Халықаралық қатынастардың өзекті мәселелері

Латын Америкасы 21 ғасырда. Батыс жартышардағы  мемлекетаралық қатынастардың “панамериканизациялануы” Латын Америкасы елдерінің өзіне  тән мүдделері. Батыс жартышарда біртұтас сауда-экономикалық және инвестициялық  кеңістіктің қалыптасуы.

Ресей әлемдік  саясатта. Ресейдің геосаяси жағдайы. Ресей және Батыстың-“дәстүрлі емес қатерлердің” маңызын бағалаудағы  әртүрлі тәсілдері.

Ресейдің  билік етуші элитасының ролі. Шешенстан  мәселесі. Террорлық актілер. Ресей  Еуропа кеңесінде. Ресейдің ТМД елдерімен  экономикалық ынтымақтасуының модельдері.

Еуразиялық  интеграция және ТМД. Еуразиялық  геосаяси және экономикалық кеңістік. Еуразиялық кеңістіктің дезинтеграциясы және реинтеграциясы.

Қазақстан еуразиялық өркениеттің ядросы ретінде, геосаяси ұқсастығы, геоэкономикалық ортақтығы, посткеңестік кеңістіктегі тепе-теңдік пен қауіпсіздіктің кепілі.

Еуроатлатикалық және еуразиялық аймақтардағы қауіпсіздік  пен ынтымақтастықты нығайту  шаралары.

ЕАО және ТМД-дағы интеграциялық процестер.

 

13. Халықаралық мекемелер мен үкіметаралық ұйымдар халықаралық қатынастар жүйесінде. Үкіметаралық ұйымдар, қызметі, әлемдік саясаттағы орны мен ролі. БҰҰ,ЕҚЫҰ, ЕО және т.б.

Экономикалық  ұйымдар мен топтар. Әлемдік экономикалық нарық және халықаралық экономикалық ұйымдар, олардың ерекшеліктері. Аймақтандырылу мәселесі. Мемлекетаралық аймақтық бірлестік  түрлері: ЕО, НАФТА, АТЭК, ОАЕ, ОЭС және т.б. Үкіметаралық және бейүкіметтік халықаралық  экономикалық ұйымдар. Халықаралыө  экономикалық ұйымдар және олардың  Қазақстандағы қызметі.

БҰҰ-ның жаңаруы. БҰҰ қазіргі әлемде: пәрменділік  мәселесі. БҰҰ-ның ҚК, Халықаралық  сот жаңа жағдайларда. БҰҰ-ның бейбітшілікті  сақтау операцияларындағы жаңа тәсілдері  және олардың категориялары: ғаламдық-БҰҰ-ның  аясында; трансконтенитальдық-НАТО және ЕҚЫҰ. БҰҰ-ның санкциялық механизмдерін  жетілдіру.

ЕҚЫҰ-ның  жаңа функциялары. Қауіпсіздіктің еуроатлантикалық сипаты. ЕҚЫҰ еуропалық мемлекеттердің әмбебап аймақтық ұйымы ретінде. “Еуропалық қауіпсіздік хартиясы”  және ЕҚЫҰ-ның жаңа міндеттері. ЕҚЫҰ-ның  жоғары деңгейдегі Будапешт кездесуі. ЕҚЫҰ-ның ұжымдық қауіпсіздікке  қатысты жаңа тәсілдері. ЕҚЫҰ-ның  Париж конференциясы және Оңтүстік-Шығыс  Еуропадағы тұрақтылық туралы Пакт.

Еуропа Кеңесі Үлкен Еуропа құрудың тұтқасы  ретінде. Еуропа Кеңесінің экономикалық және әлеуметтік ілгерілеуге қолғабыс жасау қызметі.

Еуропа Кеңесінің  кемісітпеушілк мониторингы, демократиялық  институттардың қақтығыстардан кейінгі  аралықта әрекетін дамыту, “жас демократияларға” қолдау көрсету салсындағы қызметі.

НАТО өзгеріп  жатқан әлемдік саясат жағдайында. НАТО әлемдік саясаттың шынайы факторы  және еуропалық әрі әлемдік қауіпсіздіктің кепілі ретінде. НАТО қызметінің жаңа стратегиясы. Альянсты қайта құру кезеңдері.

НАТО-АҚШ-Батыс  Еуропа/ЕО, тараптардың мүдделері  және өзара қатынастарының сипаты. НАТО құрамы мен ықпал ету аймағының  ұлғаюы: геосаяси тепе-теңдіктің бұзылуы. НАТО және Ресей: қатынастар мәселесі.

