Іс жүзінде бар жүйені талдау және техникалық

Бұған қарамастан GSM операторлары белсенді түрде дамып және желінің жаймалауы  кең болу үшін ресурстарды тартып келе жатыр. Бүгінгі күні К’cell 3 млн. нөмірге қызмет көрсетуге мүмкіндік  беретін 12 коммутаторды, 1000-нан астам  базалық станциялар орнатты. 2003 жылдың қараша айының соңында Ericsson  компаниясымен істегі желілерді кеңейту үшін жабдықтар мен қызметтерді жеткізу үшін $24 млн. құнымен келісімге қол қойды.

Екінші GSM операторы K-mobile компаниясы 2003 жылдың жазында желіні дамыту үшін $30 млн-нан астам инвестициялады, олар коммутатор сыйымдылығын екі есе кеңйту үшін және базалық станциялардың санын өсіру үшін кетті. Ал сол жылдың күзінде Alcatel компаниясының жаңа жабдығының монтажын жүргізді.

Ұялы байланыстың тағы бір  операторы Dalacom өз қызметтерін CDMA стандартында  2003 жылдың 12 желтоқсанда ұсына бастады.Біздің мемлекет үшін ұялы байланыс жүйесінде жақсы бәсекелестік пайда болды. Әрине, мобильді байланыс тұтынушыларының аудиториясының әл-ауқаты неғұрлым жоғары болса, нарықта операторлардың саны соғұрлым рентабельділік және олар құратын инфрақұрылымның сапасына үшін елеулі нұқсан келтірмей  жұмыс істей алады. Сонымен қатар халық тығыздығын есепке алу керек, халық тығыздығы аз мемелекеттерде сәтті жұмыс істейтін  операторлардың саны екеуден артық болмайды. Бұл заңдылықтың қарапайым экономикалық интерпретациясы бар; төлеу қабілеттілігі төмен мемлекеттерде GSM  қызметтері тек қана ARPU – мобильді байланыс қызметтері үшін орташа әр айлық есептің мөлшері – төмен болған кезде ғана бұқаралық болады. Нәтижесінде нарық желіні құруға кеткен қаражаттардың баяу қайтып келуін ғана қамтамасыз ете алады. Мұндай жағдайларда тығыздығы бірін бірі  дубльдейтін екі желіден артық құру экономикалық тұғырдан акқталмайды

Келтірілген мәліметтер бойынша қазіргі уақытта біздің нарықта К’cell компаниясы басымды орын алып тұр деген қорытынды жасауға болады, және болашақта бұл көптен бері күткен жаңа желілік технологияларды ендірумен байланысты болатыны күмансыз. Бірақ жақын болашақта K-mobile компаниясыда артта қалайын деп жатқан жоқ, қазір жаңа технологиялар бойынша жұмыстар тестілік режимде жүріп жатыр.

 

4. Қызметтің жылжытылуы

 

Әрине,  кез келген қызметті ұсыну, әсіресе жаңа қызметті, жарнама және әр түрлі акциялар көмегімен жүзеге асырылады.

Егер жалпылап алып қарағанда операторлардың жарнамалық акцияларының көбісі байланыстың карточкалық қызметтер түріне арналған, K’cell-де бұл Activ,  K-mobile-да  – Excess,  Dalacom-да бұл Pathword.

Осылайша Activ абонентері жүктеме картаны  сатып алған кезде, телефон балансына қосымша бонус-бірліктерді алады. Әрине, ең басты оқиға болып бұл GPRS, MMS, WAP сияқты жаңа желілік технологияларды ендіру болып табылды.

 

4. Ұйымдастыру жоспары

 

GPRS және EDGE жаңа технологияларын ұялы байланыс қызметтерін ұсынатын істегі компанияға ендіру  белгілі ұйымдастыру жоспарын көздейді.

