Қазақстан Республикасындағы ақша жүйесі

Автор: Пользователь скрыл имя, 04 Декабря 2011 в 13:33, курсовая работа

Описание работы

Экономикалық категория ретінде ақшалар өндіріс және бөлу процесінде адамдар арасындағы экономикалық қатынастарды бейнелейді. Мұнда ақшаның 5 түрі қызметі көрсетіледі, сонымен ақша түрлері де берілді.
Ал екінші бөлімде қарастырылып отыған ақшаның айналысына бет бұрдық. Сонымен қатар металл ақша айналысымен қағаз ақша айналысына үлкен мән берілген. Ақша көрсеткішінің негізгі сандық көрсеткіштерінің бірі ақша мпссасы мен ақша базасы туралы жазылған.

Содержание

Кіріспе
I. Ақшаның мәні мен қызметтері
Ақшаның пайда болуы мен қажеттілігі
Ақша түрлері
Ақшаның қызметтері және экономикадағы рөлі мен қазіргі жағдайдағы дамуы
II. Ақша айналысы
2.1. Ақша айналысы мен заңы
2.2. Ақшаның метеалдық теориясы және металл ақша айналысы
2.3. Ақшаның номиналистік теориясы және қағаз ақша айналысы
2.4. Ақшаның базасы мен ақша массасы
III. Қазақстан Республикасындағы ақша жүйесі
3.1. Ақша жүйесі жөнінде түсінік
3.2. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі: қызметтері мен операциялары
3.4. Инфляция туралы түсінік
3.5. Қазақстан Республикасындағы 1993 жылғы ақша реформасы және ұлттық валюта

Работа содержит 1 файл

Ақша айналысы.doc

— 260.00 Кб (Скачать)

  баға  индексі 100%-дан жоғары, мысалға 140%-ға тең. Демек, ағымдық жылдағы бағаны базалықпен салыстырғанда 1,4 есе өскен, яғни ақша инфляциялық құнсызданды;

  баға  индексі 100%-дан төмен, айталық 80%-ға тең, я, яғни ағымдық жылдағы баға базалыққа қарағанда 20%-ға төмендеген. Бұл дегеніміз дефляцияның болғанын, яғни баға деңгейінің төмендауін көрсетеді

  Инфляциялық процестің жағдайларына байланысыт ақша айналысын тұрақтандыру формаларына: ақша реформасы және антиинфляциялық  саясат жатады.

  Ақша  реформасы – ұлттық ақша бірлігін тұрақтандыруға, елдің ақша жүйесін қалыпқа келтіруге және нығайтуға бағытталған ақша айналысында мемлекет тарапынан жүзеге асатын түрлендірулер.

  Ақша  реформалары мынадай әдістер  көмегімен жүзеге асырылады:

  жаңалау, яғни құнсызданған ақша бірлігін жою  туралы жаңа валюта енгізу туралы хабарлау;

  қалыпқа келтіру, яғни ақшаның бұрыңғы алтындық құрамын немесе валюталық паритеті қалпына келтіру;

  деноминация, яғни «нөлдерді қысқарту» әдісімен ақшаның номиналдық құнын ірілендіру.

  Сонымен қатар, инфляцияға әсер ететін фоктарларға  жауап ретінде басты антиинфляциялық саясаттың мынадай әдістері жұмыс жасайды:

  Дефляциялық саясат – бұл ақша-несие саясаты  арқылы ақшаға деген сұранысты шектеуді, салық механизмін қолдану арқылы мемлекеттік шығындарды азайту, несие  үшін пайыз мөлшерін реттеу және ақша массасын шектеу әдістерінің жиынтығы.

  Табыс саясаты – бағаға және жалақыға бақылау жасау шаралары.

  Біздің  елімізде бағаға бақылау ҚР монополияға  қарсы саясат комитеті арқылы жүргізіледі.

  Әлеуметтік  мотивтерге байланысты антиинфляциялық  саясаттың бұл түрі сирек қолданылады.

  Индексациялау – ақшаның құнсыздану нәтижесінде  болған зиянның орнын толық немесе жартылай толтыру әдісін білдіреді.

  Бұл әдіс 1999 жылы 5 сәуірде ҚР Үкіметінің шешімімен «еркін өзгермелі валюта бағамына» өту барысында, АҚШ  долларына қатысты теңге бағамының күрт төмендеуі туындаған (мысалы, 1АҚШ долларының бағамы 87,5 теңгеден 132,5 теңгеге және одан жоғары көрсеткішке жетті) халықтың екінші деңгейлі  банктердегі теңгедегі салымдары бойынша зиянды мемлекеттің қаражаты есебінен қалпына келтіру мақсатында пайдаланылады.

  Сонымен қатар осы әдістің көмегімен, бұрыңғы КСРО-ның Жинақ банкінде сақталған және 90-шы жылдардың басындағы  орын алған қарқынды инфляцияның  салдарынан құнсызданған халықтың жинақтары, қазіргі Халықтың Жинақ банкісі  арқылы қайта қалпына келтіріліп, кезеңімен қайтарылу жұмыстары жүргізіліп жатыр             

                      

  3.4. Қазақстан Республикасындағы 1993 жылғы ақша реформасы және ұлттық валюта

  1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан  кейін Қазақстан, ТМД-нің басқа  мемлекеттерімен бірге    “рубль аумағында“ қала береді. 1992 жылы айналысқа 200, 500, 1000 рубльдік купюралар шықты. Олардың эмитенті ретінде жұмысын тоқтатқан КСРО Мемлекеттік банк атап көрсетілген. 1992 маусым айында алғаш рет ресейлік 5000 рубль, кейіннен 10000 және 50000 купюралары шығарылды.

  Сөйтіп, Ресей Федерациясында және одан тысқары  жерлердегі айналыста ақшаның үш түрі:1961 – 1991 жылы кеңес ақшалар, 1992 жылы Кеңес үлгісіндегі (200, 500, 1000 рубль). Ресей Орталық банк шығарған ақшалары, 1993 жылдың бірінші жартысында шығарылған ресейлік ақшалар жүрді.

  1993 жылы 23 шілдесінде Ресей Орталық  банкі 1961 – 1991 жылы кеңес ақшаларының  белгілерін, сондай-ақ 1992 жылы 5 000 және 10 000 рубльдерді айналыстан алу  туралы хабарлады. Бастапқыда  олардың айырбасына бір апта берілді.

  Қазақстан Республикасы Президенттің Жарлығымен екі күн өткенсоң айырбас мерзімі 1993 жылы 1 қыркүйек айына дейін ұзартылып, айырбас шегі бір адамға 100 мыңға  дейін ұлғайтылды.

  Ресейдегі ақша реформасы ескі үлгідегі ақшаларды  ТМД елдеріне, оның ішінде Қазақстанға қарай жаппай ығысуына жол берілді.

  1992 жылы бірінші жартысында-ақ Қазақстан  Республикасының жетекшілері ендігі  жерде рубльден күдер үзіп, өз  валютасын шығаруға бет-бұрыс  жасаған болатын. Жаңа ақшаларды   шығаруға ағылшынның “Хариссон” фирмасымен шарт жасалды. Сөйтіп, 1993 жылы 1, 3, 5, 10, 20, 50 және 100 теңгелік ақшалар Қазақстанға жеткізіледі. Оларды қолдан жасаудан қорғанатын 18 дәрежесі бар.

   1993 жылы 12 қарашада Қазақстан РЕспубликасының  Президенті Нұрсылтан Әбішұлы  Назарбаев “ Қазақстан Республикасына Ұлттық валютаны енгізу туралы “ Жарғыға қол қойды. Осы жарғымен 1993 жылы 15 қарашада сағат 8 –ден бастап ұлттық валюта – теңге енгізілді.

   КСРО  Мембанкінің және 1992-1993 жылы Ресей  үлгісіндегі қазыналық және банктік  билеттерді айырбастау 20 қарашада сағат 18-де аяқталды.

   Қолма-қол  ақшалардың, рубльдік шоттардың, салымдар мен мінлеттемелердің теңгеге айырбасы 1 теңге үшін 500 рубль айырбасы бағамы бойынша жүргізілді.

   15 қарашадан 18 қарашаға дейінгі  аралықта халық теңгемен және рубльмен де есеп айырыса алды. Сондықтан заңды тұлғалармен, сол сияқты бөлшке сауданы жүзеге асырушы және халық арқылы қызмет көрсететін тұлғалардың ақшалай түсімдері күнделікті қабылданды.Қолма-қол ақшаны айырбастау және активтер мен пассивтерді қайта есептеу кезеңінде банктер клиенттермен операциялар жүргізбеді.

   Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі теңгенің валюталық бағамын: 1доллар = 4 теңге 70 тиын шамасында белгіледі.Келесі жылдары ол бірден өссіп кетті. Соған  сәйкес баға мен жалақы да өсті.

   Инфляцияның өсуі біршама ірі ақша купюраларын қажет етті. 1994 жылдан бастап 200, 500, 1000 және 2000 купюрадағы ақшалар айналысқа шығарылды. 1995 жылы ұсақ тиындар біртіндеп айналыстан шығып қалды, олардың орнына мыс-никельден жасалған 1, 3, 5, 10, 20 теңгедегі монеталар шыға бастады.

   Сонымен Қазақстан теңгесі соңғы жылдары  тұрақты төлем құралы болып қана қоймай, еркін алмастырылатын валюталар  қатарына кіреді.

   Қазақстан ұлттық валютасының  сәтті енггізілуі, әрі қарай оның сыртқы және ішкі тұрақтылығын қамтамасыз етуді талап етеді.                      

           

Қорытынды

  1993 жылдың наурызында «Қазақстан  РеспубликасыныңҰлттық Банкі туралы»  жаңа Заңы қабылданды. Соған сәйкес  ҚР Ұлттық Банкінің басқару  құрылымдары терең өзгерістерге ұшырады. Сонымен, Қазақстан Ұлттық Банк заңды түрде танылды, ал шын мәнісінде ол 1992 жылдың бас кезінен нақты жұмыс істей бастаған болатын.

  Мемлекеттің егемендігін және республика банк жүйесінің  дербестігін нығайту мақсатында 1993 жылдың екінші жартысында қазіргі техникамен жарақтандырылған мәнет сарайы іске қосылды, ол металл  тиындарын (бағалы металдардан жасалғандарын қоса отырып).

  Ұлттық  валютаны жасау еліміздің Президенті Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаевтің жеке басшылығымен жүргізілді және осы  мәселе бойынша барлық шаралар қатаң құпияда сақьалынды әрі жоғары деңгейде ұйымдастырылды. Сонымен бірге, ол қысқа мерзіде – бір жыл, екі ай ішінде Англияда аяқталды.

  Дайындық  жұмыстары бітер кезеңде сол  кездегі Премьер-министр С.А. Трещенконың  төрағалығымен мемлекеттік комиссия құрылып, «теңгені енгізу тұжырымдамасы» әзірленді. Ал, 1993 жылдың орта шенінде РФ Үкіметі мен РФ Орталық Банкі айналыстан 1961-1991 жылдары шығарылған рубльдік банкноттарды алып тастап, бұрынғы КСРО нышанынсыз жаңа рессейлік ұлттық валютаны енгізу арқылы өзінің ақша реформасына кіріскен еді, демек, жаңа рубльдің іс-қимыл аймағы бұрынғыдағы ТМД елдерінің жеке бюджеті кезіндегідей кең бола алмады.ҚР Президенті ұлттық валютаның 1993 жылы 15 қарашасынан айналысқа енгізілетіні туралы Жарлыққа қол қойды.

  Осылайша 1993 жылдың 15 қарашасы ұлттық валютаның  туған күні деп саналады. Ұлттық валютаны тұрақтандыру жөнінде қадамдар есептелді, теңгенің бағамы сол кезде  бір АҚШ доллары үшін 4,6 теңге  деңгейінде белгіленді. АҚШ долларына  қатысындағы теңге бағамы еліміздің алтын қорының тұрақтануы мен мүмкіндіктерін, экономикалық әлеуетті, ақша айналымын ескере отырып есептелінді. Бірақ ол ұзақ сақталмады, тағыда құлдырай берді. Ал теңгені біз ерекше шиеленістерсіз негіздік.

  Бүгінгі күні, міне, Қазақстан өз егемендігінің 12 жылдық мүшелтойын атаған кезеңде, біз ұлттық валютамыз теңге енгізгелі он жыл ішінде бүткіл өркениетті әлем секілді өзіміздің дербес экономикалық саясатымызды жүргізудеміз. Мемлекеттер бір-бірімен санасып, өзара тиімді мүдделерде іс-қимыл жасасуы тиіс. Қазіргі кезде Қазақстан экономикасы дәйекті түрде көтерліп келеді.Бұл ішінара өнеркәсіп өндірісінің, жалпы өнімнің өсуімен дәлелденуде. Валюталық түсімдер негізінде республиканың келешегі үшін «Ұлттық Даму» қоры құрылды. Ойластырған бюджет тамақ, жеңіл өнеркәсіп, машина жасаудың өркендеуіне көмектеседі. Яғни, қазіргі таңда біз дербес саясатты жүргіземіз және біршама мезгіл өткеннен соң көртеген елдердің АҚШ долларына байланғаны секілді, біріңғай валютаға келуіміз ғажап емес...                                           

         

                     

Қолданылған әдебиеттер

  1. Мақыш С. Б. Ақша айналысы және несие. –  Алматы:ИздатМаркет 2004.

     

  1. Сейіткасымов Ғ. С. Ақша, несие, бакнтер. – Алматы: Экономика, 2001.
 
 
  1. Дробозино Л. А. Финансы. Денежное обращение.Кредит. – Москва: Финансы, ЮНИТИ, 1997.
 
  1. Жукова  Е. Ф. Общая теория денег и кредита. – Москва: Банки и биржи, 1995.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақстан Республикасының білім және ғылым  министрлігі

Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда  университеті

Қаржы факультеті 
 
 
 
 
 
 
 
 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС 
 
 

Тақырыбы: __________________________________

       

    _____________________________________________ 
     
     
     

    Орындаған:________________  

    Тексерген: ________________ 
     
     
     
     
     

Информация о работе Қазақстан Республикасындағы ақша жүйесі