Қазақстанның ипотекалық ссудалары

 

 

      Кестеде көрсетілгендей, ең көп банктік активтердің рентабелділігіне (10,6) мына жағдайда  жетуге болады, егер портфельдегі барлық активтер, пайда әкелмейтін активтерді қоспағанда, кредиттік мекемелердегі қаржаттарды ұсынады (95%).  Сонымен қатар бұндай портфельге көбірек қатер сәйкес келеді (3,92 % банктің барлық активтерінің құны). Ал аз қатерге банктің активтері ақшалай қаражатта болса (0,22%), қаржылық активтерде (11,9%), кредиттік мекемелердегі қаражаттар   (0,97%) және клиенттердің қарыздары (25,6%). Осындай нұсқада күтілетін банктік активті портфельдің рентабелділігі 3,02% құрайды.  Осы көрнекілікті диаграмма түрінде 3 суреттен көре аламыз, яғни төмендегі сурет.

Сурет 3. БТА банкінің активті портфелінің рентабелділігі мен қатер деңгейі арасындағы өзара байланысы. 

      Жоғарыдағы суретте көріп отырғанымыздай, Рентабелділіктің жоғарлауы порфельге  көбірек қатерлі, бірақ   көбірек   пайдалы  активтерін қосуға орны бар.  Қорыта келе, қатер қанша жоғары болса, рентабельділік сонша көбірек болады, және керісінше.  
 

2.3. БТА  банкінің қазіргі жағдайының  ерекшеліктері 

      Егер тиімді ставка бойынша кредит алғыңыз келсе немесе басқа банкте алынған заем бойынша төлем мөлшерін азайтқыңыз келсе, «БТА жеңілдіктер кезеңі» акциясын жіберіп алмаңыз! 15 мамырға дейін кредиттік желі, ипотека, автокредиттеу, жедел кредиттер және оқыту кредиттері сияқты бағдарламалар бойынша 50% жеңілдкпен БТА Банкінен кредит алуыңызға бірегей мүмкіндігіңіз бар. Басқа банктердің заемшылары өзінің кредитін БТА-ға ауыстыруна және жеңілдіктер алуына болады: жылдық 2% дейін – ипотекалық заемдар және жылжымайтын мүлік кепілі бойынша кредиттер, жылдық 3% дейін – жедел кредиттер бойынша.

       БТА банкі аймақтық кәсіпкерліктің «Бизнестің жол картасы – 2020» мемлекеттік бағдарламасының бірінші кезеңін жүзеге асырудың аралық қорытындысын шығарды. Аталмыш  бағдарлама бойынша  төрт жарым ай белсенді жұмыс барысында Банк кәсіпкерлерден жалпы 40,1 млрд.теңге сомасын құрайтын  147 өтініш қабылдады. Осы көлемнің негізінде Бағдарламаның бірінші бағыты бойынша жалпы 16,6 млрд.теңге сомасын құрайтын 66 өтініш, екінші бағыт бойынша (кәсіпкерлік секторды қалпына келтіру) – жалпы 22,8 млрд.теңге сомасын құрайтын  76 өтініш, үшінші бағыт бойынша (экспорттық бағдарлық өндірісті қолдау) жалпы 742млн.теңге сомасын құрайтын   5 өтінішті қабылдады.

   Мақұлданған шаралардың көлемінен  салалардың 45,16% бөлінісі қызмет ұсыну саласымен айналысатын кәсіпорындарды қаржыландыруға  бағытталған болатын. Қалған қаражат өндіріспен айналысатын компанияларға, ауыл шаруашылығы және өндіруші өнеркәсіптерге бөліп берілді. Аймақтардың аралығында кәсіпорындар үшін Ақтөбе(21,4%), Қарағанды(14,3%), Батыс Қазақстан облысы(14,3%), сонымен қатар Астана қаласына 21,4%   жобалардың көбісі мақұлданды.

    БТА Банкінің Басқарма директоры  Марлен Жакежановтың ойынша Бағдарламаға  деген үлкен қызығушылық жаңа  жобалар мен экспорттық бағдарлық өндіріс жобаларын қаржыландыруға қатысты өзекті және қажетті түрде жүзеге асыру керек екенін дәлелдеп отыр. Жакежанов мырза айтуына қарағанда,- «Біз бөлінген қаражатты қамту нәтижесінде үлкен жауапкершілікті сезінеміз және өз тарапымыздан жобаларды жылдамырақ қарастыруға барлық  механизмдерді реттеуге тырысамыз және өнеркәсіп иелеріне үлкен жәрдем көрсетеміз», -деп – «Бүгін біздің негізгі мақсатымыз – аз уақыт ішінде үлкен көлемде өтініштерді қарастырамыз.