Жобаны жүзеге асыру үшін қызметкерлердің  қосымша штаты құрылады, яғни кәсіпрынға жаңа мамандарды қабылдайды. Әр бөлім  нақты мәселелермен және тапсырмалармен жұмыс істейді, олар: желіні жоспарлау  бөлімі, желіні тиімділеу бөлімі, коммутаторда (Switch) жұмыс істейтін инженерлер, ОМС операторлар және сәйкесінше GPRS бөлімі құрылады. Белгілі монтаждық жұмысты жасау үшін монтажбен әрекеттесетін “КазСвязь Монтаж” компаниясынан келісімді мамандарды жалдайды. Ұялы байланыс операторы, біздің жағдайда K-mobile “Alcatel” компаниясымен желіні модернизациялау үшін жабдықтарды жеткізу бойынша келісім жасайды. Желіні оданары өзгерту бойынша негізгі шешім “Alcatel” компаниясының артында қалады, бірақ кейбір мәселелерде басқа коммуникациялық компаниялардың, мысалы, “Cisco Systems” компаниясының ұсыныстарын қолдану мүмкіндігімен. Келісім бойынша “Alcatel” жеткізуші компаниясы бір жыл бойы техникалык көмек көрсетіп желіні бақылауы тиіс. Міндеттердің тетікті үлестірілуі кампаниялар арасында келісім бойынша өтеді. Ағымда қызмет көрсету желіні бақылау үнемі жүреді. Компания шығындарды тек желіні модернизациялау үшін ғана жібереді, ал желіге кепілдік қызмет көрсету келісімге кіреді. Жаңа жобаны қаржыландыруды компания болашақта табыс алу мақсатымен өзіне жүктейді.

 

5. Өндірістік жоспар

 

1. Өндірістік жоспар белгілі идеяның пайда болуынан басталады.
2. Содан кейін оны жүзеге асыру үшін жоба жасалынады.
3. Жобаның бизнес-жоспары құрылады.
4. Содан кейін жаңа технология үшін жабдықты жеткізуші компанияны таңдайды.
5. Келісім жасайды, біздің жағдайда “Alcatel” компаниясы.
6. 15 күн ішінде жаңа жабдықтың орнатуы жүреді.
7. 4 ай мерзім ішінде жаңа жабдық коммерциялық қолданыссыз. “Alcatel” компанисының үнемі техникалық көмегімен тестілік режиммен жұмыс істеу керек.
8. Тестілеуден кейін жаңа технология жаңа коммерциялық жоба болып табылады және желінің көптеген абоненттеріне эксплуатацияға жібереді, ол міндетті түрде тұтынушылар үшін ақпараттық жарнамалық роликтермен және әр түрлі акцияларды қолданумен жіберіледі.

Берілген жобаны жүзеге асыру үшін  келесі жабдықтар қажетті болады. Жабдық тардың бағасы АҚШ долларымен берілген (ш.б.). 1 ш.б. құны Ұлттық Банк курсы 124,6 теңгеге тең.

 

8.4 кесте. 1 қала үшін  GPRS-тің негізгі құрама бөліктері

 

Жабдықтың атауы	Жабдықтың бағасы			Саны
	ш.б.	тг
MFS	72500	9036720		1
GGSN	44000	5476800		1
SGSN	66000	8215200		1
Барлық жабдықтың құны			22728720 тг

6. Қаржылық жоспар

 

Қаржылық жоспарға келесі көрсеткіштердің  есептемелері кіреді:

1. Капиталды салымдар (инвестициялар);
2. Берлген технологияларды ендірумен байланысты эксплуатациялық шығындар;
3. Жобаның экономикалық тиімділігі;

Берілген технологиялар GSM стандартты істегі ұялы байланыс

желілеріне қосымша болып табылады, сондықтан капиталдық салымдардың, эксплуатациялық шығындардың, табыстардың және басқа көрсеткіштердің өсуіне алып келеді. Есептемелерде шатаспау үшін оларды желіні ендірудің көрсеткіштері деп есептейміз, өсімше белгісін қолданбаймыз.

1. Капиталды саламдарға келесілер кіреді [11]:

                              К_Сал = К_Жабд  + К_Монт  + К_ТР + К_Пр ,                                   (8.1)

мұндағы, К_Жабд – берілген технологиялар функциялау үшін алынатын жабдықтың құны.

 К_Монт – жабдықты орнату үшін төлем ақы.  Келісім бойынша жұмыстарды “Alcatel” компаниясы қосымша төлем ақы үшін жүргізеді.

К_Монт=5000 ш.б.=623000тг.

Берілген жобада жабдық пен монтаждың  капиталдық салымдары есепке алынады, қалған К_ТР мен К_Пр есепке алынбайды, яғни нөлге тең болады.

Капиталды салымдарды (8.1) формуласы  бойынша анықтайық:

К_Сал = 22728720+623000=23351720 тг,

2. эксплуатацялық шығындар

Негізгі әрекеттің шығындарын (эксплуатациялыөқ шығындар) анықтау мақсаты кәсіпорынның қалыпты өндірістік және коммерциялық қызметін қамтамасыз ету үшін олардың  қажетті шамаларын есептеу ьолып  табылады. Сондықтан әр мақала жұмыстың басқа көрсеткіштерімен түйіндеседі, олардың деңгейі шығындардың сметасының құрама бөліктерінің  абсолютті шамасына әсер етеді.

