Криминалистиканың жалпы теориясы

Автор: Пользователь скрыл имя, 22 Февраля 2013 в 21:49, лекция

Описание работы

МАҚСАТЫ: Криминалистика басқа да ғылымдар сияқты обьективтік құбылыстар заңдылықтарының жиынтығы болып табылады. Бірақ та осы көптеген жинақтардан криминалистиканың айырмашылығы, ол қылмысты ойдағыдай ашуға, тергеуге және алдын алуға қажетті заңдылықтарды оқытады.
Криминалистиканың пәні,
Криминалистиканың жүйесі,
Криминалистиканың міндеттері мен әдістері.

Работа содержит 1 файл

1 лекция. Криминалистика п-ні, ж-йесі, міндеттері мен -дістері.doc

— 1.02 Мб (Скачать)

Криминалистикалык техника жалпы ғылым, сондай-ак ар-найы әдіс ретінде кодданылады. Ғылым бөлімі ретінде крими-налистикалык техника жеке техникалык кұраддар мен крими-налистикалык техника әдісі мен тәсілдерін камтиды. Табиғи және техникалық ғылымның криминалистикалык жағдайдын интеграциясы, накты техникалык кұралдардың курделігі, сон-дай-ақ күрделі технологиялык операцияларды колдану әдіс-терінің өрлеуі мен дамуы тек қана криминалистикалык, техни-каны айтып кана коймайды, сонымен қатар технологияны да атап өтуін кажет етеді, әсіресе бұл әр түрлі кылмысты зерттеу кезіндегі әдіс тактикамен, техникамен байланысты сұрақтарды шешкенде байкалады.

Криминалистикалыктехниканын қүралы, әдісі мен тәсілінін қайнар көзі мен кылмыстык. сот өндірісіне кажеттілік кабілетінін дәрежесіне байланысты үш топка бөлінеді: бірінші топты басқа ғылым мен техникада қолданылатын кұралдар, әдіс пен тәсілдер кұрайды. Бүларға мысалы, фотоаппараттар, жалпы тұрғыдағы бейне- және дыбысжазба аппараттары, микроскоптар, спектро-метрлер, хроматографтар және баска да іздестіру және зерттеу күралдары.

Екінші топка  — баска ғылымда өндеп жетілдірілген  кұрал-жабдыктар мен әдіс-тәсілдердің криминалистикаға бейімде-лінген тобы кір"еді. Олар кылмысты ашу және тексеру максаты-на арналған кұралдар. Оларға мысалы, суретке түсіру немесе фото қондырғыларының арнайы әдістері.

Ал үшінші топты қылмысты ашу және зерттеу  максатында арнайы криминалистикамен өндеп жасалған күрал, әдіс пен тәсілдер құрайды. Оларға мысалы, салыстырмалы микроскоп-тар, дактилоскопиялық тіркеуді немесе суреттердің жинағын қүрайтын жүмыс орнын компьютерлендіру және т.б. жатады.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

  1. Криминалистикалық техниканың жалпы қағидалары.
  2. Криминалистикалық фотография және бейнетаспаға түсіру.
  3. Іздер туралы криминалистикалық ілім (трассология)
  4. Қару оқ-дәрі, жарылғыш құрылғылар және олардан қалған іздердің криминалистикалық зерттеуі.

ӘДЕБИЕТТЕР:

УМКД ның «пәнді оқу қамсыздандыру» 8 бөлімінде көрсетілген

 

 

 

 

№4 лекция. Криминалистикалық фотография және бейнетаспаға жазу.

МАҚСАТЫ: Тергеу әрекеті мен жедел-іздестіру шараларынын барысын, онын жеке кезендері мен нәтижелерін және криминалистика-лық-сараптамалык зерттеулерді бейнелеп бекіту арқылы дәлел-демелік, жедел-іздестіру және сараптамалык ақпараттарды дәлме-дәл алуға болатын құралдар туралы түсінік беру.

  1. Криминалистикалық фотография, бейне- және дыбысжазбаларының түсінігі, манызы және жүйесі.
  2. фотографиялық процесс, оның сатылары және мазмұны.
  3. бейне және дыбысжазбаларын криминалистикада қолдану.

