Банкаралық ақша аударымдар жүйесі арқылы есеп айырысу

Талап ету аманаты  бойынша шотты жабы кезінде банк аманат қалдығына сый-ақы сомасын  аударады:

                                               Дт – 5211

                                               Кт – 2211

 

5211 – «Талап ету  аманаты бойынша сый-ақылық шығындар».

Шұғыл аманаты бойынша  шоттардың жабылуы немесе келісім-шарттың  аяқталуы бойынша сый-ақы сомасын  аудару кезінде:

Дт – 5215, 5217, 5219

                                               Кт – 2215 - 2223

5215 -5219 – «Қысқа, орта , ұзақ мерзімдері бойынша сый-ақы  төлеумен байланысты шығындар».

Жай жалға берілген құралдар бойынша амортизациялық аударымдар банкпен қарастырылған нормалар бойынша есептелінеді және келесі өкізбе құрылады:

                                               Дт – 5785

                                               Кт – 1696

Жалдық төлемді арендодательге төлеген кезде:

                                                 Дт-5801

«Жай жалға беру бойынша  шығындар»

                                                 Кт-2203

Қаржылық лизинг бойынша  амортизация есептеген кезде:

                                                 Дт-5784

                                                 Кт-1695

Бағалы қағаздарды қайта  бағалау бойынша шығындар:

                                                 Дт-5510 , 5520

                                                 Кт-1152, 1201

Акция бланкісін алғанда  және қаржы аударғанда оларды дайындау үшін Ұлттық Банк:

                                                  Дт-5802

« Басқада операциялық  шығындар»

                                                  Кт-36214

                                                 Кіріс-7339

Бағалы қағаз бойынша сый-ақы мен жеңілдік сомалары олар өшіргенге дейін әр бір сый-ақы төлеуде белгіленеді. Қосылған пайыздар сомасы ай сайын банктік шығындарына жіберілгенде, келесі шоттар бойынша 5250, 5301, 5303 (айналымға шығарылған бағалы қағаз бойынша сый-ақы төлеумен байланысты шығындар):

                                                 Дт-5250, 5301,5303

                                                 Дт-2803 - сый-ақы

                                                 Кт-1803 - жеңілдік

Негізгі құралдар бойынша  есептелген тозу құны:

                                                Дт-5781-5787

                                                 Кт -1692 – 1697

5781 – «Ғимараттар мен  үйлер бойынша амортизациялық  аударымдар».

5782 – «Компьютерлік  техникалар бойынша аударулар».

5783 – «Басқа да негізгі  құралдар бойынша амортизациялық  аударымдар».

5784 – «Қаржылық лизинг  бойынша қабылданған негізгі  құралдар бойынша амортизациялық  аударулар».

5785 – «Жалға беруге  негізделген негізгі құралдар  бойынша амортизациялық аударулар».

5786 – «Жалға алынған  үйлер және күрделі шығындар  бойынша амортизациялық аударулар».

Клиенттердің операциялары бойынша пошталық және телеграфтық  шығындар:

                                                  Дт – 5920

                                                  Кт – 2203, 1051 

Жұмсалған материалдардың құны:

                                                    Дт – 5748, 5744

                                                     Кт – 1602

 Қамтамасыз етуді  резервтеу бойынша шығындар:

                                                  Дт – 5452, 5455, 5456

                                                  Кт – 1439, 1465, 1469 

 Төленген айып және  өсім-ақылар:

                                                Дт – 5900

                                                   Кт – 2203, 1051

  Несие алынған  кезден төлену мерзімі соңына  дейін ай сайын сый-ақы есептелінеді:

                                                  Дт – 5054, 5215

                                                  Кт – 2705, 2720

 

Банк шығынының көп бөлігі басқару аппаратын ұстау шығындары құрайды.

5721 – «Басқарма әкімшілік  шығындары».

5722 – «Қызметкерлердің  еңбек ақысын төлеу шығындары».

5723 – «Жұмысшылардың  еңбек ақысын төлеу шығындары».

Ұлттық Банк осы шоттар бойынша және екінші деңгейлі бас банктер шығындар мөлшерін әрбір филиалға бекітеді. Жалақы айына бір енмесе екі рет беріледі. Айдың алғашқы жартысында жлақы төлегенде:

                                                 

                                                  Дт – 5721-5723

                                                  Кт – 1001

Айдың екінші жартысында жалақы есептеген кезде бір-ақ төленбеген несиеге алынған тауар үшін жалақыдан  ұстаулар, аударуға дейінгі жеке сақтандыру және берулер 2854-ші шотта есептеледі. Бұл кезде келесі өткізбе құрылады:

                                                  Дт – 5721-5723

                                                  Кт – 2854   

Табыс салығы жалақыдан  ұсталынғанда:

                                                  Дт – 5721-5723

                                                  Кт – 2851

Басқа да жалақыдан ұстаулар:

                                                  Дт – 5721-5723

                                                  Кт – 2854

Табыс салығын аударған кезде:

                                                  Дт – 2851

                                                  Кт – 1051

Жалақыдан басқа да ұстаулар аударған кезде:

                                                  Дт – 2854

                                                  Кт – 1051

Айдың екінші жартысына  жалақы төленген кезде:

                                                  Дт – 2854

                                                  Кт – 1001

Техника, байланыс қызметінің, кеңсе құралдарының шығынын төлеген  кезде:

                                                  Дт – 5742

                                                  Кт – 2203, 1051

Егер алынған аванстан жұмсалған шығын сомасы аз болса, онда:

                                                  Дт – 5724, 5725 – шығын сомасына

                                                  Дт – 1001 – айырма сомасына 

                                                  Кт – 1854 – аванс сомасына

Егер жұмсалған шығын  берілген аванс сомасынан көп  болса онда:

                                                  Дт – 5724, 5725 – шығын сомасына

                                                  Кт – 1001 – айырма сомасына 

                                                  Кт – 1854 – аванс сомасына

5824-5826 – «Басқарма  әкімшілік, қызметкерлер, жұмысшылар іс-сапр шығындары».

