Қазақстанда бухгалтерлік есепті нормативтік құқықтық реттеу

     3) бухгалтерлiк есеп пен қаржылық  есептiлiк мәселелерi бойынша Қазақстан  Республикасының нормативтiк құқықтық  актiлерiн әзiрлеуге қатысуға;

     4) бухгалтерлiк есеп пен қаржылық  есептiлiк саласындағы оң жұмыс  тәжiрибесiн талдауға, жинақтауға  және таратуға құқылы.

     Кәсiби ұйым:

     1) Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк  есеп пен қаржылық есептiлiк  туралы заңнамасын сақтауға;

     2) консультациялық органның құрамына аккредиттеу ережелерiнде белгiленген мөлшерде кәсiби ұйымның мүшелерiн жiберуге және олардың толымды жұмысын қамтамасыз етуге;

     3) уәкiлеттi органға белгiлеген тәртiппен  оған өзiнiң қызметi туралы есептiлiктi ұсынуға;

     4) халықаралық және ұлттық стандарттарды қолдану жөнiндегi сауалдарды қарауға мiндеттi. [9]

     Кәсiби бухгалтерге кандидаттарды сертификаттауды  сертификаттау жөнiндегi ұйым жүзеге асырады. Сертификаттау жөнiндегi ұйым кәсiби бухгалтерге кандидаттарды сертификаттау бағдарламалары бойынша материалдар әзiрлеудi, шығаруды және таратуды жүзеге асырады, емтихан процесiн ұйымдастырады.

     Сертификаттау жөнiндегi ұйым мынадай талаптарға сай  келуге тиiс:

     1) оқытуға тәуелсiз емтихан жүйесiнiң  болуы;

     2) Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк мәселелерi жөнiндегi заңнамасына шолуды қамтитын емтихан модульдерiнiң, оларды жаңарту жүйесiнiң болуы;

     3) бiр немесе бiрнеше кәсiби ұйымдармен  өзара iс-қимыл туралы келiсiмнiң  болуы;

     4) уәкiлеттi орган бекiткен аккредиттеу  ережелерiне сәйкестiк.

     Бiр  немесе бiрнеше кәсiби ұйымдармен өзара iс-қимыл жөнiндегi келiсiмнiң болуы  туралы талаптың сақталуы аккредиттеу  туралы куәлiк берiлген кезден бастап алты ай өткеннен кейiн мiндеттi болып  табылады.

     4. Кәсiби бухгалтерге кандидаттарды сертификат алу үшiн емтихандарға қатысуға жiберу кәсiби бухгалтерлерге қойылатын бiлiктiлiк талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

     5. Емтихан тапсырған адамдар уәкiлеттi органмен келiсiлген нысан бойынша  бiрыңғай үлгiдегi сертификат алады.  Сертификаттың қолданылу мерзiмi шектелмеген.

     Халықаралық бухгалтерлер федерациясының толық  мүшесi болып табылатын шетел  институттары берген кәсiби бухгалтердiң  бiлiктiлiк куәлiктерi сертификаттау  жөнiндегi ұйым берген сертификатпен  бiрдей танылады.

     Ұйымдар Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының, есеп саясатының сақталуын қамтамасыз ету, бухгалтерлiк есеп жүргiзу және қаржылық есептiлiктi жасау кезiнде активтердiң сақталу шараларын, ұрлану жағдайлары мен қателесудi болдырмау және анықтау жөнiндегi шараларды қоса алғанда, операцияларды тиiмдi жүргiзу үшiн iшкi бақылау ұйымдастыруға құқылы. Iшкi бақылауды ұйымдастыруды басшылық қамтамасыз етедi. Мемлекеттiк мекемелердi бақылауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттiк органдар жүргiзедi. 

     2.3 Бухгалтерлік есепке  алу мен қаржылық  есеп беруді реттеу  жүйесін өзгерту.

 

     Бухгалтерлік  есепке алуды және есептілікті реттеу жүйесін дамыту барлық мүдделі тараптардың  мүддесін ескеретін, шығындардың төмендеуін және реттеудің тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін модельді құруға бағытталуы тиіс. Осы модельдің негізі – мемлекеттік билік органдары мен кәсіби қауымдастықтың (кәсіби қоғамдық бірлестіктер мен басқа да мүдделі жұртшылық) қызметтерін саналы түрде үйлестіру.