    Бағдарламаның бірінші бағыты жаңа кредиттерді қаржыландырудан басқа жаңа инвестициялық жобаларды жүзеге асыру, өндірісті кеңейту мен жетілдіруге берілген кредит бойынша кепілдіктерді де қарастырады. Мұндай кепілдіктің көлемі өз  кезегінде заемшыдан алған 3 млрд теңгеге шектелген кредит сомасының 50% аспауы керек. Кредитке кепілдік беру мерзімі – 10жыл, сонымен қатар бағдарламаға қатысушы тұлға жобаны жүзеге асырудағы жалпы бағадан 15% жуық көлемде қаржыландыруы тиіс  немесе жобаның жүзеге асуына қатысу үшін жылжымалы (жылжымайтын) мүлік деңгейінде  жалпы бағадан 25% дан төмен болмауы керек.

   Бағдарламаның  екінші бағыты  алдында берілген кредит бойынша  қаржыландыру мөлшерлемесі, сонымен  қатар кәсіпкерлік секторға бағытталған  салықтық және басқа шаралардың  өтеу мерзімін ұзартуды қарастырады. Бұған үш жылға 3 млрд теңгеге жуық займ көлемі қабылданды. Қаржыландыру жылдық сыйақы мөлшерлеменің 5% мемлекет қамтамасыз етеді. 2008 жылдың  1 қаңтарына дейінгі кезеңде борышкерге қарастырылған салықтарды өтеудің мерзімін ұзартуды ұсыну және Үкіметтің шешім қабылдауына дейін қарастыру керек.

   Бағдарламаның үінші бағытында  экономиканың барлық секторында 10% жуық өндірілетін өнім тауарлардың  экспортталуымен қарастырылған. 14% жуық номиналдық мөлшерлемесімен  кәсіпорын экспорттаушылардың  кредиттері оның ішінде жылдық 6 % бағдарламаға қатысушы төлесе, 8% мемлекеттің өзі толтыратын кредиттер қарастырылуға қабылданады. Қаражаттандыру мерзімі 1-3 жылды құрайды, яғни одан ары қарай 10 жылға дейін ұзартуға болады.

   Бүгінгі БТА банкі:

• 1,2 млн-ға жуық және 132 мың корпоративті клиенттер;
• Қазақстан бойынша 22 филиалдық желілер мен  227 бөлімшелер;
• Украинада, Ресейде, БАӘ және Қытайда халықаралық өкілдіктері бар;
• БТА-ның банк желісі Ресейге, Украинаға, Беларусь еліне, Қырғызстанға, Арменияға, Грузияға және Түркияға тарайды.

    БТА Банкі Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктердің бірі  болып табылғандықтан, оның негізгі акционері – 81,48 пайыз топтамасы бар

ІІІ. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ 

      Ипотекалық неселеу нарықтық экономикада кеңінен таралған несиелеудің формасы болып табылады. Ол қозғалмайтын мүліктік кепілзат арқылы, сонымен қоса жер меншігі арқылы беріледі. Жер меншігі нарықтық несиелік қатынастар жүйесіне кәсіпорындарды, ұйымдарды, фирмаларды, халықты тартады.

    Ипотекалық несиелеу кәсіпорындардың, фирмалардың және құрылыстың қажеттіліктерін мемлекеттік қаржы көздерінің орнын басуында үлкен рөлін атқарады. Ипотекалық несиелеудің дамуы  инфляцияның жоғары қарқынды жағдайында және ұзақ мерзімдік несие ресурстарының тапшылығы жағдайында шаруашылық жүргізетін субъектердің инвестициялық белсенділігін үлкейтуге мүмкіндік береді.

Ипотекалық  несиелеудің ерекшеліктері:

• Берілуінің ұзақ мерзімділігі (5 жылдан аса)

• Кепілзаттың  қарыз  алушысының қолында қалуы.

Ипотекалық  несиелеу екі бағыттан тұрады:

•Шаруашылық жүргізетін субъетілерге және халыққа  тікелей ипотекалық несие беру;

• Ипоткелақ несиелердің қайталама нарығында сату. Бұл несиелеу үшін қосымша ресурстарды тартуды қамтамасыз етеді.

    Бірінші ипотекалық несиелеудің  бағытымен көбінесе ипотекалық банктер айналысады, ал екінші бағытпен қаржылық компаниялар, ипотекалық банктердің активтерін сатып алатын, кепілзат мүлігімен қамтамасыз етілген және өзінің атынан бағалы қағаздарды шығаратын қорлар айналысады.  Бағалы қағаздар кепілзат мүлігімен қамтамасыз етілгені және инвестициялар арқасында ұзақ мерзімді кіріс алуға мүмкіндігі болғаны үшін ликвидті болып келеді. Кейбір шетел қаржылық компаниялардың міндеттері бойынша кепілгер мемлекет болады және бұл сенімді болып келеді.

   Тұрғын үйге ипотекалық несиелеу қайталама нарығының жұмыс істеуі ипотекалық банктердің капиталдарының ликвидтілігін қамтамасыз етеді, айналымдағы ақша массасын байланыстырады, елдің аймауқтарына және экономикалық сфераларға капиталды қайта бөлуге көмектеседі, несиенің пайыздық ставкаларды тұрақтандырады.

