ҚР агроөнеркәсіп кешені

Автор: Пользователь скрыл имя, 17 Февраля 2012 в 20:02, курсовая работа

Описание работы

Менің осы тақырыпты таңдауымның себебі мені ауыл шаруашылығының жағдайы мен тағдыры алаңдатады және қазіргі таңда нарықтық экономикада бұл өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Осы талдауда ауыл шаруашылығының проблемалары түгелдей дерлік шешіледі деп ойлау қате болар, бірақ қайтсе де шешу жолдарын іздестіру артық болмас.

Содержание

Кіріспе…………………………………………………………………………….2
I. Агроөнеркәсіп кешенінің нарықтық экономикасы.
1.1 Агроөнеркәсіп экономикасының ерекшеліктері……………………......3
1.2 Ауылшаруашылық өнімдерінің нарығы……………………………..…5
1.3 Агроөнеркәсіп кешенін техникалық жарақтандыру…………………..…8
II Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылық жағдайы.
2.1. Ауылшаруашылығы өнімдерінің жалпы динамикасы…………………..12
2.2. Ауылшаруашылығын реттеудегі мемлекеттік саясат…………………….14
2.3. Ауылшаруашылығын несиелеу жүйесі……………………………………17
ІІІ бөлім. Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп кешенін дамыту, мәселелер және оның шешу жолдары
3.1 Агроөнеркәсіп кешеніндегі негізгі мәселелер және оның шешу жолдары..21
3.3 ҚР-дағы ауыл шаруашылығын дамыту жолдары ……………………..25
3.2 Ауыл шаруашылығындағы өндірісті реттеудің механизмдері мен оларды ұйымдастырудың өркендеуі………………………………………………………28
Қорытынды……………………………………………………………………….31
Қолданылған әдебиеттер………………………………………………………..3

Работа содержит 1 файл

агроөнеркәсіп кешенінің экономикалық саясаты.doc

— 262.50 Кб (Скачать)

 бензин - 56,7 мың тонна;

дизель майы - 19,4 мың тонна;

Республикамызда ЖЖМ қамтамасыз етілуі 100 % құрады.  
Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер дизель отынын еркін нарықтан да, облыстарды ҚР МӨЗ шартты бекіту Кестесі бойынша мұнай өңдеуші зауыттардан да алды.

 Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілермен еркін нарықтан 64000 тонна дизель отыны көтерме және жеке бағамен 57000-61000 теңге/тонна (460-510$/тонна) көлемінде сатып алынды.

 Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге мұнай өңдеуші зауыттармен 264,0 мың тонна дизель отыны тоннасын 398 – 460$ бағасымен жөнелтілді, соның ішінде:

  • «Атырау МӨЗ» ЖШС – 77100 тоннаны бағасы 53475 теңге/тонна (430-445$/тонна);  
    - «Павлодар мұнайхимиялық зауыты» АҚ («Меркурий» ЗК» «МанғыстауМұнайГаз» АҚ көлемінен – 100900 тоннаны бағасы 53600 және 54600 теңге/тонна ($ 432-455/тонна);
  • «Петро Қазақстан Ойл Продакте» ЖШС (Шымкент МӨЗ») 86000 тоннаны бағасы 49000 – 55000 тонна ($ 390-460/тонна).

 Күзгі дала жұмыстарын жүргізу.

 Егін  жинау жұмыстарын жүргізу кезінде  ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді  жанар-жағармаймен үздіксіз уақытылы қамтамасыз ету мақсатында қол жетімді бағамен сатылатын дизель отынының қажетті көлемін негізгі мұнай ресурстарын ұстаушылармен келісім жасалды (1тоннаның бағасы 460$ аспайтын еркін нарықта ҚР МӨЗ сатылатын дизель отынының бағасы 510-520$ болған жағдайда).

