Прибыль как целевая функция фирмы

Отанға деген сүйіспеншілік  отбасынан басталады. Отбасы – бір-біріне жақын адамдардың одағы (1). Ол өзінше бір кішкентай мемлекет. Әке – отбасының иесі (2), шеше – отбасының киесі (3). Бала – үйдің базары (4). Баланың балалары – немере (5). Ал немере баладан да тәтті болады (6). Шөбере, шөпшек, немене – кейінгі буын (7). Жеті буын жеті атаны құрайды (8). Олар: ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Баласының әке болғанын көріп (9), немере сүю (10), шөберелі болу, шөпшек көру (11) – ата-ананың бақыты (12). Ұл бала – шаңырақ иесі, қыз бала – қонақ (13). Сондықтан қазақ халқы «ұлды ұяға, қызды қияға қондыруды» ата-ананың парызы санаған (14).

Қазақстан – үлкен мемлекет. Мұнда көптеген ұлт өкілдері үлкен отбасын құрып, шаңырақ көтеріп отыр (15). Қазақ елі, қазақ жері барлық қазақстандықтардың мекені, туған жері. Қазақ жері қазақ ұлтының атамекені. Осы топырақта біздің ата-бабаларымыз мекендеді, осы топырақта біздің ұрпағымыз өсіп-өнбек.

Әр отбасының бірлігі, ынтымағы, достығы, шаттығы (16) арта берсін.

 

2-тапсырма. Жаңа сөздерді сөздік дәптеріне жазып, емлесін есте сақтауға жаттығыңыз.

ЖАҢА СӨЗДЕР МЕН СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ

1 – союз близких друг­другу  людей

2 – глава семьи

3 – хранительница очага

4 – радость семьи

5 – внук, внучка

6 – внук ближе и слаще сына

7 – последующее поколение

8 – Жеті ата – семь поколений

9 – увидеть как сын становиться  отцом

10 – воспитывать внуков

11 – увидеть потомков

12 – счастье родителей

13 – сын – хозяйн дома, дочь  – гость

14 – считали своим долгом

15 –создали свой очаг, пустили корни

16 – единство, согласие, дружба  и радость

 

4-тапсырма. Сөздерді  тіркестіріп, сөйлем құрастырыңыз.

1.  1) басталады 2) отанға 3) отбасынан 4) сүйіспеншілік 5) деген

2.  1) жақын 2) бір-біріне 3) одағы 4) отбасы 5) адамдардың

3.  1) бір 2) мемлекет 3) ол 4) өзінше 5) кішкентай 6) отбасы

4.  1) елдің 2) да 3) туған 4) ыстық 5) топырағы

 

5-тапсырма. Мәтінді  еске түсіре отырып, бірінші бағандағы  сөздерді екінші бағандағы сөздермен байланыстырыңыз.

1	әке		немере
2	шеше		қонақ
3	бала		үлкен мемлекет
4	баланың балалары		жеті ата
5	немере		баладан да тәтті
6	шөбере, шөпшек, немене		кейінгі буын
7	жеті буын		отбасының иесі
8	ұл бала		отбасының киесі
9	қыз бала		шаңырақ иесі
1	Қазақстан		үйдің базары

 

6-тапсырма. Мәтінді  есіңізге түсіріп, келесі сұрақтарға  жауап жазыңыз. 

1. Отанға деген сүйіспеншілік  неден басталады? 

2. Отбасы кімдердің одағы? 

3. Отбасы қандай мемлекет?

4. Әке кім? 

5. Шеше кім? 

6. Бала кім?

7. Баланың балалары кім?

8. Баладан тәтті кім? 

9. Кейінгі буын кім? 

10. Ата-ананың бақыты не?

11. Шаңырақ иесі кім? 

12. Қонақ кім? 

13. Ата-ананың парызы не?

14. Қазақстан қандай мемлекет?

15. Қазақ елі, қазақ жері кімдердің  мекені?

16. Қазақ жері кімнің атамекені?

17. Қазақ топырағында кімдер  мекендеді? 

18. Қазақ топырағында кімдер  өсіп-өнбек?

19. Әр отбасына қандай тілек  айтасың? 

 

7-тапсырма. Мәтінді  есіңізге түсіріп, көп нүктенің  орнына қажетті сөздерді жазу  арқылы сөйлемді толықтырыңыз.

Отанға деген сүйіспеншілік --------- басталады. Отбасы --------- одағы. Ол өзінше бір ---------. Әке – ---------, шеше – -----------. Бала – -----------. Баланың баласы – ----------. Ал немере --------. Шөбере, шөпшек, немене – ----------. Жеті буын ----------- құрайды. Олар: ----------. Баласының әке болғанын көріп, немере сүю, шөберелі болу, шөпшек көру – ------------------. Ұл бала – -----------, қыз бала – --------. Сондықтан қазақ халқы «----------» ата-ананың парызы санаған.

