлекеттердің  өтімділігі жоғары мемлекеттік  бағалы қағаздарынан тұрады.

Өтімді портфелдің стратегиялық үлесін ең аз шектен төмендеткен жағдайда, бұл портфелдің стратегиялық көлемі Қордың инвестициялық портфелінің  қысқа мерзімді субпортфель активтерін өтімді портфелге аудару арқылы қалпына  келтіріледі.

Инвестицялық портфелдің мақсаты – инвестициялық кірісті  қысқа мерзімді жəне ұзақ мерзімді перспективада алу.

Қалаулы кірістілікке қол  жеткізу үшін инвестициялық портфель үш субпортфелдерден қалыптастырылады – қысқа мерзімді субпортфель, орта- жəне ұзақ мерзімді субпортфель.

1) қысқа мерзімді субпортфель  белсенді түрде басқарылатын  болып табылады жəне өтімді  активтер құнының өсімінен инвестициялық  кірісті алуға арналған (capital appreciation). Қысқа мерзімді субпортфель - Қазақстан Республикасы агенттіктерінің  жəне шетелдік мемлекеттердің  федералдық агенттіктердің облигациялары;  Қазақстан Республикасының эмитент-резиденттерінің  жəне шетелдік эмитенттердің  акциялары жəне облигациялары;  инвестициялық қорлардың пайлары;  туынды/хеджерлі құралдар жəне  аффинирленген асыл металдарды  қосқандағы Қазақстан Республикасының  жəне шетелдік мемлекеттердің  мемлекеттік бағалы қағаздардан  тұрады.

2) орта- жəне ұзақ мерзімді  субпортфель – Қазақстан Республикасының  жəне шетелдік мемлекеттердің  мемлекеттік бағалы қағаздарынан, өтеу мерзімі үш жылдан астам  мерзімімен Қазақстан Республикасы  эмитенттерінің жəне шетелдік  эмитенттердің борышты бағалы  қағаздарынан; инвестициялық қорлардың  пайларынан, зейнетақы активтері  есебінен уəкілетті органмен  сатып алынуға рұқсат етілген  РРН жəне басқа альтернативтік  құралдардан тұрады.

3) Депозиттер субпортфелі  - Қазақстан Республикасының Ұлттық  Банкіндегі жəне Қазақстан Республикасының  екінші деңгейдегі банктеріндегі  салымдардан тұрады. 21. Өтімді портфелдің  үлесі зейнетақы активтерінің  жалпы көлемінен 10%-дан 30%-ға  дейінгі интервалда, инвестициялық  портфелдің үлесі – зейнетақы  активтерінің жалпы көлемінен  90% астам емес мөлшерде айқындалады. 22. Шетелдік валютадағы қаржы  активтерінің үлесі зейнетақы  активтерінің жалпы көлемінен  30% астам емес мөлшерде айқындалады. 

Зейнетақы активтері есебінен жүзеге асырылған Қор инвестициялары портфелінің құрылымы

2-кесте