Қазақстан Республикасындағы нотариат

«Нақты  шартқа енгізілген кез келген өзгерістер мен толықтырулар егер шарт жазбаша  түрде толтырылып оған 2 жақта қол  қойса заң күшіне енеді». Осы айтылған тараптардың мәтінге мазмұны  бойынша маңызсыз толықтырулары  енгізуді қажет емес деп есептейтін жағдайға жатады.Мұнда қосымша қойылған өкілдердің қолдарын мөр таңба мен  бекіту керек және төмендегідегі  атау керек.

-Тараптар  мен жасалатын шарт даналарының  санын және олардың сақталу  орнын;

-Шарт  қосымшаның саны мен мазмұнын.

-Тараптардың  заңдық мекен жайларын, төлем  реквизиттерін және қол таңбаларын;

Қ.Р  Азаматтық кодексі міндетті түрде  өкілетті тұлғалардың шартқа қол  қоюын қарастырады.

-Фирмалық  бланктарда шарт жасау;

-қолтаңбаларды  заңды тұлғаның мөр таңбалары  мен бекіту.

-электрондық  қол таңба қою.

-шарттардың  факсимильдік көшірмелері.

-хат,  телеграмма, факс, формадағы шартқа  қатысты жазбалар шарт мәтінінде  міндетті түрде бейнеленуі арқылы  тараптар келісімі мен бекітіледі.                

 Осыған  қарамастан барлық салық органдары  шарттарда ғана емес сондай-ақ  басқа алғашқы құжаттарда қолтаңбаларды  куәландыратын мөр таңбаларының  болуын талап етеді. Аталмыш  жағдайында субьектінің  есептік саясатының құрамында өкілетті тұлғалар қол қойып заңды тұлғалардың мөр таңба мен бекітетін Қ.Р «бухгалтерлік есеп туралы», «салықтар туралы», «нотариат туралы» заң талаптарына сәйкес және 30.06.92 №562 Қ.Р КМ қаулысы негізінде құрылған құжаттар тізімін қарастыру ұсынылады. Шартқа қол қою барысында тараптар бір-біріне сәйкес реквизиттерді көрсететін түпнұсқаулық құжаттарды ұсынуы керек (тіркеу туралы куәлік, жарғы, 1-ші тұлғалардың қолтаңба үлгілері бар банктік карточка). Фальсификацияны болдырмау үшін өкілетті тұлғалар шарттың әрбір парағына қол қойып, ол туралы «шарт бес машинамен жазылған парақтан тұрады, әрбір параққа тараптар өкілдерінің қолдары қойылған сияқты жекелеген пункте белгілеу керек. Шарт беттерін жапсырып, тараптардың қолтаңбалары және мөр таңбалары мен куәландыруға болады. Сондай-ақ жоғалту,ұрлану сияқтыларды  болдырмау үшін бірнеше шарт  даналарын немесе олардың нотариалдарды куәландырдан көшірмелерін дайындаудында маңызы зор.                

 Форс мажор.               

 Шартқа  қатысушылар үшін Форс-Мажор деп  аталатын жағдайларды аса маңызды.  Олар іскерлік қатынастар тәжірибелерде  сирек кездеседі оларды елемеуге  болмайды. Сондықтан шартта 4 пункті  қарастырылуы керек.:

1. Әскери жағдайлар, сұраныс оқиғалар, ереуілдер сияқты төтенше жағдайдың туындауы жағдайында шарт бойынша жағдайларды атқару мерзімі осындай оқиғалардың әрекет ету уақытша ұзартылады.
2. Жоғарыда аталған жағдайда байланысты нақты шарт бойынша қандайда бір міндеттерді орындау мүмкіншілігі туындаған тарап дереу түрде бұл туралы 2-ші торапқа хабарлауы керек.
3. Туындаған төтенше жағдайлар туралы хабарламау немесе уақытынан кеш хабарлау сәйкес тарапты оны шарттың міндеттемелерді орындамағаны үшін жауапкершіліктен босататын негіздемелер ретінде олардың біріне сілтеме жасау құқығынан айырады.
4. Егер төтенше жағдайлар үш жыл бойы әрекет етуін жалғастыса, тараптың кез келгені қабылдаған шешім туралы өз әріптесіне хабарлай отырып немесе бөлшектеп жоюға құқығы бар.Бұл жағдайларда тараптардың ешқайсысы мүмкін болатын шығындарды жабуға мүмкін емес.

 

                Тараптарға  қатысты әрбір нақты жағдайлардың  өз ерекшелігі мен артықшылығы  болады, бұл келісуші тараптардың  қызығушылықтарына жауап беретін  жағдайларды ескере отырып, типтік  мәтіндерге сәйкес түзетулердің  енгізілуін талап етеді. Шарт  жобасын дайындау көптеген жағдайларда  нақты жағдай, тараптардың білімі мен тәжірибесіне негізделген шығармашылығының сипатқа ие.Бұл келіссөздер процесінде келіскен мәтіннің соңғы нұсқасын тандаулардың нәтижесі болады. Шарт жасалды деп есептелуі үшін, оның барлық тараптардың келісімімен басқа, заңдық нұсқамалар мен бекітілген жалпы ережелерді  басшылыққа алуы керек.