Қазақстан – -----------. Мұнда көптеген ұлт өкілдер үлкен отбасын құрып,-----------. Қазақ елі, қазақ жері барлық --------. Қазақ жері қазақ ұлтының -----------. Туған елдің топырағы да ---------. Осы топырақта біздің -------- мекендеді, осы топырақта біздің --------- өсіп-өнбек.

Әр отбасының ------- арта берсін.

 

• ГРАММАТИКАМЕН ТАНЫСАЙЫҚ!

КӨПТІК ЖАЛҒАУ

Көптік жалғау сөзге көптік мағына қосу үшін қолданылады.

Сұрақтары: кім? кімдер? не? нелер?

Соңғы дыбыс	Дауысты Үнді р, й, у	Ұяң ж, з Үнді л, м, н, ң	Қатаң к, қ, п, с,т, ш Ұяң б, в, г, д
Жуан	-лар	-дар	-тар
	қор-лар жұбай-лар	қыз-дар маман-дар	дос-тар клуб-тар
Жіңішке	-лер	-дер	-тер
	немере-лер күйеу-лер	жиен-дер әйел-дер	мүгедек-тер актив-тер

 

8-тапсырма. Әңгімеден зат есімдерді тауып, оларға көптік жалғауды жалғаңыздар.

 

9-тапсырма. Көптік жалғау жалғаңыз.

Әже…    Аға …    Ата … 

Қыз …   Нағашы …   Шеше …

Әке …   Туысқан …   Әпке …

Сіңлі …   Қарындас …    Ұл …

Іні …    Жиен ...   Немере ...

 

10-тапсырма. Мәтіндегі көптік жалғаулы сөздерді оқып, онда көптік жалғаудың қандай дыбыстық варианты қолданылғанын айтыңыз.

 

11-тапсырма. Мәтіндегі сөздердегі көптік жалғаулардың қай дыбыстан соң жалғанғанын айтыңыз.

 

• МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕР

12-тапсырма. Мақал-мәтелдерді  жаттаңыз.

 Әйелдің бақыты – отбасында.

• Жүз сомың болғанша, жүз досың болсын.

 Ақша ашпайтын құлып жоқ.

 Үйлену оңай, үй болу қиын.

 

• ГЛОССАРИЙ
• абысын – жëны братьев
• аға – старший брат, дядя (со стороны отца)
• ата-ана, әке-шеше – родители
• әйел – жена
• әпке – старшая сестра
• әулет - династия
• бажа – мужья сестëр
• балдыз – младшие сестры и братья жены
• ерлі-зайыптылар - супруги
• жезде – старший зять
• жеңге – старшая сноха
• жиен - племянник по женской линии, внук (со стороны дочерей)
• жолдас, жұбай, зайып – супруг(а)
• кәмелет - совершеннолетие
• келін – младшая сноха
• кимешек - женский головной убор
• күйеу бала – младший зять
• күйеу – муж

 

 

• СОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. Отбасы туралы мақал-мәтелдерді  жазып алып келу.

2. Жаңа сөздерді жаттау.

 

• СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

1. Мәтіндегі жіңішке сөздерді бір топ, жуан сөздерді бір топ етіп бөліп жазу.

2. «Отбасы – шағын мемлекет» тақырыбына шағын шығарма жазу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 АПТА

1 КРЕДИТ САҒАТ

№ 3 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ

Лексикалық тақырып: МЕНІҢ ОТБАСЫМ

Грамматикалық тақырып: ДЫБЫС ҮНДЕСТІГІ (АССИМИЛЯЦИЯ)

 

• СҰХБАТТАСАЙЫҚ!

1-тапсырма. Кейіпкерлердің сұхбатын оқып, таныс емес сөздерге назар аударыңыз.

