Антикалық мәдениеттегі философия
Платонның білім және құзырлылық
мәселесін қоюының іргелілік
сипаты. Платон философиясы табнғат
пен қоғам үстінен Зерде басымдылығын
орнықтыруды іздестіру формасы
хақында.
Аристотель философиясы антикалық
мәдениет энциклопедиясы хақында.
Зерделі өмірге қол жеткізу үшін білім
мәселесінің мәртебелілік және маңыздылығы.
Білім алу жолдары мен құзырлылықтың мәселелену
Этикалық құзырлылықтың қалыптасуы және
оның зерделі іс-әрекетте туралы білімдер
жинақтаудағы рөлі. Логика салиқалы ойлаудың
органон ретінде. Өркениетті адам табиғатын
айқара ашудың формасы ретінде. Қоғамдағы
өмір Зерде мүмкіндіктерін шығармашылықпен
іске асырудың шарты ретінде. Қоғамдағы
зерделі өмір ретіндегі «полития» - адам
қоғамдастықтың мақсаты.
Жеке бас бақытын қамсыздандыру
жайлы философиялық ізденістер. Эпикуреизм
- жеке бастың игілікті болуының философиясы
ретінде. Гедонизмге қол жеткізу жолдарының
рационализациялануы. Стоицизм жеке бас
бақьггына қол жеткізудің философиясы
ретінде. Киниктер немесе өмірдің табиғи
салтын іздестіру философиясы. Римдік
стоицизм аскеза мен саяси борыш аралығындағы
қызу ізденістің рухани жолы ретінде.
Табиғи құқық идеясы жалпы құқықтық тәртіп
орнықтырудың негізі ретінде. Рим мемлекеттік
және құқықтық өмірді ұйымдастыруға құқықтың
стоицистік тұғырнамасының әсері.
Антикалық философияның адамның
дүниеге рационалдық қатынасының,
оның табиғат пен әлеуметтік
дүниеге рационалды үстемдігі
стратегиясының қалыптасуына әсері.
Антикалық философияның дүниетанымдық
бағдарларының адамның мәдени және
саяси-әлеуметтік активнзмінің қалыптасуына
әсері.
ОРТА ҒАСЫРЛЫҚ МӘДЕНИЕТТЕГІ
ФИЛОСОФИЯ ФЕНОМЕНІ
Батысеуропалық ортағасырлық
мәдениеттегі философия мен діннің
феномені
Батысеуропалық ортағасырлық
философия қалыптасуының мәдени-әлеуметтік
контексті. Негізгі қайнар көздері. Ортағасырлық
мәдениеттегі христиандық дін феномені.
Христиандық дүниетанымның көкжиегі.
Христиандық діннің негізгі рухани құндылықтары.
«Өмірлік философиядан» түңілу және антикалық
рвдионалды бағдарланған философияның
теоретикалық мәселдемелеріне деген құштарлығының
ғайып болуы. Жер бетіндегі өмір тарихтың
драмалылағы ретінде. Қайғы-қасірет және
әділсіздік үшін әділ марапатталу туралы
ілім. Екі мәдениет кездесуі: христианшылдық
және гректік пен эллинистік философиялар.
Философия мен теология интеллектуалдық
қызметтің негізгі түрлері ретінде.
Дүниетанымдық ізденістердің орталық
тақырыптары. Философия мен ортағасырлық
адамның мәдени өмірінің интеллектуалдық
саласына христианшылдық енгізген
жаңа қағидалар. Ортағасырлық
адамның мәдени таңдауының басты стратегияларын
қалыптастырудағы А.Августиннің ролі.
Батысеуропалық ортағасырлық философиялық
ойға арабтық-мұсылмандық философияның
әсері. Христианшылдық пен аристотелизмнің
синтезі. Схоластика феномені. Схоластика
кезеңіндегі философия. Схоластикалық
ойлаудың өзіндік ерекшелігі. Томизм римдік
католикалық шіркеудің философиясы хақында.
Томизмнің іргелі идеялары. Философия
және теология. Сенім мен білімнің арақатынасы
мәселесі. Схоластика фнлософиясы. Томизм
схоластикалық даналықтың жоғары формасы
хақында.
Исламдық ортағасырлық мәдениет
контекстіндегі арабтық- мұсылмандық
философия
Арабтық-мұсылмандық философияның
мәдени-әлеуметтік және рухани
контексті. Исламдық мәдениет
және философияның негізгі бағыттарының
қалыптасуы. Мәдениеттің исламдық
дүниесіндегі рационалистік дәстүрлі
«Фәлсәфәнің» іргелі идеялары мен принциптері.
