ҚР еңбек кодексі

2. Ата-анасының біреуінің,  қорғаншысының, қамқоршысының немесе  асырап алушысының жазбаша келісімімен:      

1) орта білім беру ұйымында  негізгі орта, жалпы орта білім  алған жағдайда, он бес жасқа  толған азаматтармен;     

2) сабақтан бос уақытында,  денсаулығына зиян келтірмейтін  және оқу процесін бұзбайтын  жұмысты орындау үшін, он төрт  жасқа толған оқушылармен;     

3) кинематография ұйымдарында,  театрларда, театр және концерт  ұйымдарында, цирктерде денсаулығына  және адамгершілік тұрғысынан  дамуына нұқсан келтірмей, шығармалар  жасауға және (немесе) орындауға  қатысу үшін, осы баптың 2-тармағы  2) тармақшасында айқындалған талаптарды  сақтай отырып, он төрт жасқа  толмаған адамдармен еңбек шарты  жасалуы мүмкін.     

3. Осы баптың 2-тармағында  айқындалған жағдайларда еңбек  шартына кәмелетке толмаған адаммен  қатар оның ата-анасының біреуі, қорғаншысы, қамқоршысы немесе асырап  алушысы қол қоюға тиіс. 
      Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.     

31-бап. Еңбек  шартын жасасуға қажетті құжаттар      

1. Еңбек шартын жасау  үшін мынадай құжаттар:     

1) жеке басының куәлігі  немесе төлқұжаты (он алты жасқа  толмаған адамдар үшін тууы  туралы куәлігі);     

2) ықтиярхаты немесе азаматтығы  жоқ адамның куәлігі (Қазақстан  Республикасының аумағында тұрақты  тұратын шетелдіктер мен азаматтығы  жоқ адамдар үшін);     

3) тиісті білімді, дағдылар  мен машықтарды талап ететін  жұмысқа еңбек шартын жасасу  кезінде білімі, біліктілігі туралы, арнаулы білімі немесе кәсіптік  даярлығының болуы туралы құжат;      

4) еңбек қызметін растайтын  құжат (еңбек стажы бар адамдар  үшін);     

5) әскери есеп құжаты (әскери  міндеттілер мен әскери қызметке  шақырылуға жататын адамдар үшін);      

6) алдын ала медициналық  куәландырудан өткені туралы  құжат (осы Кодекске және Қазақстан  Республикасының заңнамасына сәйкес  осындай куәландырудан өтуге  міндетті адамдар үшін);     

7) салық төлеушінің тіркеу  нөмірін және әлеуметтік жеке  код беру туралы куәліктердің  көшірмелері қажет.     

2. Жұмыс беруші осы  баптың 1-тармағында көзделмеген  құжаттарды талап етуге құқылы  емес.     

3. Қызметкердің келісімімен  құжаттардың түпнұсқалары жұмыс  берушіде сақталған не Қазақстан  Республикасының заңнамасында белгіленген  рәсімдерді орындау үшін уақытша  қалдырылған жағдайда, жұмыс беруші  қызметкерге құжаттарды қайтару  туралы жазбаша міндеттеме береді.      

32-бап. Еңбек  шартын жасасу, өзгерту және толықтыру  
              тәртібі     

1. Еңбек шарты жазбаша  нысанда кемінде екі дана етіп  жасалады және оған тараптардың  қолдары қойылады. Еңбек шарты  бір-бір данадан қызметкер мен  жұмыс берушіде сақталады. Қызметкердің  еңбек шартының бір данасын  алуы жазбаша нысанда расталады.      

2. Еңбек шартына, оның  ішінде басқа жұмысқа ауыстыру  кезінде, өзгерістер мен толықтырулар  енгізуді тараптар осы баптың 1-тармағында көзделген тәртіппен  жазбаша нысанда жүзеге асырады. 
      Еңбек шартының талаптарын өзгерту туралы ұсынысты еңбек шарты тараптарының бірі жазбаша нысанда береді және екінші тарап оны берілген күннен бастап күнтізбелік жеті күн ішінде қарайды.     

