Автор: Пользователь скрыл имя, 07 Декабря 2011 в 17:39, лекция
Қазақстан – Евразия материгінің кіндігінде орналасқан, шығыс пен батыс дәстүрін байланыстырушы дәнекер жол. Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан Қазақстан көне замандардан бүкіл түркі әлеміне танылған тарихи мекен. Сол себепті бірегей табиғаты ғажайып қорықтар, емдік сулар, археологиялық және тарихи ескерткіштер, қалалар әу бастан саяхат пен туризм көздері саналған. Соңғы кездері әлем бойынша елімізге туристік бағыт салатын туристер саны қарқынды өсіп келеді. Шетелдік сарапшылар Қазақстандағы ішкі саяси тұрақтылықпен қоғамдық келісім туристік саланың дамуына оң әсерін тигізіп отыр деп баға беруде.
Нарық құрылымын зерттеу нәтижесінде туристік кластерді қалыптастырып, оны дамыту үшін стратегиялар әзірлеу кезінде Қазақстанның кіріс және шығыс туристік ағымыдарының құрылымын зерттеу маңызды болып табылады деген қорытынды шығаруға болады (6, 7 кестелер).
5
кестеге талдау жасап, келесі
қорытындыларды жасауға болады.
Біріншіден, шығыс туризмінің барлық
түрлері бойынша жіберілген
Туризм түрі | Жыл | 2005 ж/ 2002 ж, %-бен, есе | |||||||
2002 | 2003 | 2004 | 2005 | ||||||
адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | ||
Рекреациялық сапарлар | 25024 | 33,5 | 34138 | 36,1 | 53228 | 34,4 | 94346 | 44,8 | 3,8 есе |
Этникалық және сафари сапарлар | 12497 | 16,7 | 9283 | 9,8 | 12060 | 7,8 | 13848 | 6,6 | 1,1 есе |
Іскерлік және кәсіби сапарлар | 2147 | 2,8 | 4807 | 5,1 | 10599 | 6,8 | 39577 | 18,8 | 18,4 есе |
Емделумен байланысты сапарлар | 507 | 0,02 | 1496 | 1,5 | 665 | 0,4 | 819 | 0,4 | 1,6 есе |
Қажылыққа бару | 16 | 0,02 | 770 | 0,8 | 720 | 0,5 | 799 | 0,3 | 49,9 есе |
Коммерциялық спарлар | 31203 | 41,7 | 40501 | 42,8 | 76717 | 49,5 | 61275 | 29,1 | 1,9 есе |
Басқа сапарлар | 3334 | 4,4 | 3697 | 3,9 | 896 | 0,6 | 28 | 0,01 | 0,8 |
Барлығы: | 74728 | 100 | 94692 | 100 | 154885 | 100 | 210692 | 100 | - |
Е с к е р т у – ҚР- ның статистика Агенттігінің мәліметтері бойынша автормен жасалған |
Сонымен
қатар шығыс туризмінде болып
жатқан өзгерістерден этникалық, сафари
сапарларының және шетелге барып
емделудің үлесі біршама
Мемлекет
территориясына келіп жатқан туристердің
60 %-ның негізгі мақсаты –
Туризм түрі | Жыл | 2005 ж/ 2002 ж, %-бен, есе | |||||||
2002 | 2003 | 2004 | 2005 | ||||||
адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | адам. | Үлес салмағы, % | ||
Рекреациялық сапарлар | 4332 | 14,5 | 8257 | 18,4 | 6459 | 20,6 | 12017 | 29,8 | 2,8 есе |
Этникалық және сафари сапарлар | 12424 | 41,7 | 19858 | 44,1 | 3330 | 10,6 | 4462 | 11,1 | 35,9 |
Іскерлік және кәсіби сапарлар | 8222 | 27,8 | 15814 | 35,1 | 19883 | 63,4 | 23272 | 57,8 | 2,8 есе |
Емделумен байланысты сапарлар | 240 | 0,8 | 1 | – | 10 | 0,03 | – | – | – |
Қажылыққа бару | 4 | 0,01 | – | – | 239 | 0,7 | 15 | 0,04 | 3,8 есе |