Интерпол  және Еуропол. Интерполдың халықаралық  қылмыспен күресі. Интерполдың бейүкіметтік халықаралық ұйымнан толық құқылы үкіметаралық ұйымға айналуы. Еуропол  аймақтық ұйым ретінде. Трансшекаралық қылмыспен күрес. “Еуродак” жүйесі және адам құқықтары.

 

14. Саяси лидерлер және  олардың халықаралық саясаттағы  ролі. Саяси лидерлер халықаралық қатынастардың тұлғалары және актерлары ретінде. Саяси лидердің имиджі. Қазіргі кездегі саяси лидерлердің әлеуметтенуі. Лидерлердің қызметі және қоғамдық пікірдің шешімдерді қабылдауға тигізетін әсері.

Элита түрлері  және саяси, өндірістік, әдеби, ғылыми элитаға қатыстылық. Мемлекеттің  сыртқы саясатына ықпал ету.

Әлемнің жетекші  елдерінің лидерлері: Дж. Буш, В.Путин, Г.Коль және Г.Шредер, Ф. Миттеран және Ж.Ширак, В.Гавел, Ұлыбританияның королевасы Елизавета ІІ және олардың әлемдік  саясаттағы ролі. 

 

15. Қоғамдық пікірдің сыртқы саясат пен халықаралық қатынастардағы ролі. Сыртқы саясат саласындағы іс-әрекеттерді интерпретациялайтын қоғамдық пікір мен позициялар.

Сыртқы саяси  шешімдерді қабылдау процесі және қоғамның реакциясы. Сыртқы саяси әрекеттер  барысының қоғамының көңіл-күйінен  тәуелділігі (одақтас мемлекеттер  қоғамы, әлемдік қоғамдық пікір).

Сыртқы саясат пен халықаралық қатынастар туралы қоғамдық пікірді қалыптастырудағы ақпараттық-насихаттық қызметтердің ролі.

Әртүрлі елдердің қоғамдық пікірінің соғыс, бейбітшілік, қарусыздану, қандай да бір мемлекетке экономикалық, саяси санкцияларды қолдану, экологиялық және т.б. мәселелерге  ықпалы. Қоғамдық пікірдің ұлттық армияға, әскери және бітімгершілік операциялар  барысындағы одақтастар армиясына, жекелеген елдердің территориясындағы  бірлескен әскери жаттығуларға және т.т.с.с. әсері.

Нақты жағдай және сыртқы саяси әрекет. 

 

16. Біртұтас ақпараттық-телекоммуникациялық  кеңістіктің қалыптасуы. БАҚ және  әлемдік саясат. Әлемдік қауымдастықтың біртұтас кеңістіктік-уақытша инфрақұрылымның сипаттамасы. Мәдени және ақпараттық ғаламдану.

Біртұтас  ақпараттық-телекоммуникациялық кеңістік. Коммуникацияның ғаламдық  жүйелері. Интернет және әлемдік торап WWW (World wіde web)- адамзатқа ықпал жасаудың құдіретті құралы. Ақпараттық төңкеріс. “Ақпараттық соғыстар”. Постиндустриальды  қоғамның ақпараттық қоғамға трансформациялануы.

Бұқаралық ақпарат  құралдарының әлемдік саясатқа ықпалы.  БАҚ-тың халықаралық саяси қатынастар саласындағы экспансиясы. Әлемдік  экономиканың өзгеру процесіндегі қазіргі  заманғы ақпараттық және телекоммуникациялық  технологиялар. БАҚ және трансұлттық  корпорациялардың (ТНК) ролінің жоғарылауы.

Қоғамдық  пікірді қалыптастырудағы ақпараттық-насихат  қызметтердің, телевидения мен телевизиялық компаниялардың ролі.

 

17. Ұлттық психологияның  және идеологияның әлемдік саясат  оқиғаларына әсері. Жаңа идеология мен тұрақты қалыптасқан стереотиптер мен ұлттық дәстүрлердің пайда болуы.

Л.Гумилевтың пассионарлық туралы концепциясы. Этностың ішкі энергетикасы, мәдени, саяси және геосаяси сананың қозғаушы күштері.

Қазіргі дүниенің парадигмалары: ұлттық дербестену процесі, ұлттардың жақындасу ағымдары және сыртқы саяси бағытты таңдау. Ұлтаралық  қатынастардың мәселелері. Антисемитизм. Холокост. Рома мен синти ЕҚЫҰ-ның  құжаттары мен саясатында. Британиядағы тревеллер. Қазіргі Ресейдегі ұлттық қозғалыстар.