3. Ұйымның атқарушы органының  лауазымды адамдарымен еңбек  шартын ұйым мүлкінің меншік  иесі не ол уәкілеттік берген  адам немесе орган ұйымның  құрылтай құжаттарында белгіленген  тәртіппен жасайды.     

33-бап. Жұмысқа  қабылдауды ресімдеу     

1. Жұмысқа қабылдау жасалған  еңбек шарты негізінде шығарылатын  жұмыс берушінің актісімен ресімделеді.      

2. Жұмыс беруші үш күн  мерзімде қызметкерді актімен  таныстыруға міндетті. Жұмыс берушінің  актісімен танысқаны қызметкердің  қол қоюымен куәландырылады.     

3. Қызметкердің талап  етуі бойынша жұмыс беруші  оған актінің тиісінше расталған  көшірмесін беруге міндетті. 
      Жұмысқа қабылдаған кезде жұмыс беруші қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек тәртіптемесі ережелерімен, жұмыс берушінің қызметкердің жұмысына (еңбек функциясына) қатысы бар өзге де актілерімен, ұжымдық шартпен таныстыруға міндетті.     

34-бап. Қызметкердің  еңбек қызметін растайтын құжаттар      

 Мына құжаттардың кез  келгені:     

1) еңбек кітапшасы;     

2) тоқтату күні мен  оны тоқтатудың негізі туралы  жұмыс берушінің белгісі бар  еңбек шарты;     

3) еңбек шартының жасалуы  және тоқтатылуы негізінде еңбек  қатынастарының туындауын және  тоқтатылуын растайтын жұмыс  беруші актілерінен үзінді көшірмелер;      

4) қызметкерлерге жалақы  төлеу ведомосынан үзінді көшірмелер;      

5) жұмыс берушінің қолы  қойылған, ұйымның мөрімен расталған  не нотариат растаған қызмет  ету тізімі (қызметкердің жұмысы, еңбек қызметі туралы мәліметтер  тізбесі);     

6) қызметкердің еңбек  қызметі туралы мәліметтер қамтылған  мұрағаттық анықтама қызметкердің  еңбек қызметін растайтын құжат  болып табылады.     

35-бап. Еңбек  кітапшасы     

1. Еңбек кітапшасы қызметкердің  еңбек қызметі туралы мәліметтерді  қамтитын құжат болып табылады.      

2. Еңбек кітапшаларының  нысанын, оны жүргізу және сақтау  тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті  мемлекеттік орган белгілейді.     

3. Жұмыс беруші қызметкердің  еңбек кітапшасына (ол бар болған  кезде) ұйымдағы еңбек қызметі  туралы тиісті жазбалар енгізуге  міндетті.     

4. Еңбек кітапшасына еңбек  шартын тоқтатудың себептері  туралы жазбалар осы Кодекстің  нормаларын көрсете отырып жүргізілуге  тиіс.     

36-бап. Еңбек  шартындағы сынақ мерзімі туралы  талап      

1. Еңбек шартында қызметкердің  тапсырылатын жұмысқа біліктілігінің  сәйкестігін тексеру мақсатымен  сынақ мерзімі туралы талап  белгіленуі мүмкін. Бұл талап  еңбек шартында болмаса, қызметкер  жұмысқа сынақ мерзімінсіз қабылданды  деп есептеледі.     

2. Сынақ мерзімі еңбек  шарты күшіне енген кезден  басталады.     

3. Сынақ мерзімі кезеңінде  қызметкерлерге осы Кодекстің  нормалары, еңбек шартының, ұжымдық  шарттың талаптары қолданылады.     

4. Сынақ мерзімі қызметкердің  жұмыс стажына қосылады және  үш айдан аспауға тиіс. Қызметкер  жұмыста іс жүзінде болмаған  кезең сынақ мерзіміне есептелмейді.      

