Қазіргі студенттердің құндылық бағыттануы

 

Кестеден көріп отырғандай, үшінші курс студенттерінің 30 пайызы практикалық  жұмыс жасайтындығын, ал, бірінші курс студенттерінің 15 пайызы көрсетті. Ең қызығы үшінші және бірінші курс студенттерінің 27,5 пайызы мамандық бойынша ғылыммен айналысатынын көрсетті. Мұның өзі жоғары білім берудің үш сатылы (бакалавриат, магистратура, докторантура) ұйымдастырылуымен байланысты болып отыр десек қателеспеген болар едік. Зерттеу нәтижесі көрсетіп отырғандай үшінші курс студенттерінің 22,5 пайызы,  ал, бірінші курс студенттерінің 7,5 пайызы  мамандық бойынша педагогикалық іс-әрекетпен айналысатындығын білдірді. Келесі жауап нұсқасы материалдық жағдайда жақсартатын жерде жұмыс жасаймын деп үшінші курс студенттерінің 15 пайызы, бірінші курс студенттерінің 32,5 пайызы  жауап берді. Басқа салада жұмыс жасауға ниет білдірген үшінші курс студенттерінің 5 пайызы, бірінші курс студенттерінің 17,5 пайызы болды.

Төменде біз бірінші және үшінші курс студенттерінің кәсіпті таңдау тұрақтылығының көрсеткіштері ұсынамыз.

 

Кәсіпті таңдау тұрақтылығы (N-80)                                       Кесте 8 

Пікірлер	Үшінші курс студенттері	Бірінші курс студенттері
1. ЖОО-на қайта түссем, өз мамандығымды  таңдар едім.	66 %	52 %
2. ЖОО-ға түссем өз мамандығымды  таңдамас едім.	15 %	18 %
3. Жауап беруге қиналамын	19 %	30 %

Сурет 2- бірінші және үшінші курс студенттерінің кәсіпті таңдау тұрақтылығы көрсетілген.

Қорыта келе, студенттердің мамандығына  қатынасы, кәсібі туралы білу және өз мамандығын қайта таңдау мүмкіндігінің көрсеткіштері  арасында айырмашылықтар аздың қасы деген тұжырым жасауға болады. Дегенмен, тұлғаның құндылықтық бағдары кәсіби іс-әрекетке бағыт береді. Кәсіби іс-әрекет тұлғаның мамандануын қамтамасыз ететін негізгі фактор.

Студенттердің кәсіби құндылықтарының  дамуы болашақ мамандардың кәсібіне деген қызығушылықтарын, кәсіби құзіреттіліктерін негіздейтін бірден бір көрсеткіш болып табылады.

     Эксперименттік бөлімде  біз бірінші және үшінші курс  студенттерінің кәсіби құндылықтарының  дамуына салыстырмалы талдау  жасадық. Бірнеше сатыдан тұратын  сауалнама нәтижелері мен көрсеткіштері анықталды.

     Біз зерттеу нәтижелерін  талдай және қорытындылай келе  кәсіби құндылықтардың даму критерийлері  мен көрсеткіштерін көрсетуге  тырыстық.

 

  Кәсіби құндылықтар  дамуының критерийлері мен көрсеткіштері   Кесте 9

 

	Критерийлері	Көрсеткіштері
Кәсіби мәнді құндылықтар	-мотивтік	-жалпы өмірлік жоспарды ұғыну  құндылығы; - жұмыс тиімділігін  жоғарылатуға деген ұмтылыс
	-қатынастық	- өз-өзіне сенімділік; - өз ойын білдіре  алуға ұмтылыс; -жалпы және кәсіби  даралық қасиеттерді дамытуға ұмтылыс
	-когнитивтік	- белсенді іс-әрекет қажеттілігін  ұғыну; -творчестволық әрекетке  бағытталуы; - танымдық іс-әрекетке  ұмтылыс;
	-эмоциялық	-жауапкершілік пен өзін-өзі  қадағалау ерекшеліктерін түсіну; -болашақ мамандығына  деген жағымды эмоциялардың болуы
	-бағалаушы	-өз іс-әрекетін саналау; -өзін-өзі дұрыс бағалау  және сыйлау

