Салық берешегін тексеру мен өндіріп алуды жетілдіру жолдары

3

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

I Cалық берешегін тексерудің экономикалық мәні

1.1. Салық берешегін тексеруінің экономикалық мәні мен түрлері

1.2  Салық берешегін камералдық бақылау ерекшеліктері 

1.3 Рейдтік тексерісті жүргізуді ұйымдастыру

1.4 Салық берешегін хрономераждық зерттеу ерекшеліктері

1.5 Салық берешегін құжаттық тексерісті жүргізуді ұйымдастыру ерекшеліктері

II Салық берешегі бойынша айыппұлдар  және оларды есептеу және рәсімдеу

2.1 Мерзімінде орындалмаған салықтық міндеттемелерін қамтамасыз ету

      тәртібі.

2.2  Айыппұлдарды есептеу тәрібі

2.3  Салық берешегін тексеру нәтижесін рәсімдеу

III Салық берешегін тексеру мен өндіріп алуды жетілдіру жолдары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиетер тізімі

Кіріспе

Салық тексеруі - Қазақстан Республикасы салық заңдамасының орындалуын салық қызметі органдары жүзеге асыратын тексеру түрі.

Салық төлеушілер қызметін мемлекеттік бақылауда негізгі әдісі болып салық тексерісі табылады. Ұйғарымда көрсетілген салық қызметі органдарының лауазымды адамдары, осы Кодекске сәйкес тексеруді жүргізуге тартылатын өзге де адамдар мен салық төлеуші салық тексерулеріне қатысушылар болып табылады.

Салық төлеушілері салық тексерісінен өтеді, өйткені осы бақылаудың түрі мемлекет  тарапынан жүзеге асырылады.

Салық қызметі органдары салық кезеңі өткеннен кейін 5 жыл ішіндегі есептелінген салық сомаларын қарауға немесе есептеуге құқылы, ол салық кодексінде айқын көрсетілген. Сонымен, салық төлеуілер қызметінің 5 күнтізбелік жылдан көп емес кезеңді тексере алады.

Салық қызметі органдары салық тексерістері кезінде келесі жағдайларды ұстану керек:

- тексерістің мерзімділігін;

- тексеру мерзідігін;

- нұсқаманы (предписания) белгіленген нысанда толтыру;

- нұсқамада көрсетілген тексерудің мерзімін бұзбау;

- салық тексеру актісін беру;

- айыппұлдар, салық және басқа да міндетті төлемдер сомасын есептеу туралы хабарламаларды беру;

- салық заңдамасындағы бұзушылықтарды жою хабарлдамасын беру.

Айыппұл – бұл мерзімі өткен салық міндеттемесінің сомасына есептелген (уақытында төленбеген салық, алым, төлемақы, мемлекеттік баж, кедендік баж сомалары) мөлшер табылады.

Айыппұл салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер төлеу мерзімі күнінен кейінгі күннен бастап, өткен әр бір күн үшін ҚР Ұлттық Банкі белгілеген қайта қаржыландыру ресми ставкасының 2,5 еселенген мөлшерінде бюджетке төлеген күнді қоса алғанда, мерзімі өткен әрбір күн үшін есептеледі.

Алға қойылған мәселелер бойынша маман қорытынды жасайды, ол салықтық тексеру әдісіне қоса беріледі.

Салық тексеруін жүргізу, Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген жағдайларды қоспағанда, салық төлеушінің қызметін тоқтатпауға тиіс. Салық органы заңды тұлғаның өзіне салық тексеруінің жүргізілуіне қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелерін тексеруге құқылы.

Курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Жұмыстың бірінші бөлімінде салық берешегін тексерудің экономикалық мәні, онда салық берешегін тексеруінің экономикалық мәні мен түрлері, салық берешегін камералдық бақылау ерекшеліктері, рейдтік тексерісті жүргізуді ұйымдастыру, салық берешегін хрономераждық зерттеу ерекшеліктері, салық берешегін құжаттық тексерісті жүргізуді ұйымдастыру ерекшеліктері, ал екінші бөлімінде салық берешегі бойынша айыппұлдар  және оларды есептеу және рәсімдеуде: мерзімінде орындалмаған салықтық міндеттемелерін қамтамасыз ету  тәртібі, айыппұлдарды есептеу тәрібі мен салық берешегін тексеру нәтижесін рәсімдеуді қарастырып, үшінші бөлімінде салық берешегін тексеру мен өндіріп алуды жетілдіру жолдары қарастырылған.

I Cалық берешегін тексерудің экономикалық мәні

1.1. Салық берешегін тексеруінің экономикалық мәні мен түрлері

Салық тексерулерін салық қызметі органдары ғана жүзеге асырады.

