Азаматтық қоғам және құқықгық мемлекет туралы теориялар

 

Жоспар.

Кіріспе.............................................................................................................1

1. Құқықтың түсінігі мен мәні.
1. Құқықтың пайда болуы мен дамуы....................................4
2. Құқық тектері мен нысандары............................................5

 

 

2. Мемлекет
1. Мемлекет белгілері,түрлері...........................................11
2. Мемлекет басқару түрлері.............................................12
3. Қызметі, тарихы, даму сатылары..................................13

 

3. Билік
1. Билік ұғымы, міндеттері, қызыметтері.............................16
2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік органдарының жүйесі..........................20

 

4. Мемлекет және құқықтың пайда

болуы туралы теориялар............................................................24

 

Қорытынды.....................................................................................................28

Қолданылған әдебиеттер тізімі.....................................................................32

 

 

 

Кіріспе

 

Тақырыптың өзектілігі: Егемен ел атанған Қазақстан Республикасы құқықтық мемлекет құру үшін мемлекеттік органдарда кәсібилік, демократиялық қағидаларын ұстану керек. Кәсібилік қағидасына сәйкес мемлекеттік қызметкер кәсіби даярланған маман болуы тиіс. Мемлекеттік қызметкерлердің кәсібилігі және этика мәселесі мемлекет құрылған сәттен бастап әрдайым күн тәртібінде тұратын мәселелердің бірі.

Қазақстан Республикасының  Президентінің жолдауында көрсетілгендей жаңа кадр саясатын жүргізу, жаңа басқару  тобын құру, мемлекеттік органдардыеліміздің бүгіні мен болашағына қызмет жасайтын кадрлармен қамтамасыз етуді талап етеді.

Бүгінгі күннің басты талабының  бірі – мемлекеттік органдардың , билік басындағылардың мемлекеттің негізі, қозғаушы күші заңдарды жақсы білу, сол арқылы қарамағындағыларды заңбұзушылықтан сақтандырып отыруы.

Заң ғылымы жүйесінде «Мемлекеттік органдар қызметінің және ұйымдастырылуының  қағидалары» зерттеу тақырыбы - өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Өйткені, жақсы, үлгілі мемлекет болу үшін жақсы басқару жүйесінің болу керектігі идеясы ертеден келеді (Аристотель, Платон, т.б.). Қазіргі көптеген демократиялық мемлекеттер - құқықтық мемлекет құру жолын ұстанған. Ал құқықтық мемлекетте мемлекеттік органдарға жоғары талап қойылады, олардың жауаптылығы жоғарылайды.

Мемлекет дегеніміз - өз аумағындағы  халықты құқықтық жүйесі арқылы ұйымдастыратын, басқаратын күрделі саяси ұйым.

Мемлекет – арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты бар, қоғамның өкілі бола тұра, оны басқаратың және оның дамуының қамтамасыз ететін, бұқаралық биліктің, егеменді, саяси ұйымы.

Мемлекет қоғамды басқаруды  жүзеге асыратын, өзінің барлық мүшелерінің  мүдделері үшін тәртіпті қамтамасыз ететін, әрі үстем таптардың немесе билік жүргізуші топтың немесе халық  топтарының мүддесін артықшылықтан  қорғайтын биліктің ерекше ұйымы  болып табылады.