Араб тілдес перипатетизмнің энциклопедизмі,
универсализмі: Әл-Кинди, Әл-Фараби Ибн
Сина, Ибн Рушд. Ең маңызды дүниетанымдық
сауалдарды жасақтаудағы рационалдық
дәстүр ғұламаларының үлесі.
«Құрандағы» білім тұғырнамасы.
«Құран» және рационалдық құдайлық
ілім. Дүниенің исламдық моделі.
Адам орны және оның өмірді
құрудағы негізгі максималары.
Түрік тілдес философияның
қалыптасуы. Жүсіп Баласағұн философиясы.
Құттылықты білім. Этика, саясат мәселелері.
А.Иүгінекидің философиялық ізденістері.
Махмұт Қашғаридың философиялық ізденістері.
Қожа Ахмет Иассауидің суфийлік ілімінің
түп-негізгі идеялары мен принциптері.
Шығыс пен Батыс елдерінің рухани мәдениетіне
суфизмнің әсері.
Ренессанс пен Реформация
мәдениетіндегі философия
Ортағасырлық мәдениет пен
ойдың мәдени-әлеуметтік трансформациялары.
Ренессанстық дүниетанымның антропоцентризмі.
Табиғат пен адамның жаңаша
түсінігі. Антикалық және эзотерикалық
ілімдердің (неоплатонизмнің, герметизмнің,
каббаланың, мистицизмнің) қайта түрлеу
және олардың Қайта Өрлеу философиясына
әсері. Қайта Өрлеу философиясы және жаңа
ренессанстық ойлаудың қалыптасуы. Дүниетанымдық
сауалдар және Қайта Өрлеу Дәуірі ойшылдарының
философиялық ізденістері. Философиялық
ой-желістердің негізгі тақырыптары мен
мәселелері.
Реформация философиясы. Сенім
феномені. Сенім адамдарды ақтау
тәсілі ретінде. Зерде және
сенім. Лютерлік теологияның волюнтаристік
сипаты. Лютердің пессимистік антропологиясы.
Н.Макиавеллидің саяси философиясы
және оның «күшті мемлекет»
моделінің қалыптасуындағы маңызы.
Философия және әлеуметтік утопия.
Идеалдық мемлекет моделінің
қалыптасуындағы Зерденің рөлі.
Эмпиризм мен рационализм
философиялық дәстүрінің пайда
болуы. Эпистемологиялық идеалдың
қалыптасуы. Жаңа рационалдықтың қалыптасуы.
Ғылым философиялық рефлексиялар «предметі»
ретінде. Батыс адамының дүниені рационалдық
игерудің перспективаларын айқындауы.
Жаңа Уақыт философиясы дүниетанымдық
ұстанымдарының батыс адамының мәдени
іс-әрекеттегі субъективтілігін демонстрациялаудың
принципті жаңа мүмкіндіктерін қалыптастыруға
әсері. 18 ғ. екінші жартысы мен 19 ғ. бірінші
жартысындагы неміс мәдениетінің ерекшелігі.
Философиядағы «Коперникандық төңкеріс».
Канттық трансценденталдық
философия таным теориясы ретінде. Канттың
пайым мен зерде туралы ілімі. Кант диалектика
туралы. Моральдық еріктің Канттық этикасы
борыш этикасы ретінде. Категориялық императив
шешім қабылдау үшін идеалды стандарт
және азаматтық қоғам негіздемесі ретінде.
Канттың құқық философиясы жанжалдарды
әділ реттеудің тұғырнамасы ретінде. Адам
құқықтары туралы мәселе жайындағы философиялық
рефлексия.
Ағартушылық және Романтизм
идеяларының Гегельдің философиялық
ілімінің қалыптасуына әсері.
Диалектикалық ойлау тұғырнамасы
қалыптасуының қайнарында. Диалектикалық
ойлаудың категориялық сипаты. Гегельдің
диалектика туралы ілімі. Диалектиканың
негізгі категориялары. Диалектиканың
принциптері. Даму ұғымы. Диалектикалық
дамудың заңдары. Диалектика таным әдісі
хақында. Құл мен әміршінің диалектикасы
өзіндік даму тарихи процесін түсіну формасы
ретінде. Гегельдің құқық философиясы.
Гегельдің саясат философиясы.
Л.Фейербахтың антропологиялық
ілімі. Діни жатсыну феномені.
Л.Фейербахтың христиан дінін
сынауы. Л.Фейербахтың махаббат тұғырнамасы.