Тергеу әрекеті  мен жедел-іздестіру шараларынын  барысын, онын жеке кезендері мен нәтижелерін және криминалистика-лық-сараптамалык зерттеулерді бейнелеп бекіту арқылы дәлел-демелік, жедел-іздестіру және сараптамалык ақпараттарды дәлме-дәл алуға болады. Бекітудің мұндай кең тараған әдістері мен кұрал-жабдықтарына криминалистикалық фотография, бейне- және дыбысжазбалары жатады. Осыған сәйкес аталған құрал-жабдықтар мен әдістердін жиынтығы, яғни фотография, бейне- және дыбысжазбалары криминалистикалыктехниканын бір топтык тарауларын кұрады. Аталған тараулардың ішінде криминалистикалык фотография бөлімі бұрынырақ пайда бо-лып калыптасқан. Ал бейнежазбалары кейіннен пайда болып колдана бастады. Тергеу барысында дыбысжазбаны қолданудың криминалистикалық аспектілері әлі жеке бөлім ретінде калып-таспаған. Ол бейнежазбамен бірге қарастырылады.

Криминалистикалык фотография - фототүсірілімдердін жалпы және арнайы турлерін қолданудын қүрал-жабдықтары мен әдістеріне, оларды криминалистикалық мақсатта колдану-дың ғылыми негізделген мәліметгеріне, сондай-ақ криминали-стикалык зерттеулердің сәйкес нәтижелеріне негізделеді. Кри-миналистикалыктехниканыңбөлімі ретінде, ол қылмысты ашу мен тергеуге байланысты әр түрлі криминалистикалык кызмет барысында қолданылатын фототүсірілім кұралдары мен әдіс-терінің жетілдірілген ғылыми жүйесін құрайды.

Осыған сәйкес фотографиялык күрал-жабдыктарға: крими-налистер ойлап тапкан барлык жаңа түсірілімдік және проек-циялықаппаратураларды, фото-жабдықтар мен фототүсірілім-дердің арнайы құрылғыларын, фотоматериалдарды және олар-ды өндеу үшін қолданьуіатын химиялык реактивтерді жатқыза-мыз. Аталған кұрал-жабдықтардын ішінде кейбір фотокұрыл-ғылар тек кана криминалистикалык мақсатта қолдануға арнал-ған. Мысалы: октың үстіңгі цилиндрлік қабатын фотоға түсіру үшін, фотографияға түсірудің осы берілген құрал-жабдықтарын криминалистикалық қызмет барысында қолдануға байланысты өндеп жетіддірілген ережелер мен ұсыныстардың жиынтығы фотографиялык әдіс болып табылады.

Криминалистикалық фототүсірілім жекеленген тергеу әрекеттерін, жедел-іздестіру шараларын, кей жағдайларда са-раптамалык зерттеулерді жүргізу барысы мен нәтижелерін көрнекі түрде бекітудің тиімді әдіс-күралы. Ол іс үшін маңызы бар қылмыстын іздерін, жеке заттарды және баска да материал-дық объектілер мен заттай дәлелдемелерді көрнекі түрде бейнелеудің сенімді әдіс-күралы болып табылады. Осыған сәйкес көрсетілген фототүсірілім тергеуші, жедел-іздестіру қызметкерлері, маман және сарапшылармен орындалуы мүмкін.

Криминалистикалық мәселелер мен криминалистикалык қызмет түрлерінің ерекшеліктерін ескере отырып, сот фотогра-фиясын екі түрге бөліп көрсетуге болады:

  1. сот-жеделдік фотография;
  2. сот-зертгеу фотографиясы.

Сот-жеделдік фототүсірілімдер оптикалық құраддарды қол-данбай-ак кезге көрінетін әр түрлі іздер мен объектілерді бекіту мақсатында колданылатын әдіс]ал зерттейтін фототүсірілімдер көзге көрінбейтін іздер мен объектілердің бөлшектерін, түс айырмашылықтарын аныктап бекітуге негізделген әдіс болып табылады.] Криминалистикалық бейнежазба, бейнежазбаның кұралдары мен әдіс-тәсіддері тергеу барысындағы мәселелерді криминалистикалық мақсатта ғылыми талдап қорытындылау мен криминалистикалык-ғылыми жетістіктерге сәйкес пайда-лану негізінде қалыптасады. Аталған түсірілім және бейнежаз-ба түрлері криминалистикалык техниканың бір тарауы ретінде криминалистикалық әрекет жүргізу барысында дәлелдемелерді жинау мен бекіту үшін колданылатын бейнежазба кұралдары-нын ғылыми әдістемелік өнделіп жетілдірілген жүйесінен тұрады.

