ҚР еңбек кодексі

103-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысының ұзақтығын  
                есептеу     

1. Жыл сайынғы ақылы  еңбек демалысының ұзақтығы қолданылатын  жұмыс режимдері мен кестелеріне  қарамастан, еңбек демалысы күндеріне  тура келетін мереке күндері  есепке алынбай, күнтізбелік күндермен  есептеледі. 
      2. Жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығын есептеу кезінде жыл сайынғы қосымша еңбек демалыстары жыл сайынғы негізгі еңбек демалысына қосылады. Бұл ретте жыл сайынғы еңбек демалысының жалпы ұзақтығы ең жоғарғы шекпен шектелмейді.      

104-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысына құқық  
                беретін жұмыс стажын есептеу      

 Жыл сайынғы ақылы  еңбек демалысына құқық беретін  жұмыс стажына: 
      1) нақты жұмыс істелген уақыт; 
      2) қызметкер нақты жұмыс істемеген, бірақ оның жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы толық немесе ішінара сақталған уақыт; 
      3) қызметкер еңбекке уақытша жарамсыздығына байланысты нақты жұмыс істемеген уақыт; 
      4) қызметкер жұмысына қайта алыну алдында нақты жұмыс істемеген уақыт қосылады.      

105-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалыстарын беру  
                тәртібі     

1. Қызметкерге жұмыс істеген  бірінші және келесі жылдары  үшін жыл сайынғы ақылы еңбек  демалысы тараптардың келісімі  бойынша жұмыс жылының кез  келген уақытында беріледі. 
      2. Вахталық әдіспен жұмыс істейтін қызметкерлерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беру ерекшеліктері осы Кодекстің 213-бабында белгіленеді. 
      3. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша бөліктерге бөлінуі мүмкін. 
      4. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы Кодекстің 108-бабының 3-тармағындағы талаптар сақтала отырып, осы Кодекстің 108 және 109-баптарында белгіленген жағдайларда және тәртіппен ауыстырылады, ұзартылады, үзіледі. 
      5. Жыл сайынғы еңбек демалысына ақы төлеу ол басталардан үш күнтізбелік күннен кешіктірілмей жүргізіледі.     

106-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалыстарын беру  
                кезеңін айқындау     

 Жұмыс жылы қызметкердің  бірінші жұмыс күнінен бастап  есептелген он екі айды құрайды.      

107-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалыстарын беру  
                кезектілігі     

1. Қызметкерлерге жыл  сайынғы ақылы еңбек демалысын  берудің кезектілігі еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс беруші  қызметкерлердің пікірін ескере  отырып бекітетін демалыс кестесінде  белгіленеді. 
      2. Демалыс кестелері өндірістік қажеттілікке байланысты өзгертілген жағдайда жұмыс беруші бұл туралы қызметкерге еңбек демалысы басталардан кемінде екі апта бұрын хабарлауға міндетті.     

108-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысын ауыстырудың  
                немесе ұзартудың жағдайлары мен тәртібі     

1. Жыл сайынғы ақылы  еңбек демалысы: 
      қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз болған, жүктілікке және босануға байланысты демалыста болған; 
      егер бұл үшін заңда жұмыстан босату көзделсе, қызметкер жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы уақытында мемлекеттік міндеттер атқарған жағдайларда, толық немесе оның бір бөлігі ауыстырылуы немесе ұзартылуы мүмкін. 
      2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы (оның бір бөлігі) қызметкердің жазбаша келісімімен немесе оның өтінуі бойынша ғана ұзартылуы немесе ауыстырылуы мүмкін. Ауыстырылған еңбек демалысы тараптардың келісімі бойынша келесі жылғы еңбек демалысына қосылуы немесе қызметкердің өтініші бойынша басқа уақытта бөлек берілуі мүмкін. 
      3. Еңбек демалысын қатарынан екі жыл бойы бермеуге тыйым салынады.     

109-бап. Жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысынан шақыртып  
                алу     

1. Жұмыс беруші жыл  сайынғы ақылы еңбек демалысын  тек қызметкердің жазбаша келісімімен  ғана үзуі мүмкін. Қызметкердің  жұмыс берушінің ұсынысынан бас  тартуы еңбек тәртібін бұзу  болып табылмайды. 
      2. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға байланысты пайдаланылмаған бөлігі еңбек шарты тараптарының келісімі бойынша ағымдағы жыл ішінде немесе келесі жұмыс жылында кез келген уақытта беріледі не келесі жұмыс жылындағы жыл сайынғы ақылы еңбек 
демалысына қосылады. 
      3. Қызметкерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алған кезде демалыстың пайдаланылмаған бөлігін басқа уақытта берудің орнына қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған бөлігінің күндері үшін өтемақы төлемі жүргізілуі мүмкін. 
      4. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлерді, жүкті әйелдерді және ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлерді жыл сайынғы ақылы еңбек демалысынан шақыртып алуға жол берілмейді.     