 Технологиялық карталарға сәйкес 2007 жылғы егін егу жұмыстарына ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге жанар-жағармай қажеттілігі:  
дизель отыны - 366,0 мың тонна;

 бензин - 67,1 мың тонна;

дизель  майы - 21,4 мың тонна;

Жалпы республика бойынша ЖЖМ қамтамсыз етілуі 100 % құрады.  
Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер дизель отынын еркін нарықтан да облыстарды ҚР МӨЗ шартты бекіту Кестесі бойынша мұнай өңдеуші зауыттардан да сатып алды.

 Мұнай өңдеу зауыттарымен ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге 344,0 мың тонна дизель отыны 1 тоннаның бағасы 443 – 460$ жөнелтілді, соның ішінде:

 АМӨЗ («Атырау МӨЗ» ЖШС) - 102 938 тонна;

 ПМХЗ («Павлодар МХЗ» АҚ) - 115 785 тонна;

ПҚОП  «Петро Қазақстан Ойл Продактс»  ЖШС, Шымкент - 125 841 тонна.

Ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерімен еркін нарықтан шамамен 21000 тонна дизель отыны сатып алынды.

 ҚР МӨЗ дизель отынын төмендегідей бағамен жеткізуді жүзеге асырды:  
АМӨЗ – 54 000 теңге/тонна;

 ПМХЗ – 56100 теңге/тонна;

ПКОП  – 56100 теңге/тонна.

Осы уақыт аралығында еркін нарықта орташа көтерме бағасы 63000 теңге/тонна құрады 
 
 
 
 

                   

II. ҚР-дағы ауыл шаруашылығының жағдайы

2.1 Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы динамикасы 

Ауыл  шаруашылығындағы жалпы өнім көлемі 2001-2005 жылдары орташа 10,7%-ға, оның ішінде өсімдік шаурашылығында  - 13%-ға, мал шаруашылығында – 7%-ға артты. Ауыл шаруашылығы өндірісінің оңды динамикасы ауыл шаруашылығы дақылдарының түсімділігімен, мал басы мен мал өнімділігінің артуына және «Ауыл» мемлекеттік аграрлық азық-түлік бағдарламасын іске асыруға негізделген. 2003-2005 жылдары осы бағдарлама шеңберінде республикалық бюджеттен 6,5 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен  - 367,2 млн. теңге бөлінді және игерілді. Осы қаржылар есебінен фитосанитарлық және эпизоотикалық қолайлылық, тұқымдардың сапасын тексеру қамтамасыз етіліп, таңдаулы тұқымдардың, асыл тұқымды өнімдердің, минералды тыңайтқыштардың, гербицидтердің, суармалы су жеткізудің құны арзандатылды.

  2006 жылдан бастап Агроөнеркәсіптік  кешенді тұрақты дамыту концепциясын іске асыру басталды, оның шеңберінде ауыл шаруашылығы өндірісіне мемлекеттік қолдау көрсету жалғасуда. Жыл басынан бері облыстың ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне республикалық бюджеттен 2,7 млрд. теңге, облыстық бюджеттен 7 млн. теңгедей қаржы бөлінді.           

    1-сурет.

     Ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің динамикасы  

   Өсімдік шаруашылығында 2005 жылы 2001 жылмен салыстырғанда 273,4 мың  тонна – дән, 20,5 мың тонна –  картоп, 85,1 мың тонна – көкөніс, 37,7 мың тонна – бақша және 15 мың тонна – майлы дақылдар артық өндірілді. Мұны бәрі жер өңдеудің жаңа жағдайларға ауысуының, сондай-ақ отандық дән өндіру мектебін қайта жаңғыртудың нәтижелері болып табылады.

   Мал шаруашылығында 2001 жылмен салыстырғанда  сүт -66,9 мың тоннаға, ет – 20,3 мың тоннаға, жүн – 2,0 мың тоннаға, жұмыртқа – 2,5 млн. данаға артық өндірілді.

   Көрсеткіштердің тұрақты өсіміне  асыл тұқымды мал шаруашылықтары  мен малдарды қолдан ұрықтандыру  орталықтары санын арттыру есебінен  малдардың гендік қорларын жақсарту сертігін тигізуде. Облыста 204 қолдан ұрықтандыру пункттері мен 59 асыл тұқымды мал шаруашылықтары жұмыс істейді.