Мемлекеттік механизм деген  – мемлекеттік органдардың мемлекеттік билікті жүзеге асыру әдістері мен құралдарының жүйесі. Яғни, мемлекеттік механизм ұғымына – мемлекеттік билік, мемлекеттік аппарат, мемлекеттік билікті жүзеге асыру құралдары мен әдістері ұғымдары кіреді. Мемлекеттік орган - мемлекеттік аппараттың бір буыны. Ол – мемлекет атынан белгілі бір мемлекеттік функцияны жүзеге асыруға бағытталады. Мемлекет механизмі түсінігімен қатар, теория және практика жүзінде мемлекеттік аппарат түсінігі де кеңінен пайдаланылып келеді. Биліктің бірден-бір бастауы – халық болғандықтан мемлекеттік органдар халықтың еркін, мүддесін ескеру қажет. Халық еркі сайлаулар, референдум, мемлекеттік қызметке орналасу теңдігі, т.б. жолдармен ескеріледі. Сондықтан, мемлекеттік органдар өз қызметінде демократиялық қағидаларды басшылыққа алуы тиіс. Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының жоғарылығы, демократизм, биліктің бөлінуі, заңдылық, жариялылық, кәсібилік, сайланбалылық және тағайындамалық жүйенің бірлігі, т.б. қағидалар.

Мемлекеттік органдарды ұйымдастырудың және оның қызметінің қағидалары, сөз  талас қағида саны бойынша да жүргізіліп жатыр. Тербеліс омплитудасы мұнда  өте үлкен. Ю.М.Козлов еңбектерінде тек үш қағиданы-федерализм, заңдылық, орталықтандыру және орталықсыздандыру  айтса, Б.П.Елисеев он екісін айтты:федерализм, жүйелілік (төмен тұрған органдардың  жоғары тұрған билікке бағынуы); орталықтандыру, орталықсыздандыру; өкілеттіліктері  мен қызметтерін дифференциациялау  және белгілеу; кәсібилік пен құзыреттілік; заңдылық; жариялылық; қызметтер мен белгіленген өкілеттіктерді бір бөліктің (жүйенің) оның басқа бөлігіне (ішкі жүйеге) беру жолымен бөліп беруі; заңшығарушы, атқарушы және сот билігінің өзара іс әрекет және келісіп қызмет атқару; азаматтардың билік органдарын құруда (сайлауда) қатысу; бақылау .

Менің курстық жұмысымның мақсаты – жалпы мемлекеттік органдар қызметі мен олардың қызмет ету қағидаларына және оның Қазақстандағы жағдайына жан-жақты талдау жасау.Осыған сәйкес курстық жұмысымның міндеті

1. Құқық ұғымын жан-жақты талдап көрсету
2. Мемлекет ұғымына жалпы сипаттама беру;
3. Қазақстан Республикасындағы органдардың қызметіне, олардың

ұйымдастырылу қағидаларына жалпы сипаттама бер

4. мемлекет пен құқықтың пайда болу теорияларын талдау болып табылады.

 

Осы зеттеу жұмысымды төрт бөлімнен  құрап жаздым. Мынадай  бөлімдерге бөліп қарастырдым: кіріспе; жұмысымның 1-бөлімде-жалпы құқық  ұғымына тоқталдым; 2-бөлімде –  мемлекет ұғымына сипаттама бердим жіне турлерин атап өттім 3-бөлімде- мемлекеттік  органдардың демократиялық қағидаларға  сәйкес құрылуы, қызмет ету жағдайлары; 4-бөлімде мемлекет пен құқықтың шығу тегін сипаттайтын теорияларға  қысқаша түсінік бердім; қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімі.

Курстық жұмыста – мемлекеттік  билік, ( Мемлекеттік механизмнің ерте замандағы, ортағасыр мен буржуазиялық замандағы тарихи ерекшеліктерін) Ресей, АҚШ, т.б. шетелдегі мемлекеттік органдар қызметінің ерекшеліктеріне мысалдар келтірдім. Қазақстандағы мемлекеттік билік тармақтарының қазіргі қызмет ету жүйесіне, «мемлекеттік қызмет», заңдарына тоқталдым.