110-бап. Еңбек  шарты тоқтатылған кезде пайдаланылмаған  
                жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы үшін өтемақы  
                төлемі     

 Еңбек шарты тоқтатылған  кезде жыл сайынғы ақылы еңбек  демалысын (жыл сайынғы еңбек  демалыстарын) пайдаланбаған немесе  толық пайдаланбаған қызметкерге  жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының  (жыл сайынғы еңбек демалыстарының) пайдаланылмаған күндері үшін  өтемақы төлемі жүргізіледі.     

111-бап. Жалақы  сақталмайтын демалыс     

1. Еңбек шарты тараптарының  келісімі бойынша қызметкердің  өтініші негізінде оған жалақы  сақталмайтын демалыс берілуі  мүмкін. 
      2. Жалақы сақталмайтын демалыстың ұзақтығы қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша айқындалады. 
      3. Жұмыс беруші: 
      1) неке тіркелген; 
      2) бала туылған; 
      3) жақын туыстары қайтыс болған; 
      4) еңбек шартында, ұжымдық шартта көзделген өзге де жағдайлар кезінде қызметкердің жазбаша өтініші негізінде күнтізбелік бес күнге дейін жалақы сақталмайтын демалыс беруге міндетті.     

112-бап. Оқу демалысы      

1. Білім беру ұйымдарында  оқып жүрген қызметкерлерге сынақтар  мен емтихандарға дайындалу және  оларды тапсыру, зертханалық жұмыстарды  орындау, дипломдық жұмысты (жобаны) дайындау мен қорғау үшін оқу  демалыстары беріледі. 
      2. Оқу демалысына ақы төлеу еңбек шартында, ұжымдық шартта, оқу шартында айқындалады.      

113-бап. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған  баланы  
                (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар     

1. Жүкті әйелдерге, баланы (балаларды) туған әйелдерге, жаңа  туған баланы (балаларды) асырап  алған әйелдерге (еркектерге) баланың  туылуына байланысты мынадай  демалыстар: 
      1) жүктілікке және босануға байланысты демалыс; 
      2) жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге демалыс; 
      3) бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты жалақы сақталмайтын демалыс беріледі. 
      2. Баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар беру осы Кодекстің 192 - 195-баптарында көзделген шарттармен жүзеге асырылады. 
      3. алынып тасталды 
      Ескерту. 113-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.12.19. N 9(2008 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.     

114-бап. Демалысты  ресімдеу     

 Демалысты беру, ауыстыру, ұзарту не демалыстан шақырып  алу жұмыс берушінің актісімен  ресімделеді.

9-тарау. ЕҢБЕКТІ  НОРМАЛАУ     

115-бап. Еңбекті  нормалауды ұйымдастыру саласындағы  
                мемлекеттік кепілдіктер     

 Еңбекті нормалауды  ұйымдастыру саласындағы мемлекеттік  кепілдіктер: 
      еңбектің үлгілік нормалары мен нормативтерін; 
      мемлекеттік органдардың еңбектің техникалық негізделген үлгілік нормалары мен нормативтерін әзірлеуді қамтамасыз етуін; 
      жұмыс берушілердің еңбек нормаларын әзірлеуді, енгізуді және қайта қарауды қамтамасыз етуін бақылауды қамтиды.     

116-бап. Еңбек  нормалары     

1. Еңбек (өндірім, уақыт,  қызмет ету) нормалары еңбек  шығындарының өлшемі болып табылады  және тиісті біліктілігі бар  қызметкері үшін техниканың, технологияның,  өндіріс пен еңбекті ұйымдастырудың  қол жеткізілген деңгейіне сәйкес  белгіленеді. 
      2. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін өндірім нормалары осы Кодекстің 182-бабына сәйкес белгіленеді. 
      3. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегіне уақыт бойынша ақы төлеу кезінде нормаланған тапсырмалар белгіленеді. Жұмыс беруші жекелеген функциялар мен жұмыс көлемдерінің орындалуы үшін қызмет ету нормаларын немесе қызметкерлер санының нормаларын 
(нормативтерін) белгілеуі мүмкін.     

117-бап. Жаңа  еңбек нормаларын әзірлеу, енгізу,  
                қолданыстағы еңбек нормаларын ауыстыру және  
                қайта қарау     

1. Жұмыс беруші еңбек  нормаларын жаңадан енгізуді, қолданыстағы  еңбек нормаларын ауыстыруды  және қайта қарауды қызметкерлер  өкілдерімен келісе отырып, еңбектің  үлгілік нормалары мен нормативтерін  ескеріп жүргізеді.     

2. Еңбектің үлгілік нормалары  мен нормативтерін тиісті қызмет  салаларындағы уәкілетті мемлекеттік  органдар еңбек жөніндегі уәкілетті  мемлекеттік органмен келісе  отырып, өздері белгілеген тәртіппен бекітеді.      

3. Еңбектің үлгілік нормалары  мен нормативтерін ауыстыруды  және қайта қарауды оларды  бекіткен органдар еңбек жөніндегі  уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жүзеге асырады.     