   Шошқадан басқа барлық мал  түрлерінің мал басы артуда. 5 жыл ішінде МІҚ 63,5%-ға артты  және 2006 жылдың басына 293 мың басты  құрады, қой мен ешкі  -71,4 %-ға (1979 мың бас), жылқы  - 38% (73,5 мың бас), түйе – 34% (4,3 мың бас), құс  -29% (1375,2 мың бас).

   Мал өнімдерін өндіру мен мал  басының өсу динамикасы үстіміздегі  жылы да сақталды.

Нарықтық  экономикаға тән жағдайлардың бірі – бұл инфляция құбылысы. Соған байланысты 2007 жылдың бірінші тоқсанында ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасы 4,3%-ға жоғарылады. Ағымдағы жылдың маусымында өсімдік шаруашылығы өнімдерінің бағасы 2006 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 6,9%-ға , мал шаруашылығы өнімдерінің бағасы – 1%-ға өсті. Бидай -7,6%-ға, жүгері- 5,8 %-ға, арпа- 5,1 %-ға, күріш – 4,8%-ға, сұлы -2,6%-ға, қарақұмық -1,8%-ға, тары бағасының  -1,3%ға өсуінен дәнді дақылдарға баға өсімі – 7,2% құрады.

   Жеміс-көкөністерден бағасының ең  жоғарғы өсімі қиярға – 31,2% және қызанаққа – 25,2%, қырыққабат – 8,3%, қызылшаға – 5,1%, сәбізге – 1,1% тіркелген. Картопқа баға өсімі – 10%, жидекке – 1,3%, күнбағыс тұқымдарына – 1,2 % құраған.

   Мал шаруашылығы өнімдерінен  ағымдағы жылдың маусымында 2006 жылдың  желтоқсанымен салыстырғанда мал еті – 4,9%-ға , құс еті – 2,5%-ға қымбаттады. Жұмыртқа бағасы - 14%-ға, сүт бағасы – 1,6%ға арзандады. 
 
 

1-кесте.

   
       2009 ж маусымы
2009ж қаңтар-маусымы  2008ж қаңтар-маусымына
  2009ж мамыры         2008ж желтоқсанына  
Ауыл  шаруашылығы өнімдері 0,0 4,3 12,9
Өсімдік шаруашылығы өнімдері 0,9 6,9 15,5
Дәнді дақылдар 1,1 7,2 16,2
картоп 0,2 10,0 25,8
Көкөніс -0,2 5,9 7,7
Мал шаруашылығының өнімдері -1,2 1,0 9,5
Мал мен  құс 1,3 4,9 9,4
сүт -4,9 -1,6 9,5
жұмыртқа -8,7 -14,0 10,9

       Ауыл шаруашылығы өнімдерінің бағасының динамикасы 

  Ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу бағасының индексі отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер өндірген және әртүрлі арналар бойынша ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының өзгеруін сипаттайды. Байқау барлық меншік нысандарының ауыл шаруашылығы құрылымының іріктеу шеңбері бойынша жүргізіледі.Өткізу бағасына өосымша құн салығының есебінсіз тасымалдау, жабдықтау, өнімдерді тиеу және түсіру бойынша шығыстар кіреді.

    
              2.2  Ауылшаруашылығын реттеудегі мемлекеттік саясат
 

   Ауыл шаруашылығы экономикасының ең күрделі мәселелерінің бірі – сатып алынатын және сатылатын тауарларға баға теңгермешілігін(паритетін) сақтау, яғни, ауыл шаруашылық өнімдері мен осы салаға арналған өнеркәсіп өнімдері құндарының арасындағы қатынас осы екі саланың да мүддесінен шығу мәселесі. Халқымыздың тұрмыс деңгейін арттыруда бұл мәселені дұрыс шешудің үлкен маңызы бар. Бірде-бір дамыған елде егін және мал шаруашылықтары тұтастай нарықтың ерікті «ағысына» жіберілмеген.