Фото- және бейнежазба құралдарына кдрағанда дыбысжаз-ба техникасының ерекшелігі — ол жеке тергеу әрекеттерін жүргізу барысын дыбыстай көрнекі түрде бекіту кұралы ретінде ғана емес, сонымен катар тергеушінін кылмыстык, окиғаға бай-•ланысты алғашқы жедел акпараттарын бекіту жүмыстарын жеңілдететін техникалык, құрал болып табылады. Мысалы: құжатгарды толтыру кезінде (кейбір тергеу әрекеггерін жүргіз-генге дейінгі бағдарламалықакпаратты алу құралы ретінде, окиға болған жерді кдрау кезінде хаттамаға бекітетін ақпаратты ба-сып алу күралы ретінде, жауап алу барысын жазып алу кұралы ретінде) колданылады.

Дыбысжазба  жедел-іздестіру жүмыстарын жүргізу  барысын-да да кеңінен қолданылады. Әсіресе ол тындалатын телефон-дағы және баска да сөйлесулерді жазып алу кезінде пайдаланы-лады. Осыған сәйкес жаңадан қалыптасып келе жаткан кри-миналистикалык техниканың бір бөлімі ретінде дыбысжазба-лары тергеулік және жедел-іздестірушілік деп шартты түрде екіге бөлінеді.

Бейнежазбаға  түсіру көбівде тергеу әрекетін жүргізу  бары-сында колданылады. Бейнежазба күрделі және әр түрлі жағдай-дағы зерттелетін оқиғаның жай-күйін, оның жекеленген затта-ры мен іздерінің байланысын көрсету қажеттілігі туындағанда, кандай да бір жүргізілетін тергеу әрекетін, сондай-ак, жеке әре-кеттер мен косымша процестерді, оқиғаның немесе қүбылыс-тындаму барысын толық бейнелеп көрсетіп бекіту мақсатында қолданылады. Мысалы: қылмысты жасау әдісі мен болған окиға-ның механизмін және т.б. анықтау үшін бейнежазбаға түсіріледі.

Бейнежазбаның өзіндік жетістіктері мен кемшіліктері де болады. Бейнежазбаның кино-түсірім әдісіне карағаңда ерек-шелігі түсіру кезінде магниттік лентаға дыбыс пен көріністі бір уакытга (синхрондык) бекітуге және оның сапасын колдануға мүмкіндік береді. Бейнежазба кинотүсірілім сияқты лаборато-риялық өңдеуді кджет етпейді. Сонымен қатар, кинотүсірілім-мен салыстырғанда бейнежазба жылдам ағымды оқиғаларды және олардың баяу көрінісін өндіріп жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Криминалистикалык. бейнежазбаның әдеттегі фототүсірі-лімге кдрағанда ерекшелігі оның алға койған мәселесі мен бекіту әдісін қолдану мақсатында. Бейнежазба көзделген мақсатка сәйкес, композициялық және техникалык жағынан дұрыс болу үшін міндетті түрде бейнежазбаға тұсіру жоспарын алдын ала кұрып алу қажет. Жоспарда мүмкіндігінше түсірілетін объекті-лерді және оларды бекіту мақсатын, колданып отырған күрал-дардың құрылым масштабын, түсіру нүктелерін, онын техни-калук тәсілдері мен қосымша жарықтандыру әдістерін көрсе-ту керек.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ:

  1. Криминалистикалық фотография, бейне- және дыбысжазбаларының түсінігі, манызы және жүйесі.
  2. фотографиялық процесс, оның сатылары және мазмұны.
  3. бейне және дыбысжазбаларын криминалистикада қолдану.

ӘДЕБИЕТТЕР:

УМКД ның «пәнді оқу қамсыздандыру» 8 бөлімінде көрсетілген

 

 

№5 Лекция. Іздер туралы криминалистикалық ілім (трасология).

Мақсаты: криминалистикалық іздерді зерттеу барысында маңызға ие, әрі криминалистиканың үлкен бір ілімі туралы түсінік қалыптастыру

  1. Қылмыс іздері туралы түсінік, олардың түрлері.
  2. Қол іздері, олардың криминалистикалық мағынасы.
  3. Криминалистикалық із танудың заты мен міндеттері.

Трасология  — криминалистикалық техниканын дәстүрлі саласы болып табылады. Трасология ілімін келесідей ғалымдар ғылыми еңбектерінде жете зерттеген - Б.И. Шевченко, Г.Л. Гра-новский, Ю.Г. Корухов, Ю.Г. Василевский, М.В. Салтевский, С.И. Поташник, Ю.П. Голдованский, В.М. Прищепа, Я. Бер-гер, Л.Н. Мороз, Г.А. Мозговых, Ә.А. Исаев, А.Г. Скоморохо-ва және т.б. Сонымен кдтар, И.Ф. Крылов, Ф.П. Сова, В.И. Ши-кановтардың трасология іліміне қатысты еңбектері бар. Трасо-логияның ғылыми негізде калыптасуының өзіндік тарихы бар.