Азаматтың құқығының шарттарының жекелеген  түрлеріне арнайы талаптар қойылуы  мүмкін. Мысалы:заңды тұлғаның қатысуы  мен шарт жасағанда  заңды түрде оларды ауызша формада жасауға болады(Қ.Р АК 152 б). Алайда заңды тұлғалардың қатысуы  мен  осындай шарт жасау мүмкіндігі шектелген. Кез келген ауызша келісім туындау жағдайында дәлелдеу процесін күрделенуі мүмкін.   

Сатып алу-сату шарты бойынша бiр тарап (сатушы) мїлiктi (тауарды) екiншi тараптыѕ (сатып  алушыныѕ) меншiгiне, шаруашылыќ жїргiзуiне немесе жедел басќаруына беруге мiндеттенедi, ал сатып алушы бўл мїлiктi (тауарды) ќабылдауєа жјне ол їшiн белгiлi бiр  аќша сомасын (баєасын) тґлеуге мiндеттенедi. 
      2. Баєалы ќаєаздар мен валюталыќ ќўндылыќтарды сатып алу-сатуєа, егер заѕ актiлерiнде оларды сатып алу-сатудыѕ арнаулы ережелерi белгiленбесе, осы параграфта кґзделген ережелер ќолданылады. 
      3. Осы Кодексте немесе ґзге де заѕ актiлерiнде кґзделген жаєдайларда тауарлардыѕ жекелеген тїрлерiн сатып алу-сату ерекшелiктерi заѕ актiлерiнде жјне ґзге де нормативтiк ќўќыќтыќ актiлерде белгiленедi.  
      4. Осы параграфта кґзделген ережелер, егер бўл ќўќыќтардыѕ мазмўнынан немесе сипатынан ґзгеше туындамаса, мїлiктiк ќўќыќтарды сатуєа ќолданылады.  
      5. Сатып алу-сату шарттарыныѕ жекелеген тїрлерiне (бґлшек саудамен сатып алу-сату, тауарлар жеткiзiлiмi, энергиямен жабдыќтау, контрактация, кјсiпорынды сату), егер осы Кодекстiѕ ережелерiнде бўл тїрлердiѕ шарттары туралы ґзгеше кґзделмесе, осы параграфта кґзделген ережелер ќолданылады. Тауар сату жґніндегі кјсіпкерлік ќызметті жїзеге асыратын сатушы бґлшектеп сатып алу-сату шарты бойынша сатып алушыєа кјсiпкерлiк ќызметке байланысты емес, јдетте жеке ґзiне, отбасында, їйiнде немесе ґзге де пайдалануєа арналєан тауарларды беруге мiндеттенедi. 

Сатып алу  сату  шартының құрылымы:

Жалпы түрде кезкелген келісім –  шартта 3 негізгі бөлім болуы керек: кіріспе, мазмұнды, қорытынды.               

 Кіріспе:                

 Қалыптастасқан  тәжірибеге іскерлік қатынастар  дәстүрлеріне сәйкес кез келген  шартты құру оның реквизиттерінен,  яғни шарт түрін көрсетуден  басталуы керек, бұл оны талқылауды  жеңілдетеді. Содан кейін шарт  жасаған тұлғаның құқық қабілеттігі  мен әрекет қабілетінің бағалау  критериясы болып табылатын оның  номерін, мерзімін және қол  қою орнын бекіту қажет. Бұл  жағдай қол қою орны бойынша  мәлімеде қолданылатын құқықты  таңдау анықталғаннан шетел әріптес  пен шарт жасасқанда да маңызды  болып табылады.               

 Шарттың  кіріспе бөлімінде шарт жасауға  құқықты субьектілер анықталады. Мұнда мемлекеттік тіркеуден  бір реестіріне енгізілген контрагент  фирмаларының толық атаулары  көрсетіледі, яғни тараптардың  заңдық мәртебесі және олардың  шартты қысқартылған атаулары( мысалы, «сатушы» және «сатып алушы»  «жабдықтаушы» және «алушы», «жалға  беруші» және «жалға алушы») Аталмыш  шартқа қол қоятын тұлғаның  лауазымның мәртебелері мен өкілеттіктеріне  ерекше назар аудару керек.  Осыдан басқа, кез келген шарттың  кіріспе бөлімінде міндетті түрде  лауазымды тұлғаның шартқа қол  қою өкілеттігі туындайтын құжат  атауын көрсету керек.  