Э_р = А_а + ЕТҚ+ О_СН + Н_р,                        (8.2)

Амортизациялық аударымдарды анықтайық (А_а).

Негізгі өндірістік қорлардың  тозуын өтеудің экономикалық өлшемі амортизация болып табылады. Амортизация негізгі өндірістік қорлар (НӨҚ) құнын олардың тозуы бойынша жаңа салынып жатқан өнімнің немесе қызметтің құнына біртіндеп тасымалдау болып табылады. Амортизацияны жинақтық өлшемі, және оның ақшалай өрнектелуі негізгі өндірістік қорларды толық қайта құру үшін арналған амортизациялық аударымдар болып табылады. Амортизация нормалары (Н_А) 15%-ды құрайды.

Амртизациялық аударымдар [11]:

тг,    (8.3)

Еңбекті төлеу қорын (ЕТҚ) анықтайық.

Еңбекті төлеу шығындарына негізгі  қызметтегі жұмыскелердің еңбек  туралы заңдылықпен көзделген барлық төленімдері, сонымен қатар ынталандырушы  және компенсациялық төленімдер. Бұл  мақала бойынша еңбек келісімдері  бойынша төлеу қоры есептелінеді. Еңбекті төлеуге кететін шығындардың сомасын бір жұмыскердің орта айлық еңбек ақысын (ЕА_а) өндірістік персоналдың орта жылдық мөлшеріне (М_о) көбейту арқылы анықтаймыз, яғни:

                                          ЕТҚ= М_о × М_о ×12,                                   (8.4)

                                          мұндағы, М_о =48000 тг,

                             тг.

Әлеуметтік қажеттіліктер үшін аударымдар заңды түрде нормалар бойынша тағайындалған мемлекеттік  немесе әлеуметтік сақтандырудың басқа қорларына, міндетті медициналық сақтандыруға аударылатын әр кәсіпорын үшін  міндетті төленімдер болып табылады. Әлеуметтік қажеттіліктерге кететін аударымдар еңбек ақы қорынан зейнет ақы қорын алып тастаумен анықталады:

тг,       (8.5)

Жөнелтпе шығындарға Ж_ш жанама шығындар, барлық есепке алынбаған шығындар – басқарушылық, шаруашылық, кадрларды оқытуға кететін шығындар жатады.

Жөнелтпе шығындар:

                      тг,               (8.6)

Онда,

                   Э_ш=1152000+207360+3502758+576000=5438118тг.

3. Экономикада негізгі қаржы көрсеткіштері ретінде табыстар болып табылады. Байланыс саласының басты мақсаты тұтынушыларға телекоммуникациялық қызметтерді ұсыну болғандықтан, бекітілген тарифтер оларды жүзеге асырудан түскен табыстар  негізгі әрекет қызметтерінің табыстары (Т_нақты) деп аталады және былай есептелінеді:

,                                (8.7)

N_Пайд = 70000 – технологияны ендіргеннен кейін көзделетін пайдаланушылардың орташа саны,

Q_1MB = 0,27 ш.б. – 1 Мб ақпарат құны

Q_Ай=10 Мб – бір айда қолданатын ақпарат көлемі.

Онда

                      у.е.,

                                    Д_нақты= 310534560 тг.

Нарықтық экономикада кез келген кәсіпорынның қызметінің шарты – тауар реализациясынан және  қызметтің табыстары шығындардан асуы керек. Кәдімгі қызметтің табыстарымаңызды көрсеткіш ретінде шығады, ол кәсіпорынның тиімділігін және соңғы гәтижелерін сипаттайды. Негізгі пайда негізгі қызметтің табысына тең болады, ол кәсіпорын жұмысының тиімділігін және соңғы нәтижелерін сипаттайды. Негізгі пайда (П_нег) негізгі қызмет табысына тең болады.

                                         П_нег=Д_нег=Д_нақты – Э_ш,                               (8.8)

                          П_нег= 310534560-5438118= 305096442тг,

Пайдаға салық салынады, бұл кезде  белгілі бөлік заңдылыққа сәйкес бюджетке аударылады. Салық салынатын  пайда былайә анықталады:

                                           П_сал = П_нег – З_с ,                   (8.9)

мұндағы,  З_с – заңды салық және ол былай анықталады:

                                             ,                       (8.10)

где,  С_СТ = 3% – салық ставкасы,

                                                      тг,

Онда салық салынатын пайда  мынаған тең болады:

                       П_сал = 305096442 – 9152893,26 = 295943548,7 тг,

Салық салынатын пайда кәсіпорын  иеленуінде қалатын таза пайдаға  тең болады:

                           П_сал=П_таза