   Кейбір кәсіпкерлер бизнес мемлекеттік  реттеуді қабылдамайды деп санайды.  Бірақ, Нобель сыйлығының лауреаты  Дж. Стиглердің мемлекеттік реттеу  жөніндегі белгілі зерттеулеріне  сүйенетін болсақ, бизнес мемлекеттік  реттеуден мүлдем алшақтамайды, қайта керісінше ол бәсекедегі тәуекелді істерді мемлекет тарапынан қорғауды талап етеді. Бұл құбылыстар нарықтық қатынастағы Қазақстанның аграрлық секторына да тән.

 Ең  алдымен экономикалық реттеуде жер  реформасы – мемлекет деңгейіндегі ұлттық мәселелерді қамтитын аса күрделі процесс. Әлемдік тәжірибеде жерге шексіз жеке меншіктік құқығын бермей, мемлекет және қоғамдық мүдделердің артықшылығын қамтамасыз ететін әр түрлі шектеулер бар. Мұндай құқықты беру – мақсат емес, тек жерді пайдалану тиімділігін арттыру үшін пайдаланылатын құрал. Ауыл тұрғындарын көп толғандыратын мәселе – жерге жеке меншік орнатудан гөрі, одан алынатын өз еңбегінен түскен нәтижеге иелік ету құқығы. Атап айтқанда, кеңінен етек алған бұрынға тәжірибені, яғни, алдымен ауылдың бар өнімін, пайдасын алып қойып, соңынан дотация, қарыздарын өтеу түрінде біртіндеп қайтарудан арылу мүмкіндігін беру қажет.

 Ауылшаруашылығында  экономикалық қарым-қатынастарды реттеу үшін залогтық (кепілдікті) сатып алу  операциясы бойынша есеп айырысуды енгізу жөніндегі ұсыныстардың едәуір мәні бар. Бұл жағдайда шикізатты өңдеу, дайын өнімді алғаннан соң тауар өндірушілерге шикізат құны мен нақтылы төленген аванс сомасы арасындағы айырмашылықты залогтық баға бойынша төлеу қажет. Кепілдікті  сатып алу операциясын жүзеге асыру үшін дайындаушы және өңдеуші кәсіпорындарды кепілдікті сатып алу ұйымдары етіп құратын болсақ, нарықтық баға құрылымын және ауыл шаруашылық тауарын өндірушілерінің табыстылығын реттеуге жағдай жасалынады.

 Мемлекеттік салық саясатында ауыл шауашылығына қатысты жеңілдікпен салық салу арқылы олардың ынталандырушы функциясын күшейту керек. Салық салудың негізгі объектісі ретінде жалпы табысты ғана алу тиімді болар еді.

 Республика  халқын азық-түлікпен және өнеркәсіпті  шикізатпен қамтамасыз ету үшін жыл сайын дайындаушы, өңдеуші, сатушы ұйымдардың және жеңіл өнеркәсіп орындарының тауар өндірушілер мен форвардты, фъючерстік контрактілер жасап, кепілдікті сатып алу операцияларын жүзеге асыруы қажет. Сонда тауар өндірушілералдын ала пайызсыз несие алу мүмкіндігіне ие болады. Өйткені, форвардтық операциялар – бұл болашақтағы өнімді қазіргі сату бағасымен контрактілі өткізу де, фъючерстік операциялар – белгілі бір көлемдегі, саладағы болашақтағы өнімнің контрактісін болашақтағы нарықтық баға негізінде сату. Алдағы жылдың өнімін сату – бұл пайызсыз несие алумен қатар, ауыл шаруашылық бағалы қағаздар нарығын құруға, тұрақты сұраныс пен өнімді кепілдікті өткізуге, сатып алушылардың қаржы қорларын тиімді жұмсауына және инфлияциялық процестердің төмендеуіне мүмкіндік береді.

 Ауыл  шаруашылық тауар өндірушілерінің  қаржы жағдайына сатылған өнімге уақтылы есеп айырысудың сақталмауы қатты әсер етеді. Сондықтан өзара  есеп айырысудың бақылау мерзімін бекіту керек.

