Туристік компаниялардағы бухгалтерлік есептің ерекшеліктері

18 ХҚЕС сәйкес  келесі нәтижие бойынша алынған  жеке табыстарды айыра білу  қажет:

тауарды сатудан;

−қызметті көрсетуден;

пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа  ұйымдармен компания активтерін қолдану.

Тауарды сатудан алын ан табыс Келесі шарттар ана аттандырыл анда ана танылады:

− ұйым тауарға өзіндік құқығы бар мағыналы тәуекелді және сияқыны сатып алушыға берді;

− өзіндік құқығымен  қауымдастырылған деңгейді басқаруда  енді қатыспайды. Сонымен бірге сатылатын  тауарларды бақыламайды;

табысты сомасы сенімді өлшенген түсуі мүмкін;

операциямен байланысты және күтілетін шығындар сенімді өлшенуі мүмкін.

Қызмет көрсету.

     Табыс, егер келісім нәтижиесі сенімді бағаланса баланс күніне тоқтату деңгейінде танылады. Шарт бойынша шарт егер кеткен шығындарды күтілетін өтем деңгейінде танылады.

Келісім нәтижиесі  келеше шарттарды орындау кезінде  сенімді бағаланады:

табыс сомасы сенімді өлшенуі керек;

−келісіммен байланысты экономикалық пайданы ұйымға түсуі мүмкін;

келісімнің аяқталу деңгейі есептілік күніне сенімді анықталуы мүмкін;

−келісімнің аяқталуы үшін келісімді және шығындарды орындау  кезінде кеткен шығындар нақты анықталуы  мүмкін.

     Егер келісім нәтижиесі нақты бағаланбаса, онда табыс қайтарылып алатын шығындар мөлшерінде танылады. Пайыздар, роялти және дивидендтер. Табыс пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану қолданылатын келісіммен байланысты экономикалық пайда ұйым қатты өскенде және табыс сомасы сенімді өлшенгенде танылады. Табыс келесі негіздерде танылады: тиімді табыстылығын ескергенде

− пайыздар активтерді уақытша пропорционал негізінде  танылады;

− роялти арнайы шартты мазмұнына сәйкес есептелу әдісі  бойынша танылады;

− дивидендтер  акционерлерді орнатқанда танылады.

Табысты танылуы  мезеті:

− табысты беру кезіндегі танылуы (мезеті);

− сатудан кейінгі  табысты танылуы;

− сатуға дейінгі  табысты танылуы.

Табысты беру кезіндегі  танылуы.

Табысты танылуы  үшін шарттарды, шартты орындалуы және тауарды немесе қызмет көрсету кезінде беру мезетінің орындалуында алынған табыс мүмкіндігі. ТМ сату кезіндегі табыс сату күнінде танылады, яғни ТМ клиентке берілген түні. Қызмет көру табысы қызмет көрсеткен кезде танылады. Бұл әдіс – сату мезеті әдісі деп аталады.

     Мерзімі кейінгіге қалдырылған табыс. Журналға жазылуды сататын компаниялар немесе авикомпаниялар қолда бар қаржыны тауарды немесе қызметті жеткізілгеннен кейін алады. Дегенмен өткізу критериялары

ғана аттандырылған, өнім жеткізілгенге дейін табысты  алу үдерісі толыө болып келмейді.

     Осы жағдайдан қолда бар қаржыны әкелуі табыс болып келмейді, бірақ ТМ -ны беруді және өткізу міндетті. Бұл міндет мерзімі кейінге қалдырылған табыс немесе алынбаған табыс деп аталады. Ол табыс жеткізіліп немесе қызмет көрсетілгенше дейін табыс деп танылмайды. Сатудан кейінгі табысты танылуы. Кейбір жағдайларда табысты танылу критериясы ғана аттандырылмайды және тауарды немесе қызметті клиентке ұсыныған кезінде де. Кейбір неркәсіп саласында, яғни кітап өндіруші немесе жабдықтарды дайындау сияқты, клиенттерге көптеген созылған уақыт кезінде және нақты бір жағдайлар кезінде тауарларды қайтарып беру ақысы беріледі. Өнімді сынғаннан кейін нақты анықтау мәселесі туындайды: қорытындылай келген кезде қай сома өткізуші болып келеді. Қайтарып алу құқығы бар сату; Егер сатушы тауарды қайтару тәуекелділігіне кез болса, онда табыс бухгалтерлік есептеуде келесі шарттар қанатғаттандырылмағанынша көрсетілмеуі қажет: сатып алушы шін сатушыны ба асы на ты тіркелген немесе сату кеніне аныықталған;

−ұсыну төлемінің орны бар немесе сатып алушы сатушыға төлеймін деп міндеттенді, және бұл міндет өнімді қайта сату кезінде шарт болып келмейді;

− жеке шешім  немесе өнімнің бұзылуы кезінде  өзгермейді;

−сатушы алдындағы  қайта сатуына байланысты сатып  алушыны алдында арнайы міндеттемелері жоқ . Табыс егер кәсіпорынмен тауардың бұзылуына байланысты сомасыны қайтарылуы мүмкін болмаса, ал нарықта тауарды қайтаруы көзделмегендіктен танылмайды. Сатудан алынған табыс тауарды сатылған және табыс қайтарып алуының мерзімі біткенге дейін кейінге қалдырады.