    Ипотекалық несиелеумен айналысатын  банктер аталған шарттарда несиелік  ресурстармен шектелген болмайды. өйткені қайталама нарықта операцияларды  жүзеге асыру арқылы керекті  қаражаттарды қосымша мобилизациялауға мүмкіндіктері бар. Осы ақшаны жаңа несиеге беру арқылы ақшаны қайта айналымға түсіреді.

   Қазақстан банктеріндегі ипотекалық  несиелеудің проблемалары келесіге  байланысты: банктердің ресурстық  базаларының жетіспеуі; қозғалмайтын  мүлікке төлем қабілеті төменгі сұраныс.

    Ипотекалық банктердің ірі облигациялық  тұрмыстық заемдарды шығару ипотекалық  несиелеу үшін ресурстарды тарту  проблемасының шешімі болды. 

Несиелеу  субъектісіне байланысты тұрғын үй құрылысына берілетін ипотекалық ссудалары  тікелей оның иесіне берілетін және мердігерге берілетін болып бөлінеді.

Тұрғын  үй құрылысын несиелеу салушыға белгіленген  тізімде жер учаскесін беру шартымен және тұрғын үй салуға рұқсат еткен  шешімнің болу шартымен жүзеге асады.

     Тұрғын үй салуға несие көзделген жобаға, келісім шартқа, мерзімдеріне және құрылыстың бағасына байланысты беріледі.

     Ипотекалық несиелеу объектілері  болатындар:

- Тұрғын  үй салуға арналған жерді сатып  алу және жабдықтау;

- Ғимараттың  салынуы;

- Тұрғын  үйді сатып алу.

Несиелеу  объектісіне байланысты банктер тұрғын үй несиесін үш түрге бөледі:

- Жер  несиесі;

- Құрылыс  несиесі;

- Тұрғын  үйді сатып алуға арналған  несие.

   Құрылыс несиесін беру жөніндегі  шешім қарыз алушының өтініші  бойынша банк-кредитормен қабылданады.

    Несие беруші банк өтінішті қарастырған уақытта қарыз алушының несиені қайтару қабілетілігіне, қаржылық тұрақтылығына комплекстік анализ жасайды; құрылыс бюджетін бағалайды; ғимараттың салынған жерінің нарыққа қажеттілігі.

Банк  пен қараз алушының қарым-қатынастарын анықтайтын негізгі құжаттары ретінде несиелік келісім шарт пен кепілзат жөніндегі келісім шарт болады.

    Несиелік келісім шартта ссуданы  алу мақсаты, мерзімі мен несие  мөлшері, несиені беру және  өтеу тізімі, пайыздық ставка  және оның өзгеруінің шарттары, қарыз алушының несиелік міндеттемелерін қамтамасыз етілуі, ссуданы сақтандыру шарттары, несиені мақсатты пайдалануының және қамтамасыз етілгендігінің тексеру әдістері мен формалары, мақсатты емес пайдаланудың және уақытылы өтілмеуі жағдайындағы қолданылатын санкциялары, айыптарды төлейдің мөлшері мен тізімі, келісім шартты бұзу тізімі қарастырылады.

   Негізгі қарыздың соммасын және  пайыздарын толық өтеуге дейін  қарыз алушы банктің келісімінсіз  үшінші тұлғаға қозғалмайтын  мүлікті бере немесе сата алмайды.  Қарыз алушының несиені қайтара алмай қалған жағдайда банктің шығындарын өтеу үшін мүлікке қолданылатын өндіріп алу айналысы жүзеге асады.

    Тұрғын үй сатып алу үшін  берілетін несиенің беру шарттары  мен схемасы банк пен қарыз  алушының келісімі арқылы жүреді. Несиелеу инструменті ретінде ауыспалы пайыздық ставкасының қолданылуы, негізгі қарыздық сомасын индекстеу, қарыз алушының төлемінің мерзімін ұзартуға болады. Несиенің түріне байланысты кепілзат жөніндегі келісім шартта несиенің формасы, мөлшері және несиенің  кепілзатпен қамтамасыз етілгені қарастырылады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ҚОРЫТЫНДЫ 

    Сонымен, курстық жұмысты қорыта  келе, жалы Қазақстан Республикасындағы  бүгінгі күннің маңызды мәселелері  – ипотекалық несие жүйесін  дамыту жағдайын қарастыра отырып, тақырыпты талдадым.

    Ипотекалық несиелеу елдің экономикалық және әлеуметтік дамуын қолдайтын маңызды фактор болып табылады. Ипотекалық несиелеудің де өзіндік ерекшеліктері болады.

   Қазақстандағы тұрғын үй секторы  нарықтық қатынастарға өтті және тұрғын үй саясатының басты мақсаты тұрғын үй несиесін берудің оң нысандарын дамыту  арқылы халықтың тұрғын үй несиесін берудің оң нысандарын дамыту арқылы халықтың тұрғын үй сатып алуға және салуға көшуі үшін жағдайлар жасау болып табылады. Меншік нысандары мен қаржыландыру көздері бойынша тұрғын үйлерді пайдалануға берудің құрылымы өзгерді. Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру  жүйесінде түбегейлі өзгерістер болды, жекеше және жеке құрылыс салушылар негізгі рөл атқара бастады.