Мемлекеттік – қызметтік  қатынастарды іске асырудың қажетті  алғы шарты мемлекеттік қызметке азаматтарды қабылдауды, сондай-ақ оларды лауазымдарға тағайындау мен  ауыстыруды, мемлекеттік қызметте болған кезде оларға біліктілік дәрежелер  беруді жүзеге асыру үшін құқық берілетін  нақты мемлекеттік органдар мен  лауазымды адамдарды белгілеу, мемлекеттік органдардың кадрлар жөніндегі жұмысының маңызды элементі-мемлекеттік кадр саясатын жүзеге асыру. Кадр саясаты заңдарда, өзге нормативтік құқықтық актілерде бекітіп және солар арқылы іске асырылатындығы туралы жазып өттім.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5. Құқықтың түсінігі мен мәні.
1. Құқықтың пайда болуы мен дамуы

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық , әлеуметтік, құрылымдық , басқарушылық салаларындағы обьективтік  даму процестері бір-бірімен тығыз  байланыста өзгеріп, жаңарып отырды. Малшылық пен егіншілік қалыптасты, ажарланған тастан жасалған қарулар  өмірге келіп, адамның тәжірибесі өсіп молайды. Қоғамдық еңбек төрт күрделі  тарауға бөлінді:

1)     Малшылық

2)     Жер игеру

3)     Өндірістік

4)     Саудагерлер тобы

Бұның бәрі еңбектің өнімділігін  арттырды, қоғамның шығысынан кірісін  асырды. Сөйтіп қоғамдық байлық қалыптаса  бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда болды. Экономикалық өзгерістер әлеуметтік қайшылықтарды өмірге әкелді. Олар төмендегі негізгі обьективтік  заңдардың – қосымша өнімнің  пайда болуы; жеке меншіктің қалыптасуы; топтар мен таптардың арасындағы күрестің басталуы әсерінен туындайтын қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару  үшін өмірге мемлекет пен құқық келді.

Құқықтың дамуы мен даму жолдары

Адам қоғамының дұрыс өмір сүруінің негізгі обьективтік заңдылықтарының бірі. Ол — әлеуметтік нормалардың қалыптасып, қоғамдағы қарым-қатынастарды реттеп, басқаруы және әлеуметтік нормалардың (әдет-ғұрып, салт-дәстүр, мораль, діни нормалары) қоғамның даму процесінде бірте-бірте құқықтық нормаларға айналуы. Сонымен, қоғамда мемлекеттің өзі қабылдаған, бекіткен құқықтың жаңа түрлері пайда болды: заң, заңға тәуелді келісімдер, шарттық нормалар, заң күші бар соттың шешімдері.

Құқық мемлекетпен бірге  қоғамның объективтік даму процесінің нәтижесінде өмірге келді. Алғашқы  қоғамдағы әлеуметтік нормалар: әдет – ғұрып, салт – дәстүр, мораль, діни өсиеттер, мемлекеттік жүйеде бірте  – бірте екінші қатардағы нормаға  айналып, құқық әлеуметтік негізгі  нормаға айналды. Адам қоғамы мыңдаған жылдар өмір сүріп келді. Сол көне заманнан ғалымдар құқық пен мемлекет қашан пайда болды, қалай дамып  келеді: — деген мәселелермен шұғылданып, ғылыми зерттеулер жақсы білу қоғамды  дұрыс, сапалы реттеп – басқаруға  өте қажет.

Құқық екі жолмен дамыды. Біріншіден, мемлекеттік қоғамдық меншікті реттеу моралдық-діни нормаларға сүйенді. Мысалы, Индияда Ману заңына сүйенді, ал мұсылман елдерінде – Құран заңы. Екіншіден, жеке меншік бағытындағы қатынастарды мемлекеттік органның өзі бекіткен нормалар арқылы реттеп, басқарды.

Адам қоғамы мыңдаған жыл  өмір сүріп келеді. Жеке адамдар  тиісті мемлекеттің азаматы болып, сол мемлекеттің билігіне, құқықтық тәртібіне бағынып, өзінің іс-әрекетін, мінезін, тәртібін қоғамдық мүдде-мақсатты орындауға жұмсап келеді. Адамдар  ежелгі заманнан мемлекет пен құқық  қашан пайда болды, қалай дамып  келеді?-деген мәселелермен шұғылданып, ғылыми зерттеулер жасап келеді.