 

Сонымен, студенттердің кәсіби құндылықтарының  дамуы ерекшеліктерін анықтауда  мотивтік, қатынастық, когнитивтік, эмоциялық  және бағалаушы критерийлерін анықтадық. Осы критерий бойынша бірнеше көрсеткіштер сипатталды. Әрине, бұл көрсеткіштерді болашақ мамандарды дайындауда тиімді пайдалана отырып, іс-әрекетті ұйымдастыру кәсіби құндылықтық бағдарлар дамуын қамтамасыз етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қазіргі таңда қоғамдық  түбегейлі  бетбұрыстар тұлға құрылымын  психологиялық тұрғыда жаңа сипатта  зерттеуді талап етіп отыр. Осы  орайда, болашақ мамандарды даярлауға  деген көзқарас жаңа сипатқа ие болуда. Жоғары оқу орнындағы кәсіби мамандар даярлау мазмұнының өзгеруі бүгінгі күнгі кәсіби құндылықтардың даму ерекшеліктерін негіздеуді талап етеді. Бірінші бөлімде құндылықтардың психология ғылымында зерттеулеріне, олардың даму ерекшеліктеріне теориялық талдау жасалынды. Шетел және кеңес психология ғылымындағы құндылық бағдарлардың жетекші теориялары жүйеленіп, негізгі тұжырымдар талданды.

 Құндылық құрылымдары қоғамның  тарихи даму процесінде қалыптасып  және өзгерістерге отырады. Бұл  жай адам өмірінің түрліше  өрістеріндегі өзгерістерге байланысты, оның уақыттық қарқыны әлеуметтік саяси және басқа өзгерістердің қарқынына сай келмейді. Мысалы, антика заманының эстетикалық құндылықтары өз мәнін оны туғызған өркениеттің құлауынан кейін де жоғалтқан жоқ; бастауын антикалық және эллиндік мәдениеттерден алған еуропалық ағартушылықтың гуманистік және демократиялық мұраттарының ықпалының қаншалықты ұзақ уақытқа созылғаны да белгілі. Диалектикалық материалистік философия оларды қарастыра отырып, әрдайым түрліше субьектілер үшін жалпы мәнге ие болғандарын ғана талқыға салады.

Зерттеу бөлімінде студенттердің  кәсіби құндылықтарының дамуы эксперименттік тұрғыда зерттелді. Студенттердің  кәсіби құндылықтық бағдарлар дамуын айқындайтын әдістемелік кешен  жасалынды. Бұл әдістемелік кешен  негізінде бірнеше сатыдан тұратын  эксперимент енгізілді. Осы бөлімде студенттердің кәсіби құндылықтықтары дамуын диагностикалық тұрғыда зерттеу нәтижелері анықталып, талдау жасалынды.

Зерттеу жұмысымыздың қорытындысында біз кәсіби мәнді құндылықтықтар дамуының критерийлері мен көрсеткіштерін нақтыладық.

Жалпы жұмысымыздың негізгі  тұжырымын төмендегіше ұсынамыз: тұлғаның құндылықтық бағдары кәсіби іс-әрекетке бағыт береді;

студенттердің  құндылықтықтарын дамыту жүйелі құрылған кешенді әдістемелер  арқылы қамтамасыз етіледі;

тұлға құндылықтары белсенді іс-әрекеті кезінде, яғни мотивті, эмоциялық, қатынастық, когнитивті, бағалаушы көрсеткіштер арқылы анықталады.