Ең алғаш 1938 жылы «трасология» терминін И.Н. Якимов: «Заттай дәлелдемелер мен іздерді оку», - деген атаумен трасо-логияны криминалистиканын жеке бір бөлімі ретінде бөліп карастыруды үсынған. Оның берген «іздер» жөніндегі ұғымы кең мағынада қарастырылып, кылмыстардың барлык іздерін камтыған. Дегенімен де ізді ортак өндеп жетілдірудің ғылыми негізі трасологиялык зерттеу объектілердің нақты аныктамасын талап етті.

1945 жылы С.М.  Потапов іздер туралы үғымдардын  әр түрлі болуына байланысты іздіңтрасологиялыктүсінігін бөліп көрсе-туге мүмкіндік беретіндей белгілерді ұсынды. Із - тергелетін оқиғамен себепті байланыста болатын кұбылыстардын матери-алдык. затгардан көрініс табатын белгілері. Мүнда С.М. Пота-пов із ұғымын аныктауда: «ізді шлмыстың жалпы материал-дык жағдайының өзгеруі ретінде емес, ол белгілердің көрініс табуы» - деп іздер туралы ұғымды (түсінікті) шектейді.

1942 жылы және кейіннен  де Б.И. Шевченко із жөніндегі ұғымдарды «заттардың баска да бір материаддық заттарға сырт кы көрініс бейнесін каддыру (түсіру) трасологияның объектісі болып табылады» — деп толыктырады. Трасология үшін маңы-зы бар төмендегідей тәртіп ережелерін ұсынған:

  1. Трасологияның объектісі болып кдтты денелердің табылуы;
  2. Іздін — активті және пассивті іздердің өзара байланыска түсуі аркылы пайда болуы;
  3. Қатты денелердін сыртқы қүрылысының жекелілігі, олардың сырткы көрінісінін бедерінен тұрады, бұл катты дененің жалпы және кажетті касиетіне жатуы;
  4. Объектілердің сыртқы құрылысы ішкі факторлардын -заттын өзіндік касиеті және коршаған ортадағы затгардың сырттай әсер етуі аркылы калыптасуы;
  5. Объектінің сыртқы кұрылысы үздіксіз козғалыстағы және өзгерістегі касиеттер ретінде кдрастырылуы;
  6. Трасологиялык идентификация процесі объектінің сырткы кұрылысының кайталанбайтын жеке белгілерінін жиынтығын аныктаудан түруы;

7. Із қалдырушы объектінін сырткы құрылысынын пайда болу процесін зерттеу және де оларды табу, бекіту, алу әдістерін типтендіру үшін, сондай-ак идентификациялау максатында зерттеу әдістемесі мен техникасын өндеу үшін топтастырулар жасалуы кажет.

Іздердің кәмегімен  шешілетін мәселелерді идентификация-лык  және идентификациялык емес деп екі топка белуге бола-ды. Іздер бойынша анықталатын идентификациялык емес сұрак-тарды негізінен тергеуші мен криминалист-маман окиға бол-ған жерді карау, тінту кезінде шешеді. Идентификациялык си-паттағы мәселелер әдетте трасологиялык сараптама шеңберінде аныкталады. Іздердің кәмегімен аныкталынатын нақты жағдай-ларды (идентификациялык, және идентификациялык емес) төменде керсетеміз.

Іздерді криминалистикалык  зерттеудін негізінде пайда бол-ған  негізгі кдғидаларға мыналар  жатады:

• материалдык. дүниедегі  объектілердін жекелілігі, соның ішінде объектінін сырткы кұрылысынын жекелілігі. Бір топтык объектілердің сыртқы күрылысы жалпы белгілері бойынша сәйкес келуі мүмкін, бірак олар жеке белгілері (формасы, көлемі, түрі және т.б.) бойынша ерекшеленеді. Трасологиялык. жеке белгілерге - іздін сырткы кабаты бедерінін (ерекшеліктері) немесе із өрнегінің («суретінін») детальдары жатады. Шабу іздеріндегі бедер детальдары балта кырының тегіс емес кедір-бұдыр жерлерімен каддырылған кыртыс пен көтерінкі шыккдн, арасы шұңкырланған сызыктардан тұрады; кол саусағынан қал-ған іздерде папиллярлы өрнектің детальдары калады, автокөлік дөнгелектерінің протектрлерінен калған іздерде жекеленген акау белгілері (мысалы: дөңгелек резенкелерінің жырылуы) калады;

Информация о работе Криминалистиканың жалпы теориясы