5. Жұмысқа қабылдау кезінде: 
      тиісті лауазымға орналасуға конкурс бойынша жұмысқа қабылданатын адамдарға; 
      орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру ұйымын бітірген және алған мамандығы бойынша жұмысқа алғаш кіретін адамдарға; 
      мүгедектерге сынақ мерзімі белгіленбейді. 
      Ескерту. 36-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.     

37-бап. Жұмысқа  қабылдау кезіндегі сынақ нәтижесі      

1. Сынақ мерзімі кезеңінде  қызметкердің жұмысы теріс нәтиже  берсе, жұмыс беруші сынақ мерзімі  аяқталуына күнтізбелік жеті  күн қалғаннан бастап қызметкерге  жазбаша түрде ескертіп, бұл қызметкерді  сынақ мерзімінен өте алмады  деп тануға негіз болған себептерді  көрсете отырып, онымен еңбек  шартын бұзуға құқылы. 
      2. Егер сынақ мерзімі аяқталса және тараптардың ешқайсысы еңбек шартының бұзылуын талап етпесе, онда қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі. 
      3. Жұмыс беруші сынақ мерзімі аяқталғанға дейін қызметкерді одан жоғары лауазымға тағайындаған жағдайда да қызметкер сынақтан өткен болып есептеледі.     

38-бап. Еңбек  шарты қолданылуының басталуы     

1. Еңбек шартының қолданылуы  оған тараптардың қолы қойылған  күннен не шартта белгіленген  күннен басталады. 
      2. Қызметкерді жұмысқа нақты жіберу еңбек шартына тараптардың қолы қойылғаннан кейін ғана жүзеге асырылады. 
      3. Жұмыс берушінің кінәсінен еңбек шарты болмаған және (немесе) тиісті үлгіде ресімделмеген жағдайда, ол Қазақстан Республикасы заңдарында белгіленген тәртіппен жауаптылықта болады. Бұл жағдайда еңбек қатынастары қызметкер жұмысқа кіріскен күннен бастап туындады деп есептеледі.     

39-бап. Еңбек  шартының жарамсыздығы     

1. Еңбек шарты:     

1) алдау, күш көрсету,  қауіп төндіру арқылы ықпал  етіп;     

2) нақты немесе заңды  салдар туғызу ниетінсіз (жалған  еңбек шарты);     

3) әрекетке қабілетсіз  деп танылған адаммен;     

4) осы Кодекстің 30-бабы 2-тармағының 3) тармақшасында көзделген  жағдайларды қоспағанда, он төрт  жасқа толмаған адаммен;     

5) ата-анасының біреуінің,  қамқоршысының, асырап алушысының  келісімінсіз, он алты жасқа толмаған  адаммен жасалған жағдайларда,  сот оны жарамсыз деп таниды.      

2. Еңбек шартының жұмыс  берушінің кінәсінен жарамсыз  деп танылуы бұрынғы қызметкердің  еңбегіне ақы алу, жыл сайынғы  ақылы еңбек демалысының пайдаланылмаған  күндері үшін өтемақы төлемін,  өзге де төлемдер мен жеңілдіктер  алу құқығынан айрылуына әкеп  соқпайды.     

3. Еңбек шартының жұмыс  берушінің немесе қызметкердің  кінәсінен жарамсыз деп танылуы  олардың Қазақстан Республикасының  заңдарына сәйкес жауаптылығына  әкеп соғады.     

4. Еңбек шартының жекелеген  талаптарының жарамсыз деп танылуы  еңбек шартының тұтастай жарамсыздығына  әкеп соқпайды.     

40-бап. Еңбек  шартында келісілмеген жұмысты  орындауға  
              тыйым салу     

 Осы Кодексте және  Қазақстан Республикасының заңдарында  көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыс беруші қызметкерден еңбек  шартында келісілмеген жұмысты  орындауды талап етуге құқылы  емес.     