Коммерциялық спарлар | 38 | 0,1 | 396 | 0,9 | 1266 | 4,1 | 499 | 1,26 | 13,1 есе |
Басқа сапарлар | 4511 | 15,1 | 664 | 1,5 | 180 | 0,57 | – | – | – |
Барлығы: | 29771 | 100 | 44990 | 100 | 31367 | 100 | 39872 | 100 | 135 |
Е с к е р т у – ҚР- ның статистика Агенттігінің мәліметтері бойынша автормен жасалған |
ДСҰ-ның
және Халықаралық туризм бюросының
ұсыныстары бойынша ішкі және шығыс
туризмінің қатынасы 4:1 қатынасындай болуы
керек, яғни мемлекеттің ішіндегі серуендеуші
4 туристке, шетелде жүрген 1 турист
сәйкес келуі қажет. Қазақстанда
бұл көрсеткіш 2:1-ге тең. Бұл жағдайды
бірнеше себептермен
Туристік бизнесті іске асыруда туристік ресурстар маңызды орын алады. Оларға Қазақстанда салық салынбайды, сол себептен олар бизнестің арзан құраушысы болып табылады. Бұл туризм саласындағы кәсіпкерлікте жоғары рентабельділікке жетуге көмектеседі.
Республиканың туристік ресурстарын бағалайтын болсақ, еліміз таулы, танымдық мәдени ресурстарға бай деп айтсақ қателеспейміз. Қазақстанда 80-ге жуық ландшафтты-рекреациялық аймақтар бар, мәдени, тарихи есерткіштердің саны 9 мыңға жуық, 18 табиғи қорғалған мекемелер, туристік-рекреациондық аймақтар 6-8%, қорықтар мен ұлттық парктер 0,01% құрайды. Дәл осы аймақта Қазақстанның тарихи жағынан маңызды қалалары орналасқан: Түркістан, Испиджаб (Сайрам), Тараз, Меркі, Талхиз (Талғар), Қойлық (Талдықорған).
Елдегі бар туристік аймақтарды қолдана отырып, ұлттық туризмді дамыту үшін табиғатты пайдаланудың рационалды бағдарламасын және туристік ресурстарды қорғаудың тиімді бағдарламасын әзірлеу қажет. Кейбір шетел мемлекеттеріне қарағанда Қазақстанда экзотикалық және ерекше атрибуттар бар болғанымен, турқызметтердің бағасы, сервис деңгейі және қауіпсіздік сияқты факторлар бойынша шетелмен салыстырсақ, біршама нашарлау. Бұл дегенміз қазақстандық ресурстар Жаһандық этикалық туризм кодекснің және туризмнің қауіпсіздігі мен саяхат тәуекелділігін төмендетудің Эстерсундтық декларациясының талаптарына сәйкес келмейді (1995 ж).
Ағымдағы
туризм саласындағы еңбек нарығын
қарастырайық. 2005 жылғы көрсетілген
қызметтердің көлемін ескере отырып
846 фирманың ішінен бір фирманың бір
турагентіне шаққанда туристік жолдамалардың
саны 60-қа тең болды. Еуропалық Одақ
елдерінде бұл көрсеткіш бір
адамға шаққанда 250 бірлікті құрайды. Бұдан,
елдегі туризм саласындағы мамандардың
біліктілігінің деңгейі мен туристік
кәсіпорындардың
Туризмдегі кадрлық саясатты жақсартуда еңбекақы жүйесі де маңызды орын алады (7 кесте).
Бұл
кестеден көріп отрығанымыздай
туризм саласындағы қызметкерлерді
орташа айлық жалақы ынталандыра
алмайды. Дегенмен жоғары көрсеткіштер
қонақүйлер мен мейрамханаларға
тән, себебі туризм инфрақұрылымында бұл
кәсіпорындардың табысы жоғары. Кадрлық
саясаттағы мәселелердің біріне сұраныстың
маусымдық ауытқуын жатқызуға болады.
