Қарашығанақ кен орнын тиімді пайдалану

     Пермьшөгінділерінің құмды пачкалары керісінше, жоғары сазды және кеуектілік көрсеткіштері  төмен - 16%-ке дейін, өткізгіштігі 40*10 м2. тұз асты этажының сукүкіртті жыныстары карбонатты жыныстарының (известняк, доломит) әртүрлі модификацияларымен берілген, әдетте күрт литологиялық фациалды алмасу және деңгей айырмалы, бұл кен орынның гидродинамикалық режимін қиындатады. Бұл қалыңдықты екі ірілінген гидрогеологиялық комплекске бөлігу болады: карбонды және девонды, бұлардың жалпы қалыңдығы 3200 метрге дейін жетеді.

      Тұз асты этажының сулы комплекстері аз зерттелген. Қиманың ашылған бөлігінің жер  асты сулары хлор кальцийлі тұздықтарымен берілген, құрамындағы тұзы 115 – 190 г/л, тығыздығы 1,0789-ден 1,206 г/л дейін, бұл 3900 – 6270 мг-экв. дейін жалпы минерализацияға сәйкес келеді.

         Төрттік және неоген шөгінділерінің сулары негізінен тұщы және аз тұздалған, минерализациясы 580 мг-экв. дейін, құрамындағы еріген тұздар  

4 -20 г/л дейін. Су типі хлор натрийлі  немесе хлорнатрий магнийлі.

       Триас горизонты сулары ең жоғары минерализацияланған болып келеді. 9800 мг-экв. дейін. Бұл сулар жоғары концентрацияланған тұздықтар, тығыздығы 10185 г/см3 дейін, хлорнатрийлі құрамы бар, хлоркальцийлі немесе хлормагнийлі Натрий концентрациясы жоғары – 96 г/л, калий - 0,56 г/л, магний – 2,4 г/л, жоғары сульфаттылығымен (15,7 мг-экв.), құрамында бромның жоғарылығымен (250 мг/л-ден жоғары), йодтың (3 мг/л-ден аз) және бордың (1 мг/л-ге дейін) аздығымен сипатталады.

      Тұз массивтерімен тікелей контакт  зоналарында (тұзаралық линзалар) одан да жоғары тығыздықты (1,2-1,28 г/см3) және тұздылығы 365 г/л дейін күшті тұздықтар  дамыған.

      Еріген  газ құрамында мүлдем аз – 270 нсм3/л, оның ішінде: азот концентрациясы – 98%, метан – 0,8-1,75%, көмірқышқыл газы – 1,03-1,12%.

      Тұз асты карбонатты шөгінділерінің төменгі  гидрогеологиялық қабаты Қарашығанақ  МГККО контур сырты зонасында 4900 метрге дейін, контурлық зонасында 5333 метр тереңдікке дейін зерттелген.

      П – 2 ұңғысының төрт интервалын сынау  кезінде су дебиттері 2 – 5,5 м3/тәу. дейін, тығыздығы – 1,161-1,19 г/см3 арасында, минерализациялануы 232,5-279 г/л, рН 5,5-5,6; йонды құрамы хлор-натрийлі және хлор-кальцийлі-натрийлі, гидрохимиялық түрі – хлоркальцийлі.

      Мұнайгазконденсат кенішінің төсеніш сулары контур сырты суларымен салыстырғанда  тұщыланған, 1,5-2 есе аз минерализацияланған  және оған сәйкес құрамындағы негізгі  йондар концентрациясы аздау болады.  

1.8. Газ, конденсат және мұнайдың физикалық, химиялық қасиеттері

 

      Газ және тұрақсыз конденсатты зерттеу  нәтижесінде пермь объектілерінің қабат газы, орта есеппен 10 МПа, жоғары қайнау көмірсутектерімен қанықпағандығы анықталды. Оның құрамында: этан – 6%, пропан – 2,5%, бутан – 1,7% шамасында.

      

      Карбон  объектілерінің газдары С5+ көмірсутектеріне көбірек қаныққан. Пермь және карбон шөгінділерінен алынатын конденсат  қасиеттері әртүрлі. Кен орын қимасы бойынша конденсаттың фракционды құрамы ауырлай түседі: қиманың жоғарғы жағындағы конденсаттың 50%-і 2030С температурасында қайнайды, ал төменгі жағы 2390С; 3600С жоғары конденсат қалдығы 13,8 – 23 %-ке дейін көбейеді. Молекулярлы массасының шамасы 20 бірлікке көбейеді. Конденсаттың қату температурасы екі еседен көп өседі. Пермь шөгінділерінен алынған конденсатты ароматты көмірсутектер 19,1% масс. бойынша, ал карбоннан алынған конденсатта 25,1% масс. бойынша. Дистилянтты фракциялардың ароматты көмірсутектер мөлшері фракциялардың алу температурасы өскен сайын ұлғаяды.

