Төлем балансы

    Курстық жұмыстын өзектілігі - төлем балансы  бір елдің ақша қаражаттарының, екінші елдің ақша қаражаттарына қатынасын айтамыз. Ол әғни экспорт пен импорттың ара – қатынасындағы байланысты көрсетеді. Бір елдің сауда қатынастарының дамуы мен экономиканың өзгерістерін айтуға болады. Осы кезде төлем балансы кеден органдарымен реттеледі.

    Сонымен қатар еркін құбылмалы айырбас  бағамы саясатын сақтаған кезде шет  ел валютасының болуы мүмкін артық  ұсынысы атаулы тұлғасы жағына, демек, оның нақты қым 
баттауына қарай айырбас бағамына қысым көрсетеді. Бұл өзге тең жағдайда өңдеуші өнеркәсіптің кәсіпорындарының бәсекеге қабілетілігінде теріс көрінеді.

    Шикізаттан  сектордың бәсеке қабілеттілігінің нашарлауы экономиканың салалық  шоғырлануының күшеюіне соқтырып, Қазақстан  экономикасын ақырғы шотта бағаның  сыртқы талдырмасының әсеріне осалырақ қылып, оның экономикалық саясатының ұзақ мерзімді мақсаттарға жетуінде қосымша қиындықтар тудырады.

    Теңгенің  тұрақты нақты бағамын сақталып тұрғанда Ұлттық банктің ішкі валюта рыногінен шетел валютасының  артығын сатып алуы ақша жиынының өсуіне апарады. Соның нәтижесінде егер ақша ұсынысының көбеюі оларға нақты сұраныстың өсуімен өтелмесе, не инфляцияның төмен қарқынын ұстап тұруда қиындықтар туып Ұлттық банк ақша жиынын айықтыруға жәрдемдесетін борышқорлық құралдарға қызмет көрсету бойынша залал шегеді. Орташа  мерзімді перспективада төлем балансының салыстырмалы орнықтылығына жету валюталық реттеу саясатының акцентін капиталдың жылыстауын қатаң әкімшілік бақылаудан мына 
мәселелерді шешу арқылы валюта қаржыларын тарту мен пайдаланудың тиімділігін жоғарылатудың міндеттерін шешуге ауыстыруға мумкіндік береді: резидент еместердің бағалы қағаздарға салған сапалы инвестицияларына валюталық бақылау реттемелерін жұмсарту жолымен инвестициялық коржынды әртараптандыруға жағдай жасау. Қазақстанның өндірістік әлуетін кеңейтетін, жаңа перспективалы рыноктарға енуге жағдай туғызатын инвестициялау объектілерін бақылауды қажетті деңгейге келтіретін резидснттердің тікелей инвестицияларын ынталандыру; валюталық реттеудің және ең мәнді валюталық реттеудің және ең мәнді валюталық операцияларға экспорттық-импорттық валюта бақылауын жасаудың тиімділгі ін жоғарылату, сыртқы экономикалық операцияларды жүзеге асырған кездегі шектен тыс әкімшілік бөгеттерді жою.

    Қазақстанның  монетарлық үкіметі валюта тәртіптемесін ырықтандыру тұжырымдамасын және оны жүзеге асырудың 2010 жылға дейінгі әрекет ету бағдарламасын айкындады. Біздің ойымызша, осы тұжырымдаманы валюта саясатын ырықтандырудың алғашқы сатысы ретінде қарастыруға болмайды. Ең алдымен, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы жүзеге асыру болып саналады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 

1. Қазақстан Республикасының Ақша  жүйесі туралы заңы.
2. Архамова К.О.  “Валюталық операциялар” Оқу құралы  Алматы: Қазақ Уневерситеті, 2010 жыл.
3. Құдайбердиев А.С. /Валюталық реттеу/ Ақиқат 2008 №6 б 21-23
4. Айтбергенов Б.М. /Төлем балансының потенциялы/ Аль-Пари 2010 №1-2  б- 8-12
5. Андреев А.С./Платежный баланс и валютные курсы/  Банки Казахстана №5 2006 г. с. 8-9
6. Ширшова В.А /Валюты на миравом рынке/ Банки Казахстана №6 2006 г.  с. 5
7. Дуганский Т.Р / Некотырые проблемы платежного баланса/ Банки Казахстана №3 2006 г. с. 10-11
8. Тихонова Р.П /Что для нас значит платежный баланс?/ Банки Казахстана №7 2006 г. с. 18-20
9. Дүрмекбаев Ы.С /Валюта және төлем балансы/ Егемен Қазақстан 2008 24 қараша б-3
10. Асипова С.Д / Төлем балансының ролі/ Егемен Қазақстан 2005жыл 26 мамыр №18
11. Тимешова Б.Р /Валюта оның ролі/ Егемен Қазақстан 2010 жыл 2 қаңтар б-9-10
12. Жуков Е.Р.  “ДКБ” Москва 2000
13. Көшенова Б.А. “Ақша Несие Банктер” Алматы,  Экономика – 2005 жыл.
14. Қаржы-Қаражат 2001, 2002, 2008, 3004 жылдар
15. Сейтқасымов Ғ.С.  “Ақша Несие Банктер”  Оқулық Алматы “Экономика” 2005 жыл.
16. Сембина Ә., Назыкеиев Б. “Банк жүйесінде қолданылатын терменологиялық сөздер”. Алматы 1999 жыл.
17. Мақыш С.Б. “Коммерциялық банктер операциялары” Алматы Қазақ Универсттеті 80-90 бет. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    ҚОСЫМША А 

    

    Сурет-1 Ұлттық банк ақша-несие саясатының реттелуі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОСЫМША В 

    Кесте №1 АҚШ,Жапония және Францияның  2010 жылғы төлем баланстары 

Негізгі баптар	Елдер  ( млн. долл. )
	АҚШ	Жапония	Франция
А. Ағымдағы операциялар      тауарлар экспорты (фоб)     тауарлар импорты (фоб)     сауда балансы     қызмет көрсетулер     (сальдо)     инвестициялардан табыс     трансферттер (сальдо) В. Ұзақ мерзімді      инвестициялар      тікелей инвестициялар      портфельдік      инвестициялар      басқа ұзақ мерзімді      күрделі қаржылар      базистік баланс (А+В) С. Қысқа  мерзімді      капиталдар (сальдо) D. Қателіктер мен      қалдырулар      ресми есептеулер балансы      ( А+В+С+Д ) F. Шетелдік  мемлекеттер     алдындағы міндеттемелер G. Резервтердегі  өзгерістер       монеталық алтын      қарызданудың арнаулы      құқығы      МВФ-тағы резервтік      позиция      шетелдік валюта      резевтері	-66300        440140   -536280        -96140         42320        20450       -32880  -17610 -32420        14190          340 -83910  54190  -12340  -42060  38140 3920    -  2320  -2660      4270	117640 330870 - 198470   132400    - 41420   31280   - 4620  -30780 -14520  -28410  18480 86860  -75770  -10460  630    -630   -  1400  -1220  -810	4109 225222 -223561 1661  20681 -9733 -8500         14963        -9150         34180         -8256        19072         -33997         1831          -13094         11519        1575        1170         1125         -887         168