41-бап. Қызметкерді  басқа жұмысқа ауыстыру     

1. Қызметкерді басқа жұмысқа  ауыстыру деп:     

1) қызметкер жұмысының  (еңбек функциясының) өзгеруі, яғни  жұмысты басқа лауазым, мамандық, кәсіп, біліктілік бойынша орындау;      

2) орындау кезінде еңбек  шартында келісілген еңбек жағдайлары (жалақы мөлшері, жұмыс уақыты  мен тынығу уақытының режимі, жеңілдіктер мен басқа да жағдайлар)  өзгеретін жұмысты тапсыру;     

3) жұмыс берушінің оқшауланған  құрылымдық бөлімшесіне ауыстыру;      

4) жұмыс берушімен бірге  басқа жерге ауыстыру есептеледі.      

2. Осы Кодексте көзделген  жағдайларды қоспағанда, қызметкерді  басқа жұмысқа ауыстыруға қызметкердің  келісімімен жол беріледі, ол  еңбек шартына тиісті өзгерістер  енгізумен және жұмыс берушінің  актісімен ресімделеді.     

3. Қызметкерді сол ұйымда  басқа жұмыс орнына, осы ұйымның  сол жердегі басқа құрылымдық  бөлімшесіне ауыстыру, оған басқа  механизмде немесе агрегатта  жұмыс істеуді тапсыру, егер  бұл осы баптың 1-тармағында көзделген  өзгерістерге әкеп соқпаса, басқа  жұмысқа ауыстыру болып табылмайды  және бұған қызметкердің келісімін  алу талап етілмейді.     

42-бап. Қызметкерді  жұмыс берушімен бірге басқа  
              жерге ауыстыру     

1. Егер еңбек шартында, ұжымдық шартта ескертудің анағұрлым  ұзақ мерзімі көзделмесе, жұмыс  беруші жұмыс берушінің басқа  жерге көшетіні туралы қызметкерге  кемінде бір ай бұрын жазбаша  ескертуге міндетті. 
      2. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге жұмысқа ауыстырылған жағдайда, жұмыс беруші қызметкердің көшуіне байланысты осы Кодекстің 153-бабында көзделген өтемақы төлемдерін жасайды. 
      3. Қызметкер жұмыс берушімен бірге басқа жерге ауысудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген негіз бойынша тоқтатылады.      

43-бап. Өндірістік  қажеттілік жағдайында басқа  жұмысқа  
              уақытша ауыстыру     

 Өндірістік қажеттілік  болған, оның ішінде жоқ қызметкерді  уақытша алмастырған жағдайда, жұмыс  берушінің қызметкерді оның келісімінсіз  күнтізбелік жыл ішінде бір  айға дейінгі мерзімге, орындалатын  жұмыс бойынша еңбегіне ақы  төлеп, бірақ бұрынғы жұмысындағы  орташа жалақысынан кем емес  жалақымен, еңбек шартында келісілмеген  және денсаулық жағдайы бойынша  қайшы келмейтін сол ұйымдағы, сол жердегі басқа жұмысқа  ауыстыруға құқығы бар.      

44-бап. Бос тұрып  қалу жағдайында басқа жұмысқа  
              уақытша ауыстыру     

1. Жұмыс берушінің бос  тұрып қалу жағдайында қызметкердің  мамандығын, біліктілігін ескере  отырып, оның келісімінсіз, күнтізбелік  жыл ішінде бір айдан аспайтын  мерзімге, оны денсаулық жағдайы  бойынша қайшы келмейтін басқа  жұмысқа ауыстыруға құқығы бар. 
      2. Бос тұрып қалу жағдайындағы ауыстыру кезінде қызметкердің еңбегіне ақы төлеу орындалатын жұмыс бойынша, бірақ оның бұрынғы жұмысындағы орташа айлық жалақысының кемінде үштен екісі мөлшерінде жүргізіледі. 
      Еңбек жағдайының өзгеруіне байланысты қызметкер жұмысты жалғастырудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда, қызметкермен еңбек шарты осы Кодекстің 59-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген негіздер бойынша тоқтатылады.