      Зерттелген  мұнайдың молекулярлы массасы 214 бірлік, тығыздығы 0,842 г/см3, тұтқырлығы 200С кезінде 9,12 м2/см; құрамы: жалпы күкірт 1,18%, қатты  парафиндер 3,37%, шайырлар 3,08%, асфальтендер 0,39% масс. бойынша; ароматты көмірсутектердің жалпы мөлшері 35% масс. Бүкіл мұнайларға бір, фракция алу температурасы өскен сайын құрамында ароматты көмірсутек мөлшерінің жоғарылау тенденциясы байқалады. Бірінші кестеде №33 және 44 ұңғыларындағы қабат мұнайының құрамы берілген. Ұңғылардың өзара орналасу арақашықтығы үдкен болғанымен кестеде келтірілген мәліметтер бүкіл кен ауданындағы мұнай құрамының өзгешелігінің шамасы аз екенін көрсетеді.

                                                                                                                                     Кесте 1.8.1.

Ұңғы  өнімінің құрамы

                                                                                                                                               

     

     

Қабаттағы  мұнай  қасиеттері 

     Қабат мұнайының барлық параметрлері Солтүстік - шығыс және   Оңтүстік - батыс бөлімдеріне байланысты жасалған мұнайдың флюидтік    моделдерінде анық көрсетілген.

     Тереңдікке  жату жағдайына байланысты мұнайдың негігі тәуелділік   параметрлері флюидтік моделі арқылы тұрғызылған. Осы  берілген мәндер  арқылы мұнайдың орташа анықтамаларын (5050 м.) арнайы мұнай алаңдары  үшін 1.8.2-кестеде көрсетілген.

                                                                                                                           Кесте 1.8.2.

                     

     Абсолютті жату белгісі 5050 м. болатын модель бойынша   есептелген мұнайдың параметрлері

                           

                                                                                                  

                                                                                                                              

      Кестеден  көрінгендей, конденсат және мұнай  құрамындағы   күкіртке байланысты күкірттілер құрамына жатады. Құрамындағы  парафинге қарап парафинділер құрамына жатады. Құрамындағы жоғары  парафинге қара металдан жылы температура кезінде солтустік - шығыс  ауданындағы мұнай мен конденсат ағысын сақтап, -10 ⁰С-тан төмен  температураларда қата бастайды.

Ұңғылар қоры жағдайы.

      Қарашығанақ Мұнай Газ Өндіру басқармасы баллансында (1.07.2009ж. жағдайы) 266 ұңғы бар. Олардың ішінде өнімді шөгінділер 179 ұңғы. Қалғандары, 87 ұңғы тереңдігі 150 м-ден 2000 метрге дейін, арнайы ұңғылар:

179 терең  ұңғылардың 33 – игерілуде; 85 – консервацияланған; 12 – бақылау; 49 – қазір игеріліп жатқан жоқ.

      Өндірудің максимал деңгейі 2006 жылы болды, ол кезде 4,2 млрд. м3 газ және жойуын күту кезінде суланған.

                                                                                                                                    Кесте 1.8.3.

               Газдан тазартылған мұнай мен конденсаттың орташа  параметрлері

      

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     2. ТЕХНИКАЛЫҚ – ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 

2.1. Кен орынынның қысқаша тарихы мен  өңдеу жұмысының қазіргі таңдағы жай – күйі 

      Қарашығанақ мұнай газ конденсатты кен  орыны 1984 жылы өнеркәсіптік өңдеуге кірістірілген. Тәжірбиелік кәсіпорынды пайдаланымға беру кезінен бастап қазіргі таңға дейін өңдеу пайдаланымында. Кезекті себептердің қатарымен өңдеу жоғарғы өнімді бөлініп шығулардан басталды. Содан  соң, терең ұңғымалардың санының өсуімен байланысты ІІ және ІІІ пайдаланым объектілерін,  сұрыптаулардың қайта бөлуінде орта карбон шөгіндісінен өнімді алудағы шығуларылудың артуымен ашты. Ішінара мұнайдың ІІІ  объектісі өңделумен ашылуда. ІІ және ІІІ объектілердегі пайдаланым қорындағы ұңғымалардың саны І объекттің қорын екі есе жоғарылатып, яғни соған байланысты өнімділігін бір жарым есеге дейін жақсартады. Пайдалы қазба шикізатын алуда негізгі көлемнен тереңдіктегі қатпарларына қарай ауысуы   Қарашығанақ мұнай газ конденсатты кен орынның өңдеу процессін ықшамдайды, бірақта бүгінгі таңда сайклингі - процесі орындауына дейін қабаттардың жоғалуын төмендету мәселесі болып табылады. Осы негізгі мәселемен басқа да мәселелер тығыз байланыста мысалы, кен орынның көлемі мен бөлімдеріне қарай өнім шөгіндісінің құрағатуын қамту дәрежесі, қатпар қысымынаң таратылуы мен динамикасы, қатпар жүйесінің күйі мен өңдеу кезіндегі оның өзгеруі. 2009 жылы өнімді шығару жаңа ұңғымалардың  қатары кірісімен өлшемдері  ұдайы өсті және  газдың тұрақты өнімділігі  күніне 12000·10³ м³/ дәрежесінен асты  (4,4 млрд. м³ жылына) және сұйық көмірсутектер 12000 т/ күніне (4,4 млн. т/жылына).  Бұл тұрақтылық дәрежесі кемінде 2 жылға дейін яғни 1992 жылдардың ортасына дейін сақталып келді,