XIX ғ. мәдениетіндегі батысеуропалық
философия XIX ғ. екінші жартысының
мәденитіндегі дәуірлік оқиғалар.
Рационализм және оптимизм, шексіз
прогресске деген сенім. Индустриалдық
коғам және оның негізгі доминанттары.
Техникалық прогрессі иидустриалдық
қоғамның басты құндылықтары ретінде.
XIX ғ. - ғылымның «Алтын ғасыры».
Адам туралы эпистемологиялық
айтыстар. Саяси-әлеуметтік философияның
қалыптасуы. К. Маркстың предметтік
іс-әрекет туралы ілімі. Адамның
әлеуметтік тұғырнамасы. Жатсыну
және оны жеңу туралы ілім.
Қоғамдық ғылымдардың дамуы.
Әлеуметтік-гуманитарлық білімге
деген құштарлықтың артуы. Позитивизмнің
туындауы. О.Кант позитивтікі социологияның
әкесі ретінде. Философия және
сциентизм. Эмпириоқритицизм мен
махизм позитивизмнін жалғастырушылары
ретінде. Ғылыми зерттеу әдіснамасына
деген құштарлық. Неокантианство және
оның ғылыми-зерттеу әдісі мәселесін жасақтауы.
Адамның жаңа өлшемі: «адам рәміздік жануар
ретінде».
А.Шопенгауэрдің жыныстық махаббат
метафизикасы. «Өмір» философиясы.
Ф.Ницше философиясы. Еуропалық нигилизмі
Христианшылдық пен метафизиканы сынау.
Батысеуропалық философияның Батыс адамының
ғылыми-техникалық қызметте белсенді
өзгерістерді дамытудағы эпистемологиялық
сенімділігін қалыптастыруға әсері. Батыстық
адамның ғылыми рационалдығының белсенділенуіне
кедергі келтіретін потенциалдық мүмкіндіктер
мен себептерді анықтау.
XIX ғ. - XX ғ. басындағы ресейлік
мәдениет контекстіндегі орыс
философиясы.
Орыс философиясының мәдени-әлеуметтік
контексті мен идеялық алғы-шарттары.
«Мәскеу - үшінші әлем» идеологемасы және
оның ресейлік қоғамдық санаға әсері.
Славянофиндер философиясы. Сенім адам
білімінің шеткері шегі ретінде. Ерік,
махаббат, сосорлық ұғымдары және олардың
Ресей діни философиясы дамуына әсері.
Славянофилдер идеялары және олардың
орыс тарихының, мәдениетінін, ұлттық
өзіндік санасының өзгешелігі моделінің
қалыптасуына, орыс өмірінің өзіндік болмысын
насихаттауға әсері. Орыс дін философиясының
орыс адамының рухани бағдарларына әсері.
Орыс философиясының орыс адамының мәдени
және әлеуметтік бірдейлікті іздестіруіне
және табуына деген дүниетанымдық бағдарлары.
Қазақ мәдениетіндегі философия
феномені
Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы.
Номадтық мәдениеттің синкретизмі.
Қазақтың халықтық шығармашылығындағы
дүниетанымдық ізденістер. Жыраулар шығармашылығындағы
философиялық сарындар.
Сопылық дәстүр, оның қазақ
философиясы қалыптасуына әсері.
ХҮІІ-ХҮІІІ ғ.ғ. Қазақ хандығы
қайраткерлерінің саяси-құқықтық
көзқарастарындағы әлеуметтік-философиялық
сарындар. «Жеті Жарғының» философиялық
контексті. Космолотиялық және антропософиялық
ілімдер (Доспамбет, Дулати).
Ш.Уәлихановтың философиялық
көзқарастары. ІІІ.Уәлиханов пен
Ы.Алтынсариннің философиялық идеяларының
антропоцентризмі мен гуманнзмі.
Абай Құнанбаев адам мен
Құдайдың, сенім мен білімнің арақатынасы,
адам өмір сүруінің мағынасы туралы. Дін
философиясы. Таңдау еркіндігі мәселесі.
Абайдың адамгершілік философиясы.
Шәкәрім Құдайбердиевтің философиялық
шығармашылығы. XIX ғ. аяғы мен XXғ.
алғашқы жартысындағы қазақ ұлттық
зиялы қауымының (Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов,
М.Дулатов, С.Торайғыров, М.Шоқай, Ж.Ақпаев
және т.б.) еңбектеріндегі философиялық
тақырыптама. XX ғ. Қазақ зиялы қауымы шығармашылығындағы
рационалистік идеялар. Марксизмге деген
қарым-қатынас.