     Қазақстанның  бухгалтерлік есепке алу саласының  негізгі проблемасы – білікті  кадрлардың жетіспеушілігі, қалыптасқан  салт-дәстүрі, мықты кәсіби қауымдастығы, мамандандырылған білімді жинақтайтын  және тарататын қалыптасқан жүйесі, көпшілік мақұлдаған сертификаттары бар дамыған «бухгалтерия институтының» болмауы. [10, б.11]

     Қазақстанда кәсіби қауымдастық аталған проблемалардың кейбіреуін шешу бойынша белгілі  бір қадамдар жасауда, бірақ кешенділік, жалпы республикалық ауқым жетіспейді. Бухгалтерлік қауымдастықтың қазіргі селқостығы кезінде батыстағы ұқсас жүйенің өздігінен тез дами қоятындығы екіталай. Содықтан бұл мәселені шешу үшін бүкіл жүйенің өзегі болуға және одан әрі қалыптасқан құрылымы болуға тиіс кәсіби ұйымдардың рөлін күшейтуге назар аудара отырып, заңнамалық алғышарттар жасау, бұл процесті жылжыту қажет. Қазақстандағы бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беруді қайта ұйымдастыру мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылуы тиіс:

      - қолданыстағы бухгалтерлік есепке  алу мен қаржылық есеп беруді реттеу жүйесіне тұжырымдамалық өзгерістер енгізу;

      - бухгалтерлік есепке алу жүйесін  қайта құру шеңберінде мемлекеттік  органдардың іс-қимылын үйлестіру;

      - кәсіби қауымдастықтың бухгалтерлік  есепке алу саласындағы рөлін  арттыру;

      - бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру мәселелері бойынша уәкілетті органның кәсіби ұйымдарды және бухгалтерлерді кәсіптік сертификаттау жөніндегі ұйымдарды аккредиттеу жүйесін енгізу.

     Кәсіби  қауымдастықтың бухгалтерлік есепке алу  мен қаржылық есеп беру жүйесін реттеудегі рөлін күшейту үшін консультативтік-кеңес органы нысанында, ереже негізінде әрекет ететін арнайы органды (Консультативтік органды) құру ұсынылып отыр. Консультативтік органның құрамы мемлекеттік органдардың, коммерциялық емес ұйымдардың өкілдерін, жеке кәсіпкерліктің, мемлекеттің қатысуы бар ұйымдардың субъектілерін және ғылым қайраткерлерін қоса алғанда, кәсіби қауымдастықтың жоғары білікті, бәріне танымал және беделді өкілдерінен құралуы тиіс.

     Қосымша ретінде уәкілетті органның құзыретіне басқа да функциялар кіретін болады:

      - қаржылық есеп беру стандарттарын  және оның ХҚЕС-пен реттелмеген  мәселелері бойынша әдістемелік  ұсынымдарын әзірлеу мен бекітуді  қамтамасыз ету;

      - бухгалтерлік есепке алу мен  қаржылық есеп беру мәселелері  бойынша Қазақстан Республикасы заңнамасының ХҚЕС-тің талаптарына қайшы келетін жағдайда, Консультативтік орган берген ұсыныстарды ескере отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына тиісті өзгерістер енгізуді қамтамасыз ету;

      - өзге де мемлекеттік органдармен  және кәсіптік ұйымдармен бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру мәселелері бойынша өзара іс-қимыл жасау;

      - кәсіби ұйымдарды, бухгалтерлерді  кәсіптік сертификаттау жөніндегі  ұйымдарды аккредиттеу жүйесін  реттеу;

      - кәсіби бухгалтерлерге қойылатын  біліктілік талаптарын бекіту;

      - Консультативтік орган туралы  ережені бекіту.

     Консультативтік органға мынадай құқықтар беріледі:

      - уәкілетті органға бухгалтерлік  есепке алу мен қаржылық есеп  беру мәселелері бойынша Қазақстан  Республикасының заңнамасын жетілдіру  жөнінде ұсыныстар, қаржылық есеп беру стандарттарын қолдану жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды қайта қарау мен әзірлеу жөнінде ұсыныстар енгізу;

      - бухгалтерлік есепке алу мен  қаржылық есеп беру саласындағы  халықаралық ұйымдармен өзара  іс-қимыл жасауды жүзеге асыру.