Шарттың мазмұнды бөлігі:               

 Шарттың  ең басты тарауы – мазмұнды  бөлігіне қатысты оның көлемі  құрылымы және мәнін мәлім  түрі мен нақты жағдайлардан  тәуелді болады деп айтуға  болады. Басқаша айтқанда шарттың  заты болады. Тәжірибе көрсеткендей, шартта оны дайындау барысындағы  анықталмағандар мәміле бойынша  тараптардың өз міндеттерін орындау  барысында және өзара есеп  айырусуларды жүзеге асыру барысында  қолайсыз жағдайлардың туындауына  себеп болады. Бұған қарапайым  серіктестік шартындағы табысты  бөлу уақыты мысал бола алады.  Соттың тәжірибеде ең жиі кездесетін  түсініспеушіліктердің бір шартта  жалпы шығындарды, азаматтың бірлескен  іс-әрекетке қатысуы және табысты  бөлуге қатысты жағдайды дұрыс  анықтамау мен байланысты.Бұл  соңғы есепте әріптестердің туындаған  дауларды сот алдында шешуіне  әкеледі. Шарттың қорытынды бөлімі               

 Қорытынды  бөлімде міндетті түрде төмендегідегі  көрсету керек:

-шарттың  өзгерістері мен толықтыруларын, әрекет ету және ұзарту мерзімін. Мұнда келесі жағдайларды енгізуге  болады:

«Нақты  шартқа енгізілген кез келген өзгерістер мен толықтырулар егер шарт жазбаша  түрде толтырылып оған 2 жақта қол  қойса заң күшіне енеді». Осы айтылған тараптардың мәтінге мазмұны  бойынша маңызсыз толықтырулары  енгізуді қажет емес деп есептейтін жағдайға жатады.Мұнда қосымша қойылған өкілдердің қолдарын мөр таңба мен  бекіту керек және төмендегідегі  атау керек.

-Тараптар  мен жасалатын шарт даналарының  санын және олардың сақталу  орнын;

-Шарт  қосымшаның саны мен мазмұнын.

-Тараптардың  заңдық мекен жайларын, төлем  реквизиттерін және қол таңбаларын;

Қ.Р  Азаматтық кодексі міндетті түрде  өкілетті тұлғалардың шартқа қол  қоюын қарастырады.

-Фирмалық  бланктарда шарт жасау;

-қолтаңбаларды  заңды тұлғаның мөр таңбалары  мен бекіту.

-электрондық  қол таңба қою.

-шарттардың  факсимильдік көшірмелері.

-хат,  телеграмма, факс, формадағы шартқа  қатысты жазбалар шарт мәтінінде  міндетті түрде бейнеленуі арқылы  тараптар келісімі мен бекітіледі.

Жүк тасымалдау шарты                    

  қаласы                            “             ”                   200       ж.  

Бір тараптан                                               негізінде әрекет ететін, әрі қарай                                                        

^{(жарғы,  қағида)}

    «Тасымалдаушы»  деп аталатын                                                               өкілі                                               

                                                             ^{(тасымалдаушы мекеменің атауы)}                                        

       және екінші тараптан                                             .            

     ^{(қызметі, тегі, аты-жөні)                                                                                    (жарғы, қағида)}

    негізінде  әрекет  ететін,  әрі  қарай  «Жүк жөнелтуші»  деп  аталатын                                                        

       өкілі                                                          .         

      ^{(жүк жөнелтетін мекеменің атауы)                                                  (қызметі, тегі, аты-жөні)}

    төмендегілер  туралы осы шартқа қол қойды:  

    І. Шарт нысанасы және басқа жалпы ережелер  

1.1. Осы шартқа  сай Тасымалдаушы Жүк жөнелтуші  сеніп тапсырған, әрі қарай  «Жүк» деп аталатын                                                                         .                                                                                                       

^{(жүк  мөлшері, сапасы, басқа да жеке  белгілері)}

төмендегідей  бағыт нүктесіне                                      жеткізуге және жүкті Алушыға тапсыруға, ал Жүк жөнелтуші жүк тасымалына белгіленген ақыны төлеуге міндеттенеді.  

1.2. Осы шартты  жасасу Жүк жөнелтушіге көлік  құжатын жасап, оны берумен  ресімделеді.  

1.3. Жүк тасымалдау                                                            төлемі құрайды.  

1.4. Жүк тасымалы                    мерзімде және             тәртіппен төленеді.  

1.5. Тасымалдаушы  оған тасымалдау үшін берілген  жүкті өзіне қатысты кіре ақсысын  қамтамасыз ету үшін тұруға  құқылы.  

1.6. Тасымалдаушы  жүкті                                                                             .                                                                     

                                 ^{(көлік жағрысы немесе кодектсі көресіңіз)}

бағыт нүктесіне  мерзімінде, белгіленген тәртіп бойынша  жеткізуге міндеттенеді.