4. Еңбек нормалары жұмыс  орындарына аттестаттау мен рационализациялау  жүргізу, еңбек өнімділігінің  өсуін қамтамасыз ететін жаңа  техника, технология және ұйымдық-техникалық  іс-шаралар енгізу шамасына қарай  міндетті түрде ауыстырылуға  тиіс. 
      Жекелеген қызметкерлердің өз бастамасы бойынша жаңа еңбек тәсілдерін қолдануы және жұмыс орындарын жетілдіруі есебінен өнім шығарудың (қызметтер көрсетудің) жоғары деңгейіне қол жеткізу бұрын белгіленген еңбек нормаларын қайта қарауға негіз болып табылмайды.     

5. Қызметкерлер кемінде  бір ай бұрын жұмыс берушінің  жаңа еңбек нормаларын енгізуі  туралы хабардар етіледі.     

118-бап. Еңбек  нормаларын әзірлеуге қойылатын  талаптар     

 Еңбектің нормаларын  әзірлеу кезінде: 
      1) еңбек нормаларының сапасы, оны қажетті еңбек шығындарына оңтайлы жақындату; 
      2) ұқсас ұйымдастыру-техникалық жағдайларда орындалатын бірдей жұмыстарға бірыңғай еңбек нормаларын белгілеу; 
      3) еңбек нормаларының ғылым және техника жетістіктері негізіндегі прогрессивтілігі; 
      4) еңбек нормалары белгілене алатын және оны белгілеу орынды болатын жұмыс түрлерін еңбекті нормалаумен қамту; 
      5) еңбек нормаларының техникалық (ғылыми) негізділігі қамтамасыз етілуге тиіс.      

119-бап. Еңбекті  нормалауды реттеудің ерекшеліктері      

 Қызметтер көрсетуге  (тауарларына, жұмыстарына) тарифтерді (бағаларды, алым ставкаларын)  мемлекеттік реттеу енгізілетін  ұйымдарда еңбек нормаларын ұсыну,  қарау және келісу тәртібін  еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік  орган белгілейді .

10-тарау. ЕҢБЕККЕ  АҚЫ ТӨЛЕУ     

120-бап. Еңбекке  ақы төлеу саласындағы мемлекеттік  
                кепілдіктер     

 Қызметкерлердің еңбегіне  ақы төлеу саласындағы мемлекеттік  кепілдіктер: 
      айлық жалақының ең төменгі мөлшерін; 
      осы Кодекстің 122-бабына сәйкес айқындалатын сағаттық жалақының ең төменгі мөлшерін; 
      еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарттарын; 
      үстеме жұмыс үшін ақы төлеуді; 
      мереке және демалыс күндердегі жұмыс үшін ақы төлеуді; 
      түнгі уақыттағы жұмыс үшін ақы төлеуді; 
      жұмыскердің жалақысынан ұстап қалулардың мөлшерін шектеуді; 
      жалақының толық және уақтылы төленуін және еңбекке ақы төлеу саласындағы мемлекеттік кепілдіктердің іске асырылуын мемлекеттік бақылауды; 
      жалақы төлеудің тәртібі мен мерзімдерін қамтиды.     

121-бап. Жалақының  мөлшері     

1. Қызметкердің айлық  жалақысының мөлшері қызметкердің  біліктілігіне, орындалатын жұмыстың  күрделілігіне, санына және сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына  қарай сараланып белгіленеді. 
      2. Осы кезеңге белгіленген жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін) орындаған қызметкердің айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем 
болмауға тиіс.     

122-бап. Жалақының  ең төменгі мөлшерін белгілеу      

1. Тиісті қаржы жылына  арналған республикалық бюджет  туралы Қазақстан Республикасының заңымен жыл сайын белгіленетін айлық жалақының ең төменгі мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен кем болмауға тиіс және ол қосымша ақылар мен үстеме ақыларды, өтемақы төлемдері мен әлеуметтік төлемдерді, сыйлықақылар мен басқа да ынталандыратын төлемдерді қамтымайды және жұмыс істелген уақытқа барабар төленеді. 
      2. Еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандарты тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерін және салалық келісімдерде анықталып, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін салалық арттырушы коэффиценттерді есептеуден айқындалады. 
      3. Өз еңбек міндеттерін (еңбек нормаларын) орындаған қызметкердің сағаттық жалақысының ең төменгі мөлшері тиісті күнтізбелік жылдағы жұмыс уақыты балансына сәйкес орташа айлық жұмыс сағатының санына бөлінген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс. 
      4. Бірінші разрядты қызметкердің еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарында және (немесе) жұмыс берушінің актілерінде көзделген айлық жалақысының ең төменгі мөлшері немесе айлық тарифтік ставкасының мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төменгі мөлшерінен кем болмауға, ал ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін - еңбекке ақы төлеудің ең төменгі стандартынан кем болмауға тиіс. 
      Ескерту. Осы Кодекстің 122-бабы 2-тармағы 2008 жылғы 1 қаңтардан бастапқолданысқа енгізіледі.