ОТБАСЫ –  ШАҒЫН МЕМЛЕКЕТ

• Сәлеметсіз бе?
• Сәлеметпін.
• Сіздің ойыңызша, отбасы дегеніміз не?
• Менің ойымша, отбасы – шағын мемлекет.
• Қазақ халқында үйдің тірегі кім?
• Қазақ халқында үйдің тірегі – отағасы.
• Отбасының бюджеті неге байланысты?
• Отбасы бюджеті еңбекақыға байланысты.
• Отбасының бюджетіне кім жауапты?
• Отбасының бюджетіне отағасы мен отанасы жауапты.
• Отбасында өздік есеп болу керек пе?
• Әрине, отбасы қаражаты есеппен жұмсалуы керек.
• Отбасы мүшелері тапқан еңбекақыларын үнемдеу керек пе?
• Иә, тапқан еңбекақыларын ысырап қылмай келесі еңбекақыларына дейін, үнемдеп жеткізу керек.
• Отбасына кіретін табыс, сұранысты қанағаттандыратындай болуы шарт па?
• Еңбекақы әр адамның сұранысын қанағаттандыратындай болуы керек.
• Ал Сіздің отбасыңыз бар ма?
• Иә, менің отбасым бар.
• Сіз отбасы бюджетін қалай жоспарлайсыз?
• Мен отбасы бюджетін бір айға жоспарлаймын.
• Отбасы бюджетіне түскен қаражатты қандай қажеттіліктерге жұмсайсыз?
• Отбасына түскен қаражатты азық-түлікке, киім-кешекке, коммунальдық төлемдерге, несиеге, балабақшаға және балалардың оқуына төлеймін.
• Отбасы бюджетін үнемдей аласыз ба?
• Иә, отбасы бюджетін үнемдей аламын.
• Сұхбатыңызға, рахмет. Сау болыңыз.
• Сау болыңыз.

СҰХБАТ БОЙЫНША  ЖҰМЫС:

1. Сұхбатты аударыңыз.
2. Сұхбаттағы таныс емес сөздерді аударып, сөздік дәптеріне жазыңыз.
3. Сұхбаттың мазмұнын түсініңіз.
4. Пікірлесімді өз атыңыздан мәтін ретінде әңгімелеңіз.

 

• КӨҢІЛ АШУ

Қожанасырдан біреу:

• Қожеке, досыңыз көп пе? – деп сұрапты.

Қожа: – Қазір досымның санын айта алмаймын, қазылықтан түскен соң айтайын, – депті.

 

• ГРАММАТИКАМЕН ТАНЫСАЙЫҚ!

ДЫБЫС ҮНДЕСТІГІ (АССИМИЛЯЦИЯ)

Ассимиляция – латын тілінің  assimilato «ұқсату» (уподобление) деген мағынаны білдіретін термин.

ІЛГЕРІНДІ ЫҚПАЛ (Прогрессивті ассимиляция).

1. Сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымша қатан дыбыстан басталады, мысалы: мектеп-тер, кітап-тар, жұмыс-тан, оқулық-тың және т.б.
2. Сөздің соңғы дыбысы ұяң болса, оған жалғанатын қосымша ұяң дыбыстан басталады, мысалы: қыз-ға, күз-де, қаз-дар және т.б.
3. Сөздің соңғы дыбысы үнді немесе дауысты дыбыс болса, оған жалғанатын қосымша ұяң не үнді дыбыстан басталады, мысалы: қала-лар, үй-ге, маман-дар және т.б.

КЕЙІНДІ ЫҚПАЛ (Регрессивтік ассимиляция).

К, Қ, П дыбыстарына аяқталатын сөздерге дауыстыдан басталатын қосымша жалғанса, К → Г, Қ → Ғ, П → Б, У дыбыстарына өзгереді, мысалы: тілек→тілегім, көйлек→көйлегім, қонақ→қонағыңыз, сабақ→сабағың, топ→тобым, кітап→кітабым, тап→табу→тауып, жап→жабу→жауып және т.б.

 

2-тапсырма. Сұхбаттағы қарамен терген сөздерден Ілгерінді ықпал заңын түсіндіріңіз.

 

3-тапсырма. Төмендегі зат есімдерге -ым, -ім тәуелдік жалғауларын жалғаңыз.

Бақ, дақ, лақ, сабақ, тамақ, аяқ, тырнақ, ынтымақ, қаймақ, таяқ, топырақ, сарымсақ, шаруашылық, жапырақ, борсық, денсаулық, жорық, қайық, бастық, болашақ, қонақ, астық, тауық, бауырсақ, аймақ, иық, мамандық, ойыншық, достық, саусақ, балық, қуыршақ, оқулық, орындық, мамандық, жақ, әлек, иек, кірпік, тілек, жібек, терек, белдік, етік, кезек, тесік, жолсерік, шек, жидек, тірек, есік, бесік, білезік, жәшік, тәулік, ілгек, ірімшік, келешек, топ, қап, сап, шарап, қорап, жауап, есеп, жіп, тәртіп, кәсіп, кітап, аспап, тақырып, себеп.

 

• ГЛОССАРИЙ
• бағдарламашы – программист
• болашақ – будущее
• еңбекақы – зарплата
• есепші – бухгалтер
• жоспарлау – планировать
• заңгер – юрист
• кәсіпкер – бизнесмен
• киім-кешек - одежда
• кіріс – доход
• қажеттілік – необходимость
• қызметкер – служащий
• мамандық – профессия
• отағасы - глава семьи
• отанасы - хранительница очага
• отбасылық қажеттілік – семейная необходимость
• төлем – платеж
• үнемдеу – экономить