     Өз  кезегінде Консультативтік орган:

      - Қазақстан Республикасының бухгалтерлік  есепке алу мен қаржылық есеп  беру туралы заңнамасының халықаралық  стандарттардың талаптарына қайшы  келетін тұстарына талдау жасауға;

      - бухгалтерлік есепке алу мен  қаржылық есеп беру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін әзірлеуге қатысуға;

      - ұлттық қаржылық есеп беру  стандарттарын және оның ХҚЕС-пен  реттелмеген мәселелері бойынша  әдістемелік ұсынымдарын әзірлеуге  қатысуға міндетті болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                      Қорытынды 

     Курстық жұмысты аяқтай келе, төмендегідей қорытындылар жасауға болады:

     Шаруашылық  есеп – бұл шаруашылық құбылыстарының сан көрсеткіші және сапалық сипаттамасы. Ол ішкі және сыртқы тұтынушыларға, басшыларға немесе экономикалық пайда табушыларға дұрыс ақпарат алу үшін керек.

     Шаруашылық  есепті жүргізудің кезеңдері:

     - бақылау, өлшеу, тіркеу.

     Талаптары:

     - нақтылық, объективтілік, дер уақыттылық, салыстырмалық, үнемділік.

     Принциптері және мінездемелері:

     - есептеу, үздіксіз қызмет, түсініктілік, дұрыстық, шыншылдық, әсірелеусіздік, бейтараптық, сақтық және т.б.

     Есептік өлшемдер:

     - ақшалай, натуральды, еңбек.

     Шаруашылық  есептің түрлері:

     - бухгалтерлік есеп (қаржылық және  басқару, бухгалтерлік есеп принциптері,  статистикалық, жедел).

     Бухгалтерлік  есеп – үзіліссіз және бір-біріне байланысқан байқау мен бақылау жүйесі. Мекемелер мен олардың бөлімдерінің және мекемелеріндегі шаруашылық қызмет істерін күнделікті және қорытынды жинақты мәліметтер береді.

     Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру жүйесін реттеуші, есептің негізгі қағидалары мен жалпы ережелерін, субъектілер үшін ішкі бақылау мен сыртқы аудиттің талаптарын бекітетін негізгі нормативтік құжаттар мыналар болып табылады:

     «Бухгалтерлiк  есеп пен қаржылық есептiлiк туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы кейінгі өзгерістерімен және толықтыруларымен;

• Қазақстанның бухгалтерік есеп стандарттары,
• Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттары;
• Әдістемелік ұсыныстар және оларға нұсқаулықтар;
• Субъектінің есеп саясаты.

     Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн  мемлекеттiк реттеудi уәкiлеттi орган  жүзеге асырады.

     Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнен  басқа, мемлекеттiк мекемелердегi бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн мемлекеттiк реттеу ерекшелiктерiн уәкiлеттi орган мемлекеттiк мекемелер үшiн Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлерiмен белгiлейдi.

     Бухгалтерлік есеп жүйесін мемлекеттік емес реттеу жұмысын консультациялық орган атқарады.

     Консультациялық орган консультациялық-кеңесшi орган  нысанында құрылады, оның құрамын  Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен келiсiм бойынша уәкiлеттi орган бекiтедi және ол өзi туралы ереже негiзiнде жұмыс iстейдi.

     Консультациялық органның құрамына мемлекеттiк органдардың, коммерциялық емес ұйымдардың, жеке кәсiпкерлiк  субъектiлерiнiң, мемлекеттiң қатысу үлесi бар ұйымдардың, мемлекеттiк  кәсiпорындардың өкiлдерi кiредi.

     Қазақстанда бухгалтерлік есепке жалпы әдістемелік басшылықты Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп және аудит әдістемесі бойынша департаментінің атынан Үкімет жүзеге асырады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                          Қолданған әдебиеттер

 

  1. К.А.Китебаева. Бухгалтерлік есеп теориясы (принциптері) мен бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік. – Қарағанды: «Қарағанды полиграфиясы» АҚ 2007. – 200 б.