XX ғ. кеңестік мәдениет контекстіндегі
маркстік философия және поспкеңестік
философия
Маркстік ілімнің эволюциясы.
Идеология саласындағы большевиктік
партия мен кеңестік мемлекеттің
саясаты. Маркстік философияның
дөрекіленуі және қасаң қағидаға
айналуы. И.Сталин еңбектерінің канонизациялануы.
Қасаң қағидаланған марксизмнің қалыптасуы.
Кеңестік маркстік философияның
коммунистік идеология, кенестік
патриотизм мен ұжымшылдықтың
кқлыптасуына, кеңестік өмір салтының
басымдылығы моделінің нығаюына,
кеңес халқының бірлігінің артуына,
патриотизміне, кеңестік қоғамның халықтары
арасындағы интернационалдық байланыстардың
нығаюына әсері.
ТМД елдеріндегі посткеңестік
философияның жалпы сипаты. Кеңестік
идеология «тиым салған» мұраға
бет бұру. Ұлттық мемлекеттер
ерекшелігі мен даму жолдарын философиялық
ой елегінен өткізу. Глобалдық мәселелерді
философиялық ойластыру.
XX ғ. - XXI ғ. қарсаңы мәдениеті
контекстіндегі батыстық философия
XX ғ Батыс Еуропа елдері мен
АҚШ-тағы модени трансформациялар
және мәдени-әлеуметтік дағдарыс.
Еуропалық елдер дамуындағы өркениеттік
табыстар мен кемшіліктерді сыни қайта
ойластыу. Батысеуропалық халықтардың
мәдени және философиялық мұрасын, XX батыстық
мәдениетінің құндылықтары мен дүниетанымдық
негіздемелер сыни қайта ойластыру. Батыс
әлеміндегі өркениеттік даму мен мәдени
трансформациялардың жолдарын философиялық
іздестіру.
Э.Гуссерль еуропалық ғылымның,
философияның және мәдениет дағдарысы
туралы. М.Хайдеггер және батыстық
әлемдегі адам өмір сүруінің
трагизмі мен драматизмін қайта
ойластырудың сыни тәжірибесі.
М.Хайдеггер және еуропалық
нигилизмді талдау. XX экзистенциалистерінің
философиялық ізденістері. А.Камю
және әлеуметтік жатсыну жағдайындағы
адамның сандырақ өмір сүруі
тақырыбы. Бүліктің сандырақтығы
және батыстық адамның сандырақ
героизмі. Ж.-П.Сартр шығармашылығындағы
әлеуметтік бірдейліктің философиялық
ізденістері. Шекаралық ахуал жағдайларындағы
адам өмір сүруінің трагизмін философиялық
талдау (К.Ясперс ).
«Өзді-өзділікті жоғалту» және
бұқаралық мәдениет пен мәдени
идустрияның әсерінен бір өлшемділікке
ие болу. Бұқаралық қоғам және
мәдени индустрия жағдайларындағы
«бір өлшемділік» күйін философиялық
талдау (Г. Маркузе). Франкфурт мектебі
философиясындағы жатсыну феноменін
философиялық талдау. Ғыльім мен техниканың
мәселелері идеологиялық репрессияның
құралдары ретінде. Идеологияның жаңа
түсінігі.
Философия мен ғылым мәртебесінін
сыни қайта ойланылуы. Философия
және ғылым мәдениет феномені
ретінде. Логикалық, лингвистикалық
позитивистердің философиялық ізденістеріндегі
ғылымның логикалық-ряодологиялық моселелері.
Аналитикалық философия. Сыни рационализм
философиясы. Ғылым мен философия демаркациялануы
мәселелері.
Батысеуропалық мәдениеттегі
«адамның өлуі» феномені және
адамның Қайта оралуының себептері мен
жолдарын философиялық қайта ойластыру.
Структурализм философиясы. Постструктуралистердің
философиялық ізденістері. Батыстық қоғамның
генеалогиясы, социум мен адам өмірінің
барлық салаларына биліктік қатынастардың
еніп кетуінің матрицаларын екшеу. Билік
пен білім контаминациясы мәселесі М.
Фуко.
Постмодернизм рухани күй,
өмір салты және философия
ретінде. Постмодернизм философиясының
қалыптасуы. Постмодернистік ойлаудың
өзіндік ерекшелігі. Постмодернизм
философиясы және батыстық мәдениет
негздемелерін сыии талдау. Постмодернистік
философияның позитивтік бағдарламасы.