Қазақстан металлургиясының кешені

Қатаң мемлекеттік  бақылау жағдайында уранқұрамдас материалдарды  қайтаөңдеу нарығындағы жартығасырлық  жұмыс тәжірибесі, персоналдың жоғары біліктілігі тұтынушылардың кез  келген талаптарын қанағаттандыратын  өнім өндірудің кепілі болуға мүмкіндік береді. Алдыңғы қатарлы технологияны, автоматтандырылған басқару мен заманауй технологиялық құрал-жабдықты пайдалану адамның уранқұрамдас материалдармен және оларды қайта өңдеу өнімдерімен жанасуын минималдандыра отырып,   автоматты режимдегі технологиялық үрдісті жедел бақылауға және реттеуге жол ашады.

"ҮМЗ"  АҚ уран өндірісі экология  саласындағы әлемдік талаптарға  сәйкес, ал қолданыстағы қоршаған  орта менеджменті жүйесі 2004 жылғы  версиядағы ISO 14001 стандартына сәйкестікке  сертификатталған.        

 «Үлбі  металлургиялық зауыты» АҚ-ның  уран өндірісі Қазақстан Республикасында  алғашқы болып халықаралық талаптарға  сәйкестікке сапа менеджменті  жүйесін сертификаттады.  

 Қазіргі  уақытта уран өндірісі:

• керамикалық сұрыптағы уран диоксиді ұнтағымен жабдықтаушы ретінде General Electric американдық компаниясы сертификаттаған (1988 жылы);
• керамикалық сұрыптағы уран диоксиді ұнтағымен жабдықтаушы ретінде Nuclear Fuel Industry жапон компаниясы сертификаттаған (2010 жылы);
• AFA 3G типті отын таблеткаларымен жабдықтаушы ретінде AREVA NP француз компаниясы сертификаттаған (2010 жылы);
• AFA 3G типті отын таблеткаларымен жабдықтаушы ретінде CJNF қытай компаниясы сертификаттаған (2010 жылы);
• Westinghouse (АҚШ, Швеция) компаниясында уран диоксиді ұнтағы сертификациядан өтті.

 

2.2 Бериллий  өндірісі

 

«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ бериллий өндірісі  әлемдегі кен концентратын қайта өңдеуден   сапалық параметрге бағыттап, дайын  өнім түріне дейін шығаратын толық  өндірістік циклі  бар  үш кәсіпорынның бірі.

 

2-сурет. Бериллий өндірісі

 

Кәсіпорында  дайындалған технологиялық  схема  бериллий қосылған шикізаттың  қандай да болса түрін  қайта өңдеуге  мүмкіндік жасайды. Теңдессіз технологиялық  жабдықтар кәсіпорынға  бериллий мен оның құймаларының негізінен  алынған бұйымдардың  кең ассортиментін  өндіруге мүмкіндік жасайды.   Гидростатикалық және  газостатикалық  нығыздағыш қондырғылар  изотоптық  қасиеті бар өнім алуды қамтамасыз етеді.

«ҮМЗ» АҚ бериллий өндірісінің жарты ғасырлық жұмыс тәжірибесі, кәсіпорынның жоғары білікті мамандары  тұрақты тұтынушылардың талаптарына сай   өнім өндіріп  қоймай, әлеуетті  тапсырыс берушілердің де талаптарына сәйкес өнім өндіруге мүмкіндік жасайды.  Электрониканың, байланыс құралдарының, көлік  құрылысының, мұнай мен газ өнеркәсіптерінің  жылдам дамуын ескере отырып, біздің кәсіпорын  берилийлі қоланың және оның бұйымдарының  әлемдік рыногына  өз өнімдерімен  белсенді түрде  енуде.

Соңғы бір  жарым жылда  бериллий өндірісі  бойынша технологияның үнемділігін  жоғарылату және арзандатудың жаңа технологиясын  әзірлеп, енгізуге 4 млн. доллар  жұмсалған.

Металды бериллий мен бериллий лигатурасы өндірісінің  сапалық жүйесі ISO 9001:2000 стандарттары бойынша сертификатталған. Бүгінгі  күндері «Үлбі металлургиялық зауыты»  АҚ  өндіретін бериллий лигатуралары сапалық жағынан  әлемдік  аналогтардан асып түседі.

«Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ  бериллий өндірісі  әлемдік рынокта келесі өнімдерді ұсынады:

• металды бериллий - құймалар;
• алюмо-бериллий  лигатурасы,
• мыс-бериллий лигатурасы;
• никельбериллий  лигатурасы;
• бериллий оксиді - ұнтақ;
• бериллий оксидінен  жасалған  бұйымдар;
• металды  бериллий - ұнтақ;
• металды керамикалық  бериллий – бұйымдар мен дайындамалар.

 

 

2.3 Тантал өндірісі

"Үлбі  металлургиялық  зауыты" АҚ тантал  өндірісі  ТМД аумағында  жеке  және әлемде тантал қосылған  шикізатты  қайта өңдеуден  дайын өнім алуға дейін толық  өндірістік циклі бар  аса  ірі кәсіпорындардың қатарына  жатады.  «ҮМЗ» АҚ тантал өндірісі  тантал-ниобий шикізатының,  оның  ішінде күрделі  өңделетін  қандай да болса түрін қайта  өңдейтін, белгілі  сапа параметрмен  өндірілетін өнімнің  қолайлы  технологиясымен ерекшеленеді.  Кәсіпорынның тантал мен ниобий  өндірісіндегі  негізгі реагент,  фторлы сутек  қышқылын өндіруге  қажетті  өз флюорит рудасының  шикізат базасы (Қаражал кен орны, Қазақстан) бар. 

  3-сурет. Тантал өндірісі 

 

«ҮМЗ» АҚ  жоғары білікті   инженерлік-техникалық және  ғылыми-зерттеу  персоналы, жарты ғасырлық  тантал өндірісі бойынша жұмыс тәжірибесі  тапсырыс берушінің  талаптарына сай   жоғары сапалы өнім  шығаруға мүмкіншілік  жасайды.

Өндірісте қолданылатын технология   тазалығы 99,97 пайыздық  тантал өндіруге кепілдік береді.  Тұтынушыға өнім  белгілі  мерзімде  келіскен спецификация бойынша  жеткізіледі.

Кәсіпорын мамандары, заманға сай  металл рыногының  талаптарын ескере отырып, тантал өндірісінің  инвестициялық даму бағдарламасын  әзірледі, және ол  бес жыл ішінде  осы мақсаттарға 20 млн. долл.  игеруді  көздеп отыр. Бағдарлама орындалса  «ҮМЗ» АҚ тантал өндірісінің өнімдері  сыртқы және ішкі  рыноктарда  оның   қажеттілігін  қамтамасыз етеді, және Қазақстанның экспорттық әлеуетін  қатайтады.  Бәсекелестік қабілеті бар, жоғары сыйымдылықты  конденсаторлық тантал ұнтақтарының және  заманға  сай конденсаторлар  сымдарының, құйма, илек, сым, ұнтақ, лигатура түріндегі  ниобий өнімдерінің үнемді өндірісін  ұйымдастыру көзделіп отыр.

«ҮМЗ» АҚ  тантал өндірісінің  сапалық басқару  жүйесі  ISO 9001:2000  халықаралық стандарттарға  сәйкестікке сертификатталды.

"Үлбі  металлургиялық  зауыты" АҚ тантал  өндірісі   әлемдік рынокта  келесі өнімдерді ұсынады:

ТАНТАЛ ӨНІМДЕРІ:

• Екі және үш дүркін  электрондық-сәулелік балқыту әдісімен өндірілген , тазалығы 3N2, 3N5, 3N7, 4N и 4N5 тантал құймаметалдары
• Ұсақ тіліктер;
• Жазық және домалақ тантал илегі;
• Конденсаторлық тантал ұнтақтары;
• Конденсаторларға арналған материалдар
• TaY құймалары. TaY өнімдері
• TaW құймалары. TaW  өнімдері
• Вакуумдық-доғалық балқыту әдісімен өндірілген, тазалығы 4N5 тантал құймаметалдары

 

 

 

3. БӨЛІМ

3.1 Орталық ғылыми – зерттеу зертханасы (ОҒЗЗ)

«ҮМЗ» АҚ  орталық ғылыми – зерттеу зертханасы  Қазақстан Республикасының атом  өнеркәсібі  кәсіпорындарының ғылыми, техникалық, технологиялық мәселелерін, қоршаған ортаны қорғау мәселелерін  шешу үшін құрылған.