Трайбализм, оның мәні. Мемлекет институттарында  дәстүрлі саяси мәдениет элементтерінің әрекет жасауы. Трайбализм сыртқы саясатты қалыптастырудағы билік құрылымдарында.

 

18.Әлемдік саясаттағы  қауіпсіздік пен тұрақтылық мәселелері. Қауіпсіздік түсінігі. Қауіпсіздік түсінігін айқындаудағы қиыншылықтар. Қауіпсіздік түсінігінің тарихи эволюциясы. Қауіпсіздік принциптері. Халықаралық, аймақтық, ұлттық және ғаламдық қауіпсіздік түсініктері. Ұжымдық қауіпсіздік мәселелері.

Ғаламдану және халықаралық қауіпсіздіктің күн  тәртібіндегі өзгеріс. Халықаралық  қауіпсіздіктің негізгі ұстанымдары  мен компоненттері. Халықаралық  қауіпсіздіктің деңгейлері: жеке, топық, ұлттық, халықаралық. Күшті және әлсіз  елдердегі қауіпсіздіктің ерекшеліктері.

Еуроатланттық  аймақтың қауіпсіздігіне төнетін ядролық  қатер: ядролық қаруды жеткізудің қазіргі  технологиясының таралуы. Әскери шаралар  арқылы тежеу саясатының мәселелері. МАГАТЭ-нің ролі. Үрейлендіру ядролық  қаруды қолданудың алдын алудың маңызды  элементтерінің бірі ретінде.

Қауіпсіздіктің  аймақтық деңгейдегі жаңа дәстүрлі емес аспектілері.

 

19. Қауіпсіздіктің жаңа  аспектілері.Қауіпсіздік түсінігінің 90- жылдардағы эволюциясы. Американдық дәстүр. Еуропалық дәстүр. Қатаң әсіресе әскери қауіпсіздіктің әлсіреп, жұмсақ қауіпсіздік: экологиялық, әлеуметтік, энергетикалық қауіпсіздікке аса көңіл бөліне бастауы. Экологиялық қауіпсіздік. Экологиялық қауіпсіздік түсінігі. Қоршаған ортаның ластану мәселесі. Жасылдар қозғалысының күшеюі. Экология саласындағы саяси қызметтің күшеюі. Экономикалық қауіпсіздік. Геоэкономика. Энергетикалық қауіпсіздік. 

Энергетикалық қауіпсіздік түсінігі. Экономиканың мұнай бағасына тәуелділігі. Мәдени қауіпсіздік. Ақпараттық қауіпсіздік. Әлеуметтік қауіпсіздік. Әлеуметтік қауіпсіздіктің негізгі мәселелері. Ұйымдастырылған  қылмыс. Миграция. Терроризм. Халықаралық  терроризм мәселесі. Терроризмнің жаңа түрлері. Еуропадағы терроризмнің ерекшеліктері. Италия, Германия, Франциядағы алғашқы  терроризм. Ұлттық терроризм.

 

20. Ұлттық қауіпсіздік  концепциясы. Анықтамасы. Геостратегиялық жағдайы. Мақсаты мен міндеті. Ұлттық мүдде. Ұлттық қауіпсіздік қатері. Қлттық және әскери қауіпсіздіктің ара қатынасы. Ұлттық қауіпсіздік стратегиясы. Әскери доктрина. Негізгі құжаттар сараптамасы. Ұлттық қауіпсіздіктің экономикалық аспектілері.    

 

21. Қазақстан және аймақтық  қауіпсіздік мәселелері. Қауіпсіздік саласындағы Қазақстанның ұсыныстары. Азиядағы превентивтік дипломатия. СВМДА. Құрылу кезеңдері,  мүше және бақылаушы елдер. Қазақстанның Ауғанстандағы жағдайды бейбіт аяқтаудағы үлесі.

ШОС. ОДКБ.

 

22. Экономикалық тоқырау  жағдайындағы халықаралық қатынастар  мен әлемдік саясат. Әлемдік экономикалық тәртіп және оның халықаралық қатынастар жүйесіне әсері. Әлемдік нарық және капиталистік жүйе. Нарық пен капитализм анықтамасы, түсінігі.

 

23. Халықаралық саясаттағы қару-жараққа бақылау орнату және қарусыздану мәселесі. Қару-жараққа бақылау орнатудың жолдары, құралдары және әдістері. Халықаралық құқықтың нормалары. Тыйым салынған қару-жарақтың түрлерін өндіру мен сақтау жөнінде өзара және жедел шынайы ақпараттармен алмасу. Өзара бақылау.