Барлық екінші денгейлі банктер табыс салығының мүмкін бөлігін 33-ші нұсқауға сәкес, әр айдың 20-шы күнінен кешіктірмей аударуға міндетті болып табылады.  Бюджеттік  жіктелу бойынша қай кезең  үшін есеп айыру жүргізілетіндігі көрсетілген тапсырысына сәйкес табыс салығын аударады:

                                                  Дт – 1851

                                                  Кт – 1051

Тоқсан аяқталғанда  бас банкте тоқсандық табыс салығын  есептеу бойынша есеп айыру жүргізіледі және 1851 шот 5999 шотқа жабылады:

                                                  Дт – 5999

                                                  Кт – 1851

Егер үш ай үшін аванс  түрінде тоқсандық есеп айырудан көп болса, онда жағымсыз айырме мерзімінен бұрын төленген салық болып табылады және 2857 шотта банк алдындағы салық инспекциясының берешегі ретінде есептеледі немесе 1857- «мерзімінен бұрын төленген табыс салығы» деген шотта есептелінеді:

                                                          Дт – 1857                                                 

                                                  Кт – 5999

Егер нақты төлемдер тоқсандық сомадан аз болса, онда жағымды айырма мерзімі ұзартылған салық болып табылады және банк берешегі ретінде 2857 – «мерзімі ұзартылған табыс салығы» деген шотта есептелінеді:

                                                  Дт – 5999

                                                  Кт – 2857

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Қазіргі таңда  ірі банктер кірістілігі және сенімділігі мен айтарлықтай жоғарғы рейтингті иеленген. Бұл банктер қатарынада «Тұран Әлем» банкі, «казкоммерцбанкі» , «Халық банкі» жатады. Болашақта Казкоммерцбанк Т23,8 млрд көтеруге, Халық банкі стратегиялық инвесторларды іздестіруде, ал Альянс банкі 2007 жылға дейін 100 млн доллар көтеруге ұмтылған т.б. банктер өзінің капиталын көбейтуге ұмтылады.

Бәсекелес орта банк қызметінің талдамалық ортасы болып  табылады. банк осы бәсекелестік ортада жеңіп шығып, капиталын көтеру үшін және өз қаржылық нәтижесін ұлғайту үшін әртүрлі әдістер іздестіруде. Кейбір жағдайда көптеген банктер акциялық жағдайларға байланысты, инвестрларға тартымсыз бағалы қағаз. Бұндай жағдайда банктің проблемалық жағдайларын құрылтайшылық қаржылар және стратегиялық инвестицияның қаржылары арқылы көбейтеміз және де банкте өз жағдайын қалыптастыру үшін менеджерлік басқару және аналитикалық бөлімде өте жүйелі қызмет құралуы. Әрбір банкте кірісті көбейту және шығынды азайту мәселесі басты поблемасы.

Қорыта келгенде қазіргі таңда Қазақстан банктерінің қызметі Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері бойынша алдыңғы қатарда. Бұл бір жағынан банктердің қызметінің жақсы жүріп жатқанын және де кірістілігінің жоғарғы көлемде екенін көрсетеді.

Бұған себеп  Қазақстан банктері жылдан жылға  дамып өз қызметін кеңейтіп жатыр. Бұл меліметтерді статистикалық көрсеткіштерде байқадыңыздар.

 Қазіргі  банктер сенімділігі жоғары және  тұрақтылығы мен кірістілігі  де айтарлықтай дәрежеде.

Болашақта Қазақстан  банктері өз қызметін кеңейтіп елдің  сенімділігін арттырып және жоғарғы көлемдік кірістілігіне ие болатынына сенеміз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер ТІЗІМІ:

 

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;

2. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы 30. 03. 1995. №2155 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 30. 05. 2001. №182-II);                                                                     

3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Банктер және банктік қызмет туралы» Заңы 31. 08. 19995. №2444 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 25. 04. 2001. №179-II);

4. «Пруденциалды нормативтер туралы» ережелер 23. 05. 1997. №219 (өзгерістер мен толықтыруларды қоса 02. 06. 2000. №265);
5. Ұлттық Банктің Қаулысы «екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының минималды мөлшері» 02. 06. 2001. №192;
6. Банковское дело. Под ред. Сейткасымов Г.С. – Алматы «Қаржы-Қаражат», 1998;

7. Қалғұлова Р. Ж. Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік есеп –Алматы,    2005;  

8. Банковское дело. Под ред. Лаврушина О.И. – М: «Финансы        и статистика».1999

9. Словарь банковских и финансово-экономических терминов Под ред. Н. К. Мамырова.- Алматы: Экономика, 1999

10. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Хабаршысы

11. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Статистикалық Бюллетень

12. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Экономикалық шолу

13. Қазақстан Республикасының «Банки Казахстана»

14. «Деловая неделя» №5,8,16, 2004-2005ж.