Мақсаттар:

• Әлем  рыногында  «ҮМЗ» АҚ мен «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК»  АҚ  уран, тантал, ниобий мен бериллий өндіру және қайта өңдеу саласында  жоғары дәрежелі бәсекелестік қабілетін  қамтамасыз ету үшін, ғылыми-техникалық  жұмыс жүргізу;
• Еліміздің  басымды ғылыми-техникалық  даму салаларында- ядролық технологиялар, нанотехнологиялар, ғарыштық технологиялар, қоршаған ортаны қорғаудың жаңа технологиялары- жаңа материалдар мен технологиялар  әзірлеу;
• Технологиялар әзірлеу және «ҮМЗ» АҚ  үшін дәстүрлі  негіздегі   металдары мен  аймақтық минералды-шикізат базасының ресурстарын үнемді пайдалануда  жаңа ғылыми жоғары технологиялық өнімдер өндірістерінің  бизнес негіздерін құру;

ОҒЗЗ  өз  қызметін  Қазақстанның  дамуында атом өнеркәсібінің ғылыми-техникалық әлеуетін  толық пайдалану  үшін, «ҮМЗ»  АҚ  мен  «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК»  АҚ  ұзақ мерзімді перспективаның стратегиялық дамуының  басымды  бағыттарын  басшылыққа  алып, іске асырады.

ОҒЗЗ  ғылыми-техникалық  қызметін  келесі  салаларда іске асырады:

• «ҮМЗ»  АҚ   мен  «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК»  АҚ  бәсекелестігін  жоғарылатуға көмектесетін жаңа  материалдарды, ғылыми технологиялар  мен  үнемді  техникалық шешімдерді  әзірлеу  мақсатымен  ғылыми-зерттеу  жұмыстарды (ҒЗЖ) дайындау,  ұйымдастыру, жүргізу;  
• ҒЗЖ нәтижелерінің негізінде жаңа материалдар мен технологиялардың тәжірибелік үлгілерін  өнеркәсіпке енгізу үшін сынау мақсатымен   тәжірибелі-конструкторлық жұмыстарды ұйымдастыру;
• Нормативтік-техникалық  құжаттаманы   әзірлеу, ғылыми-техникалық ақпаратпен қамтамасыз  ету  бойынша   ғылыми-техникалық,  инжиниринг  және  консалтинг қызметтерін  көрсету.

 

Қызметтің  негізгі  бағыттары:

• Ядролық-отын циклі мен  өнеркәсіптің басқа салалары үшін,  іс жүзіндегі және жаңа  материалдар мен технологияларды  жетілдіру бойынша  ғылыми- зерттеу жұмыстарын жүргізу;
• Стратегиялық маркетинг зерттеулерінің саласында  консалтинг қызметін көрсету;
• Инвестициялық  және  инновациялық бағдарламаларды  дайындау;
• Жоғары технологиялық және ғылыми өндірістерді  бизнес-жоспарлау;
• Қоршаған ортаны қорғау  және аумақта техногендік  салмақты  төмендету.

ОҒЗЗ  негізгі  тапсырыс  берушілері  «ҮМЗ» АҚ және «Қазатомөнеркәсіп» АҚ әртүрлі  кәсіпорындары.

 ОҒЗЗ  Мемлекеттік бюджеттен  қаржыланатын  елімізге қажетті  басымды  ғылыми-техникалық бағдарламаларды   орындауға  қатысады.

 

«ҮМЗ» АҚ басшылығының сапа саласындағы саясаты

«ҮМЗ» АҚ –  уран, бериллий, тантал және ниобий өнімдерінің  өндірісінде маманданған кәсіби команда болып танылады, мұнда  әркім өз еңбегінің нәтижесі бойынша  жауапты болып, жалпы мақсатты іске асырудағы өзінің рөлін жақсы  сезінеді.

Сапа  менеджментінің саласындағы қызметімізде біз мынаған ұмтыламыз:

• Біздің өнімімізді тұтынушыларды қанағаттандыруды жоғарылату;
• Нарықтың стратегиялық сегменттерінде «ҮМЗ» АҚ үлесін көбейту;
• Өндірістік шығындарды төмендету.