     Сатуға дейінгі табысты танылуы. Кейбір жағдайларда табысты алу үдерісі аз болып келеді және бірнеше есептік кезеңде жалғасып келеді. Оларға мысал болып, үлкен кемелердің құрылысы, мұнайды табу бойынша жабдықтарды өндіру болып келеді. Негізінде құрылысшы сатып алушыға жөнелтпе хат жазып береді, жасалған жұмыс акті деп аталады. Құрылысты аяқ кезінде көптеген жасалған жұмыс актілері төленетін болады. Егер құрылысшы (сатушы,) құрылыстың аяқталуын табысты тану үшін тосса, қаржы есептілігіне осыл ан табыстар ж не шы ындар туралы а парат уа ытында ж не на ты болады. Осындай жағдайларда табыстың танылуының бірнеше әдістері бар: орындау пайызының әдісі – табыстар, шығындар және

−жалпы пайда  әр есептік кезеңде құрылыс жобасының  пайызды бағалау негізінде аяқталуы болып танылады;−аяқтау пайыз әдісі – үзілмеген сату шарт бойынша.

− жасалған жұмыс  мөлшерінде жүргізіледі және егер тұтынушы уақытында ақпарат ұсынып отырса табыс шартты аяқталуына дейін танылуы  керек. Шығындар – шығындану немесе активтерді қысқарту немесе табысты алу бойынша шаруашылық бірлік ісінің нәтижиесінде пайда болған міндеттерді экономикалық ресурстарының азайтылуы. Есептік кезеңдегі табысты өлшеніп және табыс пайдасына сәйкес осы кезеңдегі шығын өлшемінің пайдасы қолданылады.

Туризмдегі  жарнама: ерекшеліктері және есебі

     Туристік саланың жарнамасының ерекшеліктері: біржақты бағытталғандығы, ақпараттық толықтығы, жеке бастық емес сипаты, эффектіні анықтау тұрғысынан анықталмағандығы, қоғамдық сипаты т.б. және оны жіктеу Туристік қызмет көрсетудің деңгейінің жоғары болуы тұтынушыларға насихаттау жұмысының сапалы жүргізілуімен байланысты. Насихаттау қызмет саласын жарнамалау арқылы жүзеге асырылатыны белгілі. Жарнама – адамдардың беймәлім тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгілеріне, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткізуге жәрдемдесетін кез келген нысанда, кез келген құралдардың көмегімен таратылатын және орналастырылатын ақпарат. Осы ақпараттың 3 жақтың әрекет етуімен орындалатынына тоқталамыз, яғни – жарнама беруші, жарнама өндіруші және жарнама таратушы. Жарнама беруші – жарнама негізін тудырушы заңды немесе жеке тулға. Жарнама өндіруші – жарнама берушінің негізгі туындысын өндеп жасап шығарушы.Жарнама таратушы – дайын жарнама өнімін әртүрлі құралдар  және әдістерді пайдаланып тұтынушыларға жеткізуші. Жарнамалау кезінде төмендегі шығындар түрі кетеді:

-жарнама құралдарын  таратуға кеткен шығындар;

-бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жарнамаларға кеткен шығындар;

-сыртқы жарнамаға  кеткен шығын;

-жарнамалық  бейнефильмдерді сатып алуға  және көшіріп алуға кеткен  шығындар;

-жарнамалық  щиттерді жасауға кеткен шығындар;

-жарнамалық материалды жасауға кеткен шығындар.

Туристік кәсіпорындардағы салық салу ерекшеліктері

     Туристік кәсіпорын қызметінің ерекшеліктері (туроператор, турагент) оның салық салу ерекшеліктеріне әсер ететіні. Мүлікке салынатын салық. Жерге салынатын салық және жер учаскесін пайдаланғаны үшін төлем. Көлік құралдарына салынатын салық. Қосылған құн салығы. Корпоративтік табыс салығы. Туризм саласындағы салық салуды ұйымдастырылуының ерекшеліктеріне келетін болсақ , онда қызметке салынатын салықты кейбір түрлеріне жеке тоқталуға тура келеді. Туристік ұйымның салық салынатын табысы есептік салығ жылы нәтижесі бойынша келесі түрде анықталады. Салық жыл ішінде туристік ұйымның барлық алынатын табыстары кіретін жылды жиынтық табыс салығы анықталады. Бұл табыстарға тур өнімді өткізген және өндіруден түсетін табыстар, сонымен қатар басқа да табыстар, мысалға мүлікті жалға беруден, міндеттемелерді есептен шығарудан, күмәнді міндеттемелер бойынша өтеусіз алынған мүлік, дивиденттер, сыйақылар, бағамды айырма және басқа да табыстар жатады.