Салық төлеушінің мынадай жағдайларда, егер:

Нұсқама белгіленген тәртіппен тапсырылмаса не рәсімделмеген болса;

Нұсқамада көрсетілген тексеру мерзімдері әлі басталмаған немесе өтіп кеткен болса;

Бұл адамдар нұсқамада көрсетілмеген болса тексерілетін салық кезеңіне қатысы жоқ құжаттамалар сұратылса, салық органдарының лауазымды адамдарын салық тексеруін жүргізу үшін аумаққа немесе үй-жайға жібермеуге құқығы бар.

Салық кодексінде салық тексерулерінің мынадай түрлерге қатаң бөлінеді:

1) құжаттық тексеру;

2)     рейдтік тексеру;

3)     хорнометраждық тексеру;

Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлінеді:

1) кешенді тексеру - салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлері бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын тексеру;

2) тақырыптық тексеру - салық міндеттемесінің салықтың жекелеген түрлері және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша орындалуын;

     міндетті зейнет ақы жарналарын жинақтаушы зейнет ақы қорларына және әлеуметтік аударымдарды Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына толық және уақытылы ұстап қалуды және есептеуді;

     банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың осы Кодексте белгіленген міндеттерді орындауын;

     трансферттік бағаларды қолдану кезінде мемлекеттік бақылау мәселелері бойынша;

      акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерінің өндірілуі мен айналымын мемлекеттік реттеу мәселелері бойынша тексеру;   

3) қарсы тексеру - егер салықты тексеруді жүргізу кезінде салық органында аталған тұлғаларға байланысты салық төлеушілердің жүргізген операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілуі туралы қосымша ақпарат алу қажеттігі туындаған жағдайда үшінші бір тұлғаларға қатысты жүргізілетін тексеру.

     Рейдтік тексеруді салық қызметі органдары жекелеген салық төлеушілерге қатысты олардың Қазақстан Республикасы заңдарының жекелеген талаптарын, атап айтқанда:

1) салық төлеушілердің салық органдарында тіркеу есебіне қойылуы;

2) фискалдық жады бар бақылау- касса машиналарын қолданудың дұрыстығы;

3) лицензияның, біржолғы талонның және өзге де рұқсат ету құжаттарының болуы;

4) салық қызметі органдарының құзыретінде болатын акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін және қызмет түрлерін лицензиялау ережелерін және өндіру, сақтау мен өткізу шарттарын орындау мәселелері бойынша жүргізіледі.

Хронометраждық зерттеуді салық органдары салық төлеушінің нақты кірісін және кіріс алуға байланысты нақты шығындарды анықтау мақсатымен жүргізеді. Хронометраждық зерттеу уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен тәртіппен жүргізіледі.

1.2 Салық берешегін камералдық бақылау ерекшеліктері

Камералдық бақылау – салық төлекушілер берген салық есептелігін және басқа да құжаттарды зерделеу мен талдау негізінде тікелей салық органы жүзеге асырылуын бақылау.

Камералдық бақылау тікелей салық органының орналасқан жері бойынша жүзеге асырылады.

Камералдық бақылау салық есептілігінің толық тексерілуін салық есептілігіне қатысты бағаналар мен қатарлардың дұрыс толтырылуын, салық ставкаларының дұрыс таңдауын және қолдануын шағын бизнес субьектілері үшін көзделген шарттарды, сондай-ақ есептік көрсеткіштердің арифметикалық өлшемдерінің жүзеге асырылуын енгізеді.

Камералдық бақылаудың мақсаты – КТС, әлеуметтік салық, ҚҚС бойынша есепті декларацияның өзара байланысын жүргізу, жергілікті салықтың декларациясын  жүргізу және құжаттық тексеріс кезінде көрсетілген мәліметтерді қолдану үшін жүргізілуін белгілеу міндетті шарт камералдық бақылаудың салық төлеушінің  барлық жеке шоты бойынша басылымның тексеріс кезеңі дұрыс орындалуы болып табылады.

Камералдық бақылаудың нәтижесі болып акт немесе анықтама  табылады.

Егер де салық есептілігін толтырған жағдайда қателіктер табылған болса, мәліметтер арасында қайшылықтар, сондай-ақ шағын бизнес субьектілері үшін көзделген шарттарды асыра пайдаланған кезде, салық төлеушіге камералдық бақылау нәтижесі бойынша жалпыға бірдей белгіленген тәртіпке көшуі үшін хабарлама жібереді. 

Осындай жағдайда салық бұзушылықтары анықталған күннен 2 жұмыс күннің ішінде салық қызметі органдары салық төлеушіге бұзушылықты жою туралы хабарламаны жіберу керек.

Камералдық бақылау нәтижесі бойынша хабарламаны салық төлеуші берілген күннен 10 жұмыс күн ішінде орындауы тиіс.

Бұндай камералдық бақылау әдісімен салық төлеушілер көп ұшырасады, соның нәтижесінде қателіктерден сақтануға,  сондай-ақ құжаттық тексерістен өтетін салық төлеушіні анықтауға мүмкіндік береді.