Сапа  менеджменті, қоршаған орта менеджменті  жүйелерін TÜV Thuringen e. V. менеджмент және персонал жүйесін сертификаттау  жөніндегі органы келесі салаларда  ЕN ISO 9001:2008, EN ISO 14001:2004 және OHSAS 18001-2007 стандарттарының  талаптарына сәйкестікке сертификаттаған:

• уран қосылыстарының және олардан жасалған бұйымдардың өндірісі;
• берилийдің, оның қосылыстарының және олардан жасалған бұйымдардың өндірісі;
• танталдың, ниобийдің, олардың  қосылыстарының және олардан жасалған бұйымдардың  өндірісі.  

  

 

 

  

AFA 3G дизайны  бойынша ядролық керамикалық  отын таблеткаларының өндірісі AREVA NP компаниясымен сертификатталды.

 

2. MS Excel электрондық кесте құралдарымен мәліметтерді өңдеу

 

Кестелік құрылымды құжаттармен жұмыс істеуге арналған кең таралған құралдардың бірі - Microsoft Excel болып табылады. Ол сандық мәліметтермен жұмыс істеу үшін негізделген. Excel жай ғана программа емес, оны көптеген математикалық амалдарды, күрделі есептерді жеңілдету үшін пайдалануға болады. Ол кестедегі мәліметтердің негізінде түрлі-түсті диаграмммалар тұрғызып, жүргізуді қамтамасыз ете алады. Excel мүмкіндігінің көпжақтылығы тек экономика саласында ғана емес, ғылыми зерттеу, әкімшілік жұмыстарында да кеңінен қолданылады.

Мен бұл курстық жұмысымды жазу барысында Excel-де мәліметтермен жұмыс істеуде жиі диаграммаларды пайдаландым.

Excel- де диаграммаларды  тұрғызу. Excel программасындағы диаграмма термині сандық мәліметердің графиктік түрде бейнеленуінің барлық жағын қамтиды. Графиктік бейнелеу берілген мәліметтер қатары негізінде құрылады. Берілген мәліметтері бар жеке алынған жол немесе бағаннан тұратын ұяшықтар тобы мәліметер тобын құрайды. Бір диаграммада бірнеше мәліметтер қатарын бейнелеуге болады. Диаграмма деп жұмыс кітабының бір парағына енгізілген графиктік обьектіні айтады. Ол мәліметтер тұрған парқта немесе кез-келген басқа парақта орналасуы мүмкін. Диагамма өзі тұрғызылған мәліметтермен әрқашан тығыз байланыста болады. Егер мәліметтер жаңартылатын болса, диаграмма да автоматты түрде соған сәйкес өзгереді.

Диаграмманы тұрғызу үшін Диаграмма  шебері (Мастер диаграмм) қолданылады. Ол стандарты аспаптар панелінде  орналасқан диаграмма шебері батырмасының көмегімен іске қосылады. Әдетте диаграмма  тұрғызар алдында мәліметтер орналасқан аймақты ерекшелеп алады немесе бұл мәліметерді Диаграмма шеберінің  барысында енізуге болады.

Диаграмманың түрін таңдап алу. Диаграмма шеберінің алғашқы  сатысында диаграмманың түрін таңдап алуымыз қажет. Стандартты қыстырмасындағы  Түр (Вид) тізімінде диаграмманың қолда  бар түрлері көрсетілген. Таңдап алынған түр үшін терезенің оң жағында мәліметтердің көрсетілуінің  түрлі нұсқаулары көрсетілген. Сонын  ішінен ең қолайысын таңдауымыз қажет. Стандарты емес қыстырмасында пішімделген, толығымен қалыптасқан диаграмма  түрлері бейнеленген. Диаграмманың түрін таңдап алынғанна кейін  Ары қарай ( Далее ) батырмасын басамыз.

  Мәліметтерді таңдап алу. Диаграмма шебері (Мастер диаграмм) жұмысының екінші сатысы диаграмма тұрғызылатын мәліметтердің таңдап алудан басталады. Егер мәліметтер ауқымы алдын- ала берілген болса, Диаграмма шебері терезесінің үстінгі  жоғарғы бөлігінде орналасқан адын-ала қарап шығу аймағында тұрғызылатын диаграмманың жуық бейнесі пайда болады. Егер мәліметтер бірдей ауқымды тік төртбұрышты қамтитын болса, онда оны мәліметтер ауқымы (Диапазон данных) қыстырмасы бойынша таңдап  алған қолайлы. Егер мәліметер бірегей топтан емес, жеке қатарладан тұрса, онда оны Қатар (Ряд) қыстырмасы бойынша енгізген дұрыс.