 

 

 

2. Құқық тектері мен нысандары.

Қоғам реттеусіз, яғни әр түрлі саладағы адам әрекетін тәртіпке келтірусіз өмір сүре алмайды. Адам әрекеті әлеуметтік және техникалық нормалар көмегімен  ретке келтіріледі. Әлеуметтік норма – адамдардың күнделікті тұрмыс-тіршіліктерін, қоғамдық қатынастарды реттейтін, әлеуметтік экономикалық негізде айқындалған, сана-сезім еркімен қалыптастырылған адамдардың мінез-құлық ережесі.

Әлеуметтік нормалардың  белгілері:

-         реттеу пәні қоғамдық қатынастар болып табылады;

-         жалпылық сипаты болады, олар адамдардың саналы-ерікті әрекеті нәтижесінде құрылады.

-         субъективті құрамы әлеуметтік аяның өкілдері ретіндегі адамдармен байланысты;

Әлеуметтік нормалар құқықтық, адамгершілік, діни, саяси, эстетикалық, әдет-ғұрыптық, корпоративтік және т.б. болып бөлінеді.

Адамгершілік нормалары  – халықтың ұлттық ұғымымен жақсылық, зұлымдық туралы қоғамда қалыптасқан  әлеуметтік норманың бір түрі.

Діни нормалар – әр түрлі діни сенімдермен тағайындалған және белгілі бір дінді тұтынушылар үшін міндеттілік маңызы болатын әлеуметтік нормалар.

Әдет-ғұрып – қауымдағы  адамдардың қарым-қатынасын реттейтін  географиялық, ұлттық, экономикалық факторларға  байланысты тарихи қалыптасқан, ұрпақтан ұрпаққа беріліп дәстүрге айналған, қоғамдық әсер ету шараларымен қамтамасыз етілген әлеуметтік норманың бір  түрі.

Корпоративтік нормалар –  қоғамдық ұйымдардың жарғыларында анықталған, ұйым мүшелеріне міндетті болатын әлеуметтік нормалар.

Құқықтың пайда болуы. Құқықтың қалыптасуының негізгі  себептері мен жолдары. Құқықтың пайда болуы туралы негізгі теориялар:табиғи-құқықтық, теологиялық, нормативистік, марксистік, психологиялық, социологиялық.

Құқық философия мен теория категориясы ретінде шынайы мазмұнды құрай отырып, инструменталдық роль атқарады. Құқық түсінігіне, шығу жолына, мәні мен мағынасына қатысты ғылымда  сан алуан көзқарастардың  болу мүмкін. Бірақ құқықты өмірде қолдануға келгенде міндетті түрде біркелкі ойдың, көзқарастың тұрғысынан табылу керек. Егер құқық әртүрлі мағынада ұғынылатын болса, онда ол өзінің құндылығын, қоғамдық қатынастарды тұрақтандыру мен ретке келтірудегі ролін жоғалтушы еді. Құқық түсінудегі анықталғандық - қоғамдық қатынастардың анықталғандығы мен тәртібінің бастауы.

Құқыққа деген әртүрлі  көзқарастар қоғамды демократияландырумен ұштасады, пікір плюрализміне сәйкес келеді. Субъективті, объективті факторлармен қатар, көзқарастардың көптігіне гносеологиялық та себеп бар. Таным барысында құбылыстың бір ғана жағына еліктеу, оны жоғары санап, өзгелерін жоққа шығару мүмкіндігі бар. Міне, осыдан құқықтың әртүрлі анықтамалары туындайды. Егер бір жақты анықтама өзгелерін алмастыруды мұрат тұтпаса, жалғыз дұрыс деген атауға ұмтылмаса, онда одан келетін еш жамандық жоқ. Құқықты терең түсіну үшін, егер ол шындыққа сәйкес келетін болса, кез-келген анықтама пайдалы. Ал, практикалық қолдану үшін құқықтың тұтас түсінігі болуы қажет.