Қазақтандағы эканомикалық қауіпсіздік, оның мәні обектісі және субектісі

Экономикалық қауіпсіздікті  ақырғы және тиісті түрде бағалау  үшін көрсеткіштердің өзі емес, шекті  шамаларды көрсететін олардың шекті  мәндері маңызды болады. 

Экономикалық қауіпсіздік – бұл экономиканың ұлттық және халықаралық деңгейлердегі қоғамдық сұраныстарды тиімді қанағаттандыру қабілеті. Басқаша айтқанда, экономикалық қауіпсіздік дегеніміз – ұлттық экономиканың тиімді қарқынды дамуына қоғамның, мемлекеттің, жеке тұлғаның сұраныстарын қанағаттандыру қабілетіне қолайлы жағдай жасайтын, әр түрлі қауіптер мен шығындардан кепілдендіретін ішкі және сыртқы талаптар жиынтығы.  Одан екі қорытындыны шығаруға болады:

Бірінші. Елдің экономикалық қауіпсіздігі, ең алдымен экономиканың өзінің тиімділігімен қамтамасыз етілуі тиіс, яғни мемлекет жүзеге асыратын қорғаныс шараларымен қатар, ол еңбектің жоғары өнімділігі мен өнімнің сапасы негізінде  өзін-өзі қорғауы тиіс және т.б.

Екінші. Елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету қандай да бір жалғыз ғана мемлекеттік ведомствоның, қызметтің басымдығы болып табылмайды. Оны мемлекеттік органдардың  бүкіл жүйесі, экономиканың бүкіл  звенолары және құрылымдары қолдауы  тиіс.

Алғашқы басталуы кезіндегі  экономикалық қауіпсіздікті сандық бағалаудың екі аспектісі бар:

1) масштабты өлшеу; 

2) экономикалық бағалау.

Әр алуан әлеуметтік-экономикалық нәтижелердің салыстырмалы көрсеткіштерін салыстыруға болады, ал қажетті жағдайда оларды қосуға да болады. Мұндай жағдайда индексті әдісі пайдаланылады. Тиімділігі тұрғысынан қауіп индикаторларын саралау үшін сараптамалық бағалаулардың  танымал әдістері (сауалнама, «Дельфи» әдісі және т.б) қолданылады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         

Салыстырмалы әдіс, ол шекті  көрсеткіштерді іс жүзіндегі көрсеткіштермен  салыстыруды жүзеге асырады және шекті көрсеткіштер мен қолданыстағы көрсеткіштердің айырмасын ескере отырып, экономикалық қауіпсіздікке  бағалау жасалады. Экономикалық қауіпсіздіктің шекті мәндерін іс жүзінде пайдалану  аймақ атауын бөлетін шекаралық  нүктелерді есептеу мен бағалауға  негізделеді. Өз қауіпсіздігін ішкі және сыртқы саясаттың шешуші звеносы ретінде қарастыратын көптеген елдерде ұлттық қауіпсіздікті, соның ішінде экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуші стратегиялық және тұжырымдамалық құжаттар қолданылады.  Қазақстан тәжірибесіне қарай отырып, экономикалық реформалардың тізбекті қадамдарын жасауды атап өтуге болады. Қазақстанның экономикалық қауіпсіздігі қазіргі таңда ұзақ мерзімді дамудың мемлекеттік стратегияларының механизмдері, сондай-ақ салалық бағдарламалар, тұжырымдамалар мен стратегиялар аясында қамтамасыз етілген.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Қазақстан Республикасының  Ұлттық қауіпсіздігі» туралы  заңы 6

маусым, 1998 ж.

2. Уткин Э.А., Денисов А.Ф.  Экономическая безопасность региона.

- Экономика . 2002

3. Электронды ресурстар www.google.kz

4. Электронды ресурстар www.yandex.ru

5. Электронды ресурстар www.kaztrk.kz