1.3 Рейдтік тексерісті жүргізуді ұйымдастыру

Рейдтік тексеріс – салық қызметі органдары жекелеген салық төлеушілерге қатысты олардың ҚР-сы заңдарының жекелеген талаптары, атап айтқанда:

1)     салық төлеушілердің салық органдарында тіркеу есебіне қойылуы;

2)     фискалды жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың дұрыстығы;

3)     лицензия, біржолғы талонның және өзге де рұқсат құжаттарының болуы.

4)     Акцизделетін өнімдерді өндіру, сақтау және сату ережесін сақтауы талаптарын орындалуы мәселелері бойынша жүргізеді.

Рейдтік тексеріс бірнеше салық төлеушілердің (мысалы, салық тексерістердің орналасуы бойынша бір көшеде немесе түнгі клубтарда, бірнеше тексерістердің жүргізілді, күрделі магазиншағынаудандар және т.б). Сондықтан салық төлеушілердің тізімдемесін нұсқамаға кіргізу үшін өте көп. Салық төлеушілердің рейдтік тексеріс жүргізу барысында толық атауы және салық төлеушінің тіркеу нөмірін (РНН) нұсқамаға жазбауға салық органдарға құқық берілген, бірақ сол тексерілуге жататын территориядағы және сондай нұсқамада қарастырылатын сұрақтар шегінде.

Салық тексерулерін жүргізудің мерзімділігі салық кодексінде 534-бабында, рейдтік тексеріс бойынша таратылмайды. Салық органдары рейдтік тексерісті міндетті түрде жүргізуге құқысы бар, яғни салық төлеушінің бастапқы тексерісі қашан және қай жағдайында қарамастан.

Рейдтік тексеріс салық төлеушіге нұсқама берілген кез салық тексеруін жүргізудің басталуы болып есептеледі. 537-баптың 4-тармағына сәйкес рейдтік тексеру жүргізілген кезде салық төлеушіге танысу үшін нұсқаманың тұпнұсқасы көрсетіледі және оған танысқаны туралы белгі, яғни қол қояды, сонымен қатар, оның көшірмесі салық төлеушіге беріледі.

Салық бұзушылылықтарды анықтау жұмысы тұрақты, жүйелілік (систематизированный) мінезді және мобильдік қарау топтармен (МҚТ) (мобильными группами наблюдения  МГН) жүзеге асырылады. Аталған топтар салық комитетінің арнайы бөлінген қызметкерлерді айқындайды, салық қызметі органдарының символданған автокөлігімен қамтамасызданған.

Салық органдарына маңызды мәселесі болып табылатын ол – рейдтік тексерістің нәтижесі. Рейдтік тексерісінің нәтижесінде салық тексерісінің актісі толтырылады. Егер салық тексерісінде нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталса, онда салық қызметі органдары салық төлеушіге хабарлама жібереді, сонымен қатар, әкімшілік жауапкершілікке тарту шаралары қолданады.

Фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану сұрақтары бойынша рейдтік тексерісті қолдану тәртібі.

Фискалық жады бар бақылау-касса машиналарын тексеріске кіріспес бұрын БКМ-ң түсінігіне тоқталайық.

ҚР аумағында сауда операцияларын жүзеге асыру кезінде немесе қолма-қол ақша, банктік төлем карточкалары, чектер арқылы қызмет көрсеткенде ақшалай есеп айырысу міндетті түрде фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану және бақылау чегін беру арқылы жүргізілінеді. 

Бірақ:

-         жеке кәсіпкер біржолғы талон негізінде немесе патент негізінде жүзеге асырылатын;

-         егер салық төлеуші жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бері 6 ай өтпеген болса;

-         егер салық төлеуші квитанцияларды, билеттерді, талондарды, почта төлемі берілген немесе құзыретті мемлекеттік орган енгізген қорытынды негізінде уәкілетті мемлекеттік оргн бекіткен нысандар бойынша чектерге теңестірілген басқа да қатаң  есептілік құжаттарын бере отырып, халыққа қызмет көрсетуіне қатысты ақшалай есеп айырысуларына қолданылмайды.

-         Адвокаттардың ақшалай есеп айырсуларына қолданылмайды.

Фискалдық жады бар БКМ қолану кезінде талаптар:

      Фискалдық жады бар БКМ тіреу карточкасын беру;

      Техникалық қызмет көрсетуге ФЖ бар БКМ қою жүзеге асырылады;

      ФЖ бар БКМ – ң чегін беруге жүзеге асырылады;

      ФЖ бар БКМ-на салық органдарының енуі қамтамасыз етіледі.

Алғашқы кезеңде мобильдік топ қызметкерлер сыртынан бақылайды. Мұнда салық төлеушінің фискалдық жады бар бақылау-касса машиналары жоқ не қолданбайтын субъектілерді анықтайды. Осы этапа бақылау-касса машиналарын тексермейді, ал тек қана визуалды бақылауда бұзушылықтардың мінездемелерін және сол бойынша ақпарат жиналады.