Жаңа өзгерістер мен қорғаныс технологиясын жетілдіру. Технология және қазіргі кезеңдегі  ӘӨК (ВПК) дағдарыс: Батыстағы, Ресейдегі  және Қазақстандағы жағдайларға  салыстырмалы талдау жасау. Әскери технологиялар  және қос мақсатты технологиялар-қақтығыстық  потенциал.

Стратегиялық  қауіпсіздіктің трансформациялық түсінігі. Ондағы әскери-саяси және әлеуметтік-экономикалық факторлардың үйлесімдігі.

 Ресей,  Қазақстан  және ТМД-ның басқа  да елдерінің НАТО елдерімен  әскери-саяси байланыстарының тереңдей  түсуі. ПРО, ДНЯО,  ДВЗЯИ, ОВСЕ.

 

24. Халықаралық қатынастардағы  халықаралық ұйымдар.  Үкіметаралық ұйымдар, қызметі, әлемдік саясаттағы орны мен ролі. БҰҰ,ЕҚЫҰ, ЕО және т.б.

Экономикалық  ұйымдар мен топтар. Әлемдік экономикалық нарық және халықаралық экономикалық ұйымдар, олардың ерекшеліктері. Аймақтандырылу мәселесі. Мемлекетаралық аймақтық бірлестік  түрлері: ЕО, НАФТА, АТЭК, ОАЕ, ОЭС және т.б. Үкіметаралық және бейүкіметтік халықаралық  экономикалық ұйымдар. Халықаралық  экономикалық ұйымдар және олардың  Қазақстандағы қызметі.

БҰҰ-ның жаңаруы. БҰҰ қазіргі әлемде: пәрменділік  мәселесі. БҰҰ-ның ҚК, Халықаралық  сот жаңа жағдайларда. БҰҰ-ның бейбітшілікті  сақтау операцияларындағы жаңа тәсілдері  және олардың категориялары: ғаламдық-БҰҰ-ның  аясында; трансконтенитальдық-НАТО және ЕҚЫҰ. БҰҰ-ның санкциялық механизмдерін  жетілдіру.

ЕҚЫҰ-ның  жаңа функциялары. Қауіпсіздіктің еуроатлантикалық сипаты. ЕҚЫҰ еуропалық мемлекеттердің әмбебап аймақтық ұйымы ретінде. “Еуропалық қауіпсіздік хартиясы”  және ЕҚЫҰ-ның жаңа міндеттері. ЕҚЫҰ-ның  жоғары деңгейдегі Будапешт кездесуі. ЕҚЫҰ-ның ұжымдық қауіпсіздікке  қатысты жаңа тәсілдері. ЕҚЫҰ-ның  Париж конференциясы және Оңтүстік-Шығыс  Еуропадағы тұрақтылық туралы Пакт.

Еуропа Кеңесі Үлкен Еуропа құрудың тұтқасы  ретінде. Еуропа Кеңесінің экономикалық және әлеуметтік ілгерілеуге қолғабыс жасау қызметі.

Еуропа Кеңесінің  кемісітпеушілк мониторингы, демократиялық  институттардың қақтығыстардан кейінгі  аралықта әрекетін дамыту, “жас демократияларға” қолдау көрсету салсындағы қызметі.

НАТО өзгеріп  жатқан әлемдік саясат жағдайында. НАТО әлемдік саясаттың шынайы факторы  және еуропалық әрі әлемдік қауіпсіздіктің кепілі ретінде. НАТО қызметінің жаңа стратегиясы. Альянсты қайта құру кезеңдері.

НАТО-АҚШ-Батыс  Еуропа/ЕО, тараптардың мүдделері  және өзара қатынастарының сипаты. НАТО құрамы мен ықпал ету аймағының  ұлғаюы: геосаяси тепе-теңдіктің бұзылуы. НАТО және Ресей: қатынастар мәселесі.

Интерпол  және Еуропол. Интерполдың халықаралық  қылмыспен күресі. Интерполдың бейүкіметтік халықаралық ұйымнан толық құқылы үкіметаралық ұйымға айналуы. Еуропол  аймақтық ұйым ретінде. Трансшекаралық қылмыспен күрес. “Еуродак” жүйесі және адам құқықтары.

 

 

«Халықаралық қатынастар теориясы»  пәні

 

1. Халықаралық қатынастар теориясының теоретикалық концептуалды негізі.