3 кесте
– 2003-2005 жж. туризм саласында қызмет атқаратын
жұмысшының орташа айлық жалақысы
Кәсіпорын түрі | Өлшем бірлігі |
| ||
2003 | 2004 | 2005 | ||
Турфирмалар | теңге | 14178 | 17533 | 22418 |
Алдыңғы жылға %-бен | % | 121,7 | 123,7 | 127,8 |
Қонақүйлер мен мейрамханалар | теңге | 29205 | 33484 | 37224 |
Алдыңғы жылға %-бен | % | 125,6 | 114,6 | 111,2 |
Денсаулық сақтау кәсіпорындары | теңге | 12148 | 15195 | 18043 |
Алдыңғы жылға %-бен | % | 111,4 | 125,1 | 118,7 |
Мәдениет және спорт, демалу және сауықтыру бағдарламаларын ұйымдастыратын кәсіпорындар | теңге | 15792 | 19597 | 24784 |
Алдыңғы жылға %-бен | % | 111,9 | 124,1 | 126,5 |
Көптеген кәсіпорындар маусымға байланысты қызметкерлерге жоғары жалақы төлеуі мүмкін, бірақ маусымаралық уақытта жалақы мөлшері төмендейді.
Ескере кететін жағдай туризм саласында қызмет атқаратын қызметкрлердің жалпы санынан 32,5% – ер адамдар, ал 67,5% – әйел адамдар болып табылады. Қазақстандық туристік ассоциациясының (КТА) кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі бойынша 20 турфирманың ішінен жүргізген сұрауы бойынша көптеген мамандардың кәсіби білімі жоқ, бірақ туризм саласында тәжірибесі бар екені анықталды. Әсіресе жағдай шетелдік туристерді қабылдайтын фирамлар үшін қиын болып отыр, себебі шетелдік туристер сервиске өте жоғары талаптар қояды.
Астана, Алматы қалаларында, Шығыс, Қарағанды, Атырау және Ақтөбе,Алматы облыстарында сырттан келушілер туризмнің барынша кең көлемі байқалады, бұл ретте іскерлік туризм басым. Көрсетілген қалаларда сондай ақ, Алматы, Қарағанды, Солтүстік Қазақстан және Батыс Қазақстан облыстарында неғұрлым сырқа шығушылар туризмі дамыған.
Ішкі туризмнің барынша дамуы Астана, Алматы қалаларында, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы облыстарында байқалады.
Тұтастай алғанда республика бойынша туризмнің барлық түрлерінен барынша көп туристке Астана, Алматы қалаларында, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Атырау және Ақтөбе,Алматы облыстарында қызмет көрсетілген. Бұл өңірдегі туристердің келу мақсаты негізінен іскерлік және кәсәби мақсат,бос уақыт, рекрация және демалыс, сондай ақ шоп турлар болып табылады.
2001 жылдан бастап, жергілікті атқарушы органдар саланы дамытуға қажетті қаражаты бөләп келеді, алайда, талдау көрсеткендей, облыстардағы туритік индустрияның дамуын тежеуші факторлардың бірі жергілікті атқарушы органдардың экономикалық өсімді қамтамасыз ететін басымдықтардың бірі ретінде аталған салаға жеткіліксіз назар аудармауы болып табылады. Айтлық, туризмді дамытудың 2003-2005 жылдарға арналңан өңірлік және республикалық ,бағдарламасын іске асыруға Солтүстік Қазақстан облысында жыл сайын орта есеппен 400 мың, ал 2006 жылға 329мың теңге, Павладар облысында жыл сайын 500 мың теңгеден және Қостанай облысында 1,5 млн.теңге шегінде бөлінді.
Информация о работе Қазақстанның туристік индустриясының қалыптасуы