 

4. Туристік азық-түліктерді өткізуден түскен табыстар мен шығындар есебі.

 

      22.02.02 №296-II «Қазақстан Республикасында туристік қызмет туралы» заңда белгіленгендей, туристік қызмет көрсету қолданыстағы заңға сәйкес жазбаша түрде бекітілген келісімшарт негізінде жүзеге асырылады.

     Түристік  азық-түліктің сатылу құнын дұрыс  есептеу үшін мына есеп айырысуларды  келтіруге болады.

     Туристік  азқ-түліктер сатылу бағасының  есеп айырысуы:

1. Туристік азық-түліктің құны.                                                            2208000
2. Туритік компаниялардың шығыны (811.821)                                     180000
3. Жоспарлы рентабельділік-10%                                                            220800
4. Үстеме                                                                                                    400800

Үстемелер деңгейі-18%

5. Туритік азық-түліктерді өткізу бойынша
6. салық салынатын айналым                                                                   2608000
7. Салық салынатын айналымдағы ҚҚС                                                   417408
8. Сату көлемі                                                                                             3025408

     Туристік  жолдамаларды өткізуде мына бухгалтерлік  жазуларжүзеге асырылады.                                  

     а) туритік азық-түліктердің өзіндік құны есептен шығарылады:

801 «Сатылған  дайын өнімдердің(тауарлар,жұмыс,қызмет) өзіндік құны» шот дебеті

900 «Негізгі  өндіріс » шот кредиті                                                              2208000

     ә) сатып алушыға шотты ұсынғанда:

301 «Алынуға  тиісті шоттар» шот дебеті

701 «Дайын өнімдерді (тауарлар,қызмет) сатудан алынатын табыстар» шот кредиті                                                                                                            2608000

     б) ҚҚС соммасына:

301 «Алынуға  тиісті шоттар» шот дебеті

     Шот  кредиті 633 «ҚҚС»                                                                            417408

     в) сатып алушыдан төлемдер келіп түсті:

411 «Ағымдық  шоттағы ақша», 451 «Кассадағы ұлттықвалюта түріндегі қолма-қол ақшалар» шоттар дебеті

301 «Алынуға  тиісті шоттар» шот кредиті                                                 3025408

            Қолма-қол есеп айырысументуристік  жолдамаларды өткізуде:

1. Сатудан түскен сату соммасына:

451 «Кассадағы  ұллтық валюта түріндегі қолма-қол  ақшалар» шот дебеті

701 «Дайын өнімдерді  (тауарлар,қызмет,жұмыс) сатудан  алынатын табыстар» шот кредиті

     ә)  ҚҚС сомасына

451 «Кассадағы  ұллтық валюта түріндегі қолма-қол  ақшалар» шот дебеті

633 «ҚҚС» шот кредиті                                                                                2608000

     б)  бюджетке аударылған ҚҚС сомасына:

633 «ҚҚС» шот  дебеті                                                                                    417408

441 «Ағымдық  шоотағы ақша» шот кредиті                                                417408

     Есептік  кезеңнің соңында:

     а)  қорытынды табысты кеміту шығындары  есептен шығарылады:

571 «Жиынтық  табыс» шот дебеті

801 «Сатылған  дайын өнімдердің (тауарлар, жұмыс, қызмет) өзіндік құны» шот кредиті                                                                                                    2208000

     ә) жиынтық табысты көбейтетін табыс есептен шығарылады:

701 «Дайын өнімдерді  сатудан алынатын (тауарлар, жұмыс, қызмет) табыстар» шот дебеті

571 «Жиынтық  табыс» шот кредиті                                                            2608000

б) қорытынды  табысты кемітудің кезеңдік шығындары  есептен шығарылады:

571 «Жиынтық  табыс» шот дебеті

821 «Жалпы және әкімшілік шығындары», 811 «Тауарларды (жұмыс,қызмет) сату шығындары» шоттар кредиті                                                               180000,

в) корпаративтік  табыс салығы есептелінеді-30%:

851 «Корпаративтік  табыс салығы бойынша шығындар» шот дебеті

631 «Төлеуге  ағымдағы корпаративтік табыс  салығы» шот кредиті           66000

г) жиынтық табысты  кемітуге табыс салығы бойынша шығындар есептен шығарылады:

571 «Жиынтық  табыс» шот дебеті

851 «Жиынтық  табыс салығы бойынша шығындар»  шот кредиті               66000

ғ) таза табыс  анықталып, есептен шығарылады:

571 «Жиынтық  табыс» шот дебеті

561 «Бөлінбеген  табыс (жабылмаған залал)» шот  кредиті                         154000

 

     Жаңа  туристік азық түліктерді дайындай  және игеру шығындарына менеджерлерге таныстыру турының шығындары, қызметкерлерге тіл үйрету курсының шығындары, басшыларға келісімшартқа қол қойуына қызметтік іссапар шығындары және т.б. шығындар жатады.