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Андреева Г. М. Психология социального познания: Учебник для вузов. Ведущий ред. Л. Н. Шипова. М: Аспект – пресс, 2000.
2. Андриенко Е. В. Социальная психология: Учеб.пособ.для студ.пед вузов/под.ред. В. А. Сластенина. М: Академия, 2000.
3. Асмолов А. Г. Психология личности: Принципы общепсихологического анализа. Учеб.для студ высш.учеб.заведений. М:Смысль, 2001.
4. Андреева Г.М. Социальная психология. М., 1996.
5. Асеев В.Г. Мотивация поведения и формирование личности. М., 1976.
6. Бөлеев Қ. «Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге кәсіби дайындау».-Алматы, 2004. 
7. Вербицкий А.А., Платонова Т.А. Формирование познавательной и профессиональной мотивации студентов. М., 1986.
8. Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход. М., 1991.
9. Выготский Л.С. Детская психология// Собр. соч.: В 6 т. М., 1984. Т.4.
10. Гинзбург М.Р. Психологическое содержание личностного самоопределения// Вопросы психологии. 1994. № 3.
11. Гинзбург М.Р. Психология личностного самоопределения: Автореф. Дисс. На соиск. уч. степ. докт. психол. наук. М., 1996.
12. Голубева Э.А. Способности и индивидуальность. М., 1993.
13. Гусинский Э.Н. Образование личности. М., 1994.
14. Деркач А.А. Взаимосвязь структурных компонентов состояния психической готовности студентов к педагогической деятельности/ Психолого-педагогические проблемы взаимодействия учителя и учащихся/ Под ред. А.А. Бодалева, В.Я. Ляудис. М., 1980.
15. Дьяченко М.И., Кандыбович Л.А. Психология высшей школы. Минск, 1993.
16. Жұмабаев М., «Педагогика».1991
17. Климов Е.А. Как выбирать профессию. 2-е изд., доп., дораб. М., 1990.
18. Кон И.С. Психология ранней юности/ Возрастная и педагогическая психология/ Под ред. А.В. Петровского. М., 1979.
19. Кошелева СВ. Психологические основы управления персоналом. -СПб., 1995.
20. Кулюткин Ю.Н. Психология обучения взрослых. М., 1985.
21. Леонтьев А.Н. Избр. психол. произведения: В 2 т. М., 1983. Т.1.
22. Лисовский В.Т. Актуальные проблемы нравственного воспитания будущих специалистов. Л., 1978.
23. Лисовский В.Т. Духовный мир и ценностные ориентации молодежи. СПб., 2000.
24. Маркова А.К., Матис Т.А., Орлов А.Б. Формирование мотивации учения. М., 1990.
25. Митина Л.М. Учитель как личность и профессионал. М., 1994.
26. Немов Р.С. Психология: В 3 кн. М., 1995. Кн. 3.
27. Новиков А.М. Профессиональное образование – России. М., 1997.
28. Основы педагогики и психологии высшей школы/ Под ред. А.В. Петровского. М., 1986.
29. Петровский В.А. Личность: феномен субъектности. Ростов-на- Дону, 1993.
30. Петровский А.В.Социальная психология коллектива.-М.,1978.
31. Позднякова А.М., Деркач А.А. Исследование уровня сформированности умения наблюдать учебный процесс у студентов педагогического вуза// Современные педагогические и психологические проблемы высшей школы/ Под ред. Н.В. Кузьминой. М., 1973. Вып. 1.
32. Психология: Словарь/ Под ред. А.В. Петровского, М.Г. Ярошевского. 2-е изд. М., 1990.
33. Реан А.А. Психология педагогической деятельности. Ижевск, 1994.
34. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии: В 2 т. М., 1989.
35. Сидоренко В.Ф. Образование: образ культуры// Социально-философские проблемы образования. М., 1992.
36. Сластенин В.А., Филиппенко Н.И. Профессиональная культура учителя. М., 1993.
37. Сластенин В.А., Каширин В.П. «Психолоия и педагогика».-Москва, 2004.
38. Смирнов С.Д. Педагогика и психология высшего образования: от деятельности к личности. М., 1995.
39. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.
40. Шадриков В.Д. Философия образования и образовательные политики. М., 1993.
41. Ханин Ю.Л. Психология общения в совместной деятельности: - Л., 1985.
42. Якунин В.А. Психология учебной деятельности студентов. М., 1994.
43. Ясвин В.А. Образовательная среда. От моделирования к проектированию. М., 1997