   Қазіргі  қиын  нарық  жағдайында  әртүрлі  ауыл  шаруашылық     субектілеріне  техника иемдену  басты  проблема  болып  тұр.  Осы  қиыншылықтан  шығудың  бірден  бір  жолы  лизингтік  қаржыландыру. Мен   Қазақстан  жағдайындағы  лизинг  туралы   бірнеше  мәселені  талдап  көрейін. Лизингтік қаржыландырудың   банктік несие жүйелерінен айырмашылығы бар ма?, ауыл шаруашылығы техникаларын лизингтік қаржыландырудың, содан кейін лизингтік қаржыландырумен қол жеткен техникаларды сақтандыру жүйесінің қазіргі пәрмені қандай? деген сияқты  бірнеше сұрақ туындайды.  Мен осы секілді бірнеше сұраққа жауап беріп көрейін.

    Қазір лизинг компаниялары лизингтік  жолмен қаржыландырылған техникаларды  сақтандырудың тәжірибесін қолға  ала бастады. Бұл бірқатар компанияларда  сыннан өтіп үлгерді. Лизинг техникасы ұрланған, өртеніп кеткен немесе уақытша істен шыққан жағдайда оның шығынын сақтандыру жүйесі арқылы жабудың теориялық, тәжірибелік мүмкіндіктері қарастырылып жатыр. Бірақ сақтандырудың бұл түрі әлі сұранысқа ие болған жоқ.

      Әрине  шаруалар  үшін  лизингтің   ең  қызықты  жағы  ол –пайыздық өсім. Алдағы уақытта лизингтік келісімшарттар негізінде лизингтік пайыздың өсімі төмендету мәселесі  тағы  туындап  отыр, Енді осыған  тоқталып  кететін  болсақ:  Лизингтік келісімшарттар құрылымы жағынан инвестициялық институт болғандықтан, ол қысқа мерзімді болуы мүмкін емес. Кез келген лизингтік компанияның несиелендіру мерзімі 3-5 жыл, әрі кетсе 10 жыл болуы мүмкін. Несиелендіру мерзімі де, оның пайыздық мөлшері де жобаны қаржыландырып отырған қаржыландыру көзіне, сонан соң жобадағы лизинг мүлігінің өзін-өзі ақтайтын мерзіміне байланысты. Өзіндік құнын 10-12 айда ақтайтын техниканы 3-5 жылға несиелендіру мүлдем ақылға сыймайды. Нарық саласында жүрген кез келген компания нарық динамикасының алдын алып жүруі тиіс. Лизингтік несиенің пайыздық мөлшерін төмендетуге кез келген компания мүдделі. Көптеген компаниялар өзінің несиелендіруші – құрылтайшы банктерімен қатар еуропалық Қайта құру және Даму банкінің несие жүйесі арқылы ірі жобаларды қаржыландыруды қолға ала бастады. Тіпті пессимистік болжамның өзі алдағы 2 жылда лизингтік пайыздар мөлшері айтарлықтай төмендейтінін айтады. Ауыл шаруашылығы техникаларын лизингтік қаржыландырудың қазіргі мүмкіндіктері  туралы  тоқталып  кетейін. 2004 жылы елге лизингтік қаржыландыру арқылы жеткізілетін бірқатар техникалар Үкімет қаулысымен қосымша құн салығынан босатылған. Кейбір лизинг компаниялары ауылда, жеке меншігінде 5 гектардан 500 гектарға дейін жері бар кәсіпкер-шаруаларды құны 5-50 мың АҚШ доллары тұратын ауыл шаруашылығы техникасымен лизинг арқылы несиелендіруді бастады. Енді ауылдағы кәсіпкерлер лизингтік жобамен қаржыландырылған лизинг мүлігін кепілге қойып, оның бастапқы жарнасын төлеп, қажетті техникаға ие бола алады.

Информация о работе ҚР агроөнеркәсіп кешені