Қазақстан Республикасындағы банк жүйесінің қызметін жетілдіру

АҚШ-та банктік қызметті реттеу басты екі мақсатгы көздеді: банктердің тұрақтылығын қамтамасыз ету және олардың күйреуіне жол бермеу; азғана несиелік мекемелердің қолында капиталдың шоғырлануын шектеу және ақша нарығында монополиялық бақылауды болдырмау.

АҚШ-та банктердің күйреуін алдын алуда реттеудің келесідей екі түрі қолданылады: жоғары тәуекелге әкелетін және өтімділікті төмендететін банк операцияларын заңдық шектеу және банктік депозиттерді сақтандыру жүйесі.

АҚШ-та заң негізінде филиалдарды ашуды аумақтық бойынша шектейді және ақша нарығында бәсекелестік катынастарды қолдайды.

Осы саясаттың нәтижесінде Батыс Еуропа және Азия елдеріне қарағанда АҚШ-та көптеген ұсақ филиалсыз банктер сақталған. Барлық банктердің жартысының өз филиалдары жоқ.

АҚШ-та банкердің жұмысын қадағалау үшін бақылау органының ең жақсы тармақталған жүйелерінің бірі құрылған. Ұлттық банктер жүйесін бақылауды - ақша айналысының бақылаушылары (ААБ), ал штаттардың банктер жүйесіне бақылауды - штататтардың банктік денартаменттері (ШБД) жүзеге асырады.

Одан басқа бақылауды федералды резервтік жүйе (ФРЖ) және депозиттерді сақтандыру бойынша федералды корпорация (ДСФК) жүргізеді. Енді осы органдарға қысқаша тоқтал айық.

ААБ - бұл қазынашылық орган. Оның қол астында 4,9 мың үлтгық банктер бар. Ол ұлттық банктерді құруға рұқсат береді, бақылау мен ревизияны мезгілінде жүргізіп отырады, банктердің белімшелерінің ашылуы мен бірігуі туралы өтініштерді қарастырады.

ФРЖ-ның тікелей бағынысында 1056 штаттық банк-мүшелері бар. Сонымен қатар, ФРЖ заң бойынша банктік холдинг-компаниялар (олар 88 мың еншілес банктермен қосқанда, 5,6 мың) үстінен қадағалауды жүргізеді.

ДСФК — тәуелсіз федералдық ведомство. Ол ФРЖ-ның мүше болып табылмайтын (олар 8,4 мың) сақтандырылған штаттық банктерді бақылайды. ДСФК негізінен сақтандырумен айналысады, бірақ ол кез келген банкті тексере алады.

Штаттардың банктік департаменттіне (ШБД) 9,5 мың штаттық банктер бағынады. ШБД оларға банктік операцияларға рұқсат береді, тексерулер жүргізеді.

Жекелеген несиелік құрылтайшылар тобының жұмысын бақылайтын үкіметтік емес бақылау органдары да бар, мысалы: банктердің Американдық бірлестігі, клиринттік палаталар комиттетері, тәуелсіз банктер бірлестігі.

Германияда банктерді, банктер үстінен бақылауды Федералдық ведомство сияқты арнайы орган жүргізеді.

Бақылаудың негізгі себебі осы ведомствоның арнайы декретімен, Орталық банктің келісімі бойынша анықталады.

Францияда банктерді қадағалау қызметі Франция банкінің басқарушысы жетекшілік ететін бірнеше комитеттердің қолында шоғыраландырылған.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Закон Республики Казахстан «О банковской деятельности » от 30 марта 1996 года.
2. "Правила выдачи, отзыва разрешения на создание, реорганизацию банка, лицензии на проведение банковских операций и иной банковской деятельности, их ануллировния и приостановления, дачи, отзыва согласия на открытие, слияние филиалов и открытие представительства банка" (29.02.04г.,постпновление N50);
3. "Положение о предоставлении права банкам второго уровня на открытие корреспондентских счетов друг у друга" (28.03.04г.,пр.№7);
4. "Положение об экономических нормативах" (28.03.03.,пр№7);
5. "Положение о классификации ссудного портфеля и порядке формирования резервов (провизии) для покрытия убытков от кредитной деятельности банками второго уровня Республики Казахстан"(20.05.04г., постановление N76);
6. "Инструкция о порядке предоставления банками Республики Казахстан данных для пруденциальных (экономических) нормативов" (20.07.04г.,постановление N95);
7. "Положение о пруденциальных номативах"(29.02.02г);
8. "Инструкция о порядке предоставления банками Республики К азахстан данных для пруденциальных (экономических) нормативов" (20.07.04г.,постановление N95);
9. "Положение о выдаче , аннулировании лицензии на право проведения аудиторской проверки банковской деятельности и требованиях, предъявляемых к уполномоченным аудиторам" (29.02.00.,пост.N49);
10. "Положение о пруденциальных нормативах"(29.02.02);
11. Нәумбетов Қ.С Вестник Каз НУ."Инспекциялық қадағалау механизмі"2005 ж, маусым. И4 (75);
12. Абильпейсова.А.А \Жедел жаңару жолындағы эканомикалық бағдарламалар.Халықаралық ғылыми тәрбиелік конференция материялдары."Пруденциялық нормативтер коммерциялық банктер қызметтерін реттеудің инструменті".2005жыл 18-20мамыр,271-278 бет.
13. "Перечень банковских операций, проводимых инвестиционным банками в Республике Казахстан"(19.10.04г.,постанавление И181);
14. Мақыш.С.Б. Қаз ҰУ хабаршысы.Коммерциялық банктер тәуекелін рейтингтік бағалау жүйесі.эканомика сериясы.2004 жыл,маусым.(И3,137-136);
15. "ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы"ҚР заңы.31.08.1999ж.
16. Абдуллина.Н.К Банковская система за десять лет независимости Кахахстана,под редакцией.2001,стр 110;
17. Аралбаева.А.А Банки Казахстана."Бүгінгі таңдағы банктік қызметті реттеуге арналған заңдық дамуының кейбір мәселелері" 2005жыл И11,37-38бет;
18. Давыдов.М, Айманов.Д "Банковское право республики Казахстан":учебное пособие Жеті жарғы,Алматы 2003г.,352стр;
19. Абрамов.М.А Александрова.Л.С .Финансы,денежное обращение и кредит.М:институт международного права и эканомики,2004г;
20. "Временная инструкция о порядке прохождения экспертизы в Национальном банке РК проспектов на выпуск акций, облигаций, эмитируемых банками и организациями, осуществляющими отдельные виды банковских лпераций на территории РК" (18.05.00);
21. Турысова К.Т.,Есентугелов.А Экономические реформы, состояние экономики, пути и перспективы экономического развития.Алматы,2000г;
22. Колесникова.В.И, Кроливецеой.Л.П под редакцией\Банковское дело:М, Финансы и статистика 2001г;
23. Бралина.А.Г. Вестник Каз НУ,серия экономическая. Денежно- кредитная политика коммерческого банка.2005г,И2(48);
24. Информационный бюллетень.Национальный Банк Казахстана.2004г.И14;
25. Лаврушина.М.,Под ред\Банковское дело.,1992г,
26. Қазақстан Ұлттық банкінің стстистикалық бюллетенінен.2005жыл.,маусым.,И6(103);
27. Гражданско-правовое регулирование банковской деятельности. М.,Юринформ,1999.Гвирцман.М.В.Правовое  регулирование банковской тайны\\Деньги кредит.2004г №6.С.57;
28. Банки Казахстана,Банктің хұқтық актілері, 2005жыл.,ақпан И5(45);
29. Қарымсақов. Ғ. С. Вестник КазНУ., Банкқызметіндегі тәуекелдік.2005жыл.,И3 (50);
30. Уткин.Э.А. Справочник банкира.2002г;
31. Қарымсақов. Ғ.С. “Вестник КазНУ”. Банк қызметіндегі валюталық пайыздық тәуекелдер. 2005ж.,№3 (70) ;
32. Павлодский Е.А. Прововое регулирование расчетных и кредитных отношении//право и экономика 2002 №3,4. стр.30.
33. Ефимова А.Г. Сборник оброзцов банковских документов. М: кодекс,2004г;
34. Қарымсақов Ғ.С. “Вестник КазНУ” Несие тәуекелдік 2005ж. №3 (55) ;
35. Новоселова Л.А. “Денежные расчеты в предпренимательской деятельности” М: Юринформ 1999г. Стр.145.
36. Ефимова Л.Д.  Комерческий банк: предприятие или учереждение// хозяйство и прово. 2000г. №7. стр.100.
37. Жалгасов М.Ж. “Вестник КазНУ” Ақша несие саясаты. 2004ж. №6.
38. Закон РК от 30 марта 1995г. «О Национальном банке РК ».

1. Косымша.

Әрбір шетел валютасы бойынша валшталық позиция және валюталық нетто-позициясы туралы есебі

"_____"______________ 200___ж.

(банктің кысқаша атауы)

Нормативтерді есептеген  кездегі соңғы есептік күндегі меншікті капиталдың шамасы:_________________________

Жекелеген шет мемлекеттердің валюталары бойынша ашық валюталық позицияның бекітілген жоғарғы мөлшері (шет мемлекеттер топтары):__________________________

Валюталық нетто-позициясының бекітілген жоғарғы мөлшері:______________________

Кез келген шетел валютасы бойынша есептік апта ішінде ашык валюталық позиция лимиті артық болған жағдайда, банкке ашық валюталық позиция лимитін және валюталық нетто-позициясының лимитін үш апта ішінде 5 %-